Canon (64): Max Euwe
De enige Nederlandse wereldkampioen schaken, twaalfvoudig kampioen van Nederland, schrijver van vele boeken, president van de FIDE en groot propagandist van het schaakspel; Max Euwe is onbetwist de icoon van het Nederlandse schaken.
Max Euwe werd geboren op 20 mei 1901. Op zijn achttiende werd hij tweede bij het Nederlands kampioenschap, van 1921 tot 1952 werd hij elf keer kampioen.
Die serie werd alleen onderbroken door Salo Landau in 1936, het jaar dat Euwe niet wilde meedoen omdat hij wereldkampioen was. In 1954 werd hij onttroond door Hein Donner. Een jaar later won Euwe de revanchematch met 7-3, waarna hij besloot niet meer aan het NK deel te nemen. Van zijn opvolger Donner heeft hij nooit een partij verloren. Tijdens zijn periode als Nederlands kampioen versloeg Euwe zijn ‘rivalen’ in matches met enorme cijfers, zoals graaf Van den Bosch in 1934 met 6-0, Landau in 1939 met 7,5-2,5, Kramer in 1941 met 7-1 en Van den Hoek in 1942 met 8-2.
In de jaren twintig werd duidelijk dat Euwe een wereldtopper was. Van 1926 tot 1929 verloor hij matches van Aljechin en twee keer Bogoljubov steeds met slechts 5,5-4,5. In 1932 hield hij Flohr op 8-8. In 1934 werd hij in een toernooi in Zürich samen met Flohr tweede achter Aljechin, maar voor Bogoljubov, Lasker en Nimzowitsj. Rond de jaarwisseling 1934/35 won hij het traditionele toernooi in Hastings samen met Flohr en Thomas, voor Capablanca en Botwinnik.
In 1933 had wereldkampioen Aljechin al voorgesteld een WK-match te spelen, pas in 1935 nam Euwe die uitnodiging aan. Hier is te lezen hoe Euwe wereldkampioen werd en zijn titel in 1937 weer verloor. Dankzij die eerste match steeg het ledental van de KNSB van vierduizend naar twaalfduizend en werden er vele nieuwe clubs opgericht. In 1936 bevestigde Euwe zijn status door in Nottingham tussen de complete wereldtop derde te worden, op een half punt van de winnaars. Bij het AVRO-toernooi van 1938 werd echter duidelijk dat zich een nieuwe generatie aandiende. In 1946 in Groningen behaalde Euwe nog een fraaie tweede plaats, een half punt achter Botwinnik, maar bij het WK in 1948 (een vijfkamp in Den Haag en Moskou) werd duidelijk dat zijn rol op het hoogste niveau was uitgespeeld.
Euwe was bijna zijn hele leven amateur, alleen vanaf 1947 was hij een paar jaar profschaker in dienst van de KNSB. Hij was wiskundeleraar, al in 1926 gepromoveerd tot doctor en vanaf 1964 hoogleraar in de informatica. Van 1970 tot 1978 was hij president van de FIDE. Euwe speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van de WK-match Fischer-Spasski in 1972. Ook bezocht hij in die functie vele ontwikkelingslanden om de schaaksport te propageren en ze lid te maken van de FIDE.
Euwe schreef talloze boeken, waaronder een belangrijke reeks van drie keer twaalf boekjes over openingen, middenspel en eindspel. Hij moet vooral worden gezien als een groot propagandist van het schaakspel, van 1935 tot zijn dood (26 november 1981). Zijn aantal simultaans gedurende die 46 jaar moet in de honderden lopen. Ook draafde hij ontelbare malen op bij openingen, prijsuitreikingen en andere belangrijke schaakmomenten. Max Euwe is geëerd met het Max Euwe Centrum aan het Max Euwe Plein in Amsterdam, waar ook een standbeeld van hem staat. Uiteraard was hij erelid van de KNSB.
