Een ander tactiekboek

Zowel voor mezelf als voor mijn leerlingen was ik op zoek naar meer tactiekboeken. Nu kun je je afvragen waarom boeken nog nodig zijn voor het oefenen van tactiek. Tegenwoordig kun je online, bijvoorbeeld, eindeloos puzzle rushen op chess.com. Toch heeft het wel wat, het offline opgaven maken. Gokken zit er niet in, en het half berekenen van een variant “die toch wel goed is” ook niet. Ook is het een welkome afwisseling van een beeldscherm, dat ding dat inmiddels (en zeker in deze tijd) een groot deel van de dag inneemt.

Romain Edouard
Het boek is geschreven door GM Romain Edouard, een van oprichters van Thinkers Publishers. Edouard heeft al meer tactiekboeken geschreven. Zo schreef hij de driedelige Chess Calculations Training. Over het 1^e deel schreef Koen Leenhouts ook al een recensie. Dat Edouard met zijn relatief nieuwe Thinkers Publishers hard aan de weg timmert blijkt uit het feit dat hij nog meer boeken schrijft in een rap tempo. Zyon Kollen schreef ook eerder al een recensie van My Magic Years with Topalov, over Edouards tijd met Topalov.

De doelgroep
Waar zijn eerdere Chess Calculation Training-reeks op een behoorlijk hoog schaakniveau lag, is dit boek duidelijk gericht op een andere doelgroep. Het boek is gericht op kinderen en clubspelers. Nu zegt kids tegenwoordig niet per se meer wat: de eerste keer dat ik in een KNSB-wedstrijd door een “oud-leerling-maar-nog-steeds-jeugdspeler” getikt werd was het moment dat ik mij realiseerde dat ik zelf toch echt jeugdspeler-af was. Ook speelde ik in 2017 in de herfst een goed toernooi in de open groep van het Hoogeveen Schaaktoernooi. Machteld van Foreest (toen 10 jaar) zat ongeveer het hele toernooi naast me. Nee, dit boek richt zich op een (for the time being) andere categorie jeugdspelers. En natuurlijk clubspelers.

Het is lastig in te schatten wat echt het niveau van het boek is. Ik schoot er doorheen. Op een enkele opgave na waren de meeste opgaven in de reeks van ‘in een oogopslag’ tot 20 à 30 seconden op te lossen. Dus besloot ik de opgaven neer te leggen bij wat leerlingen van me. Een leerling, ongeveer rating 1300, vond de eerste paar hoofdstukken relatief eenvoudig. Daarna werd het pittiger. Een paar andere leerlingen, meer richting rating 1500 tot 1800, liepen redelijk snel door de opgaven heen. Kanttekeningen aan deze test zijn enerzijds dat het allemaal jeugdspelers zijn (al op tactiek gericht) en anderzijds dat de tweede groep niet de laatste hoofdstukken heeft gemaakt. Rating is verder bij jeugdspelers nogal een luchtig begrip, en een tactisch ingestelde 1500-clubspeler zal dit boek wellicht eenvoudiger vinden dan de doorgewinterde positionele 1900-clubspeler. Ik denk jeugdspelers zeker in de buurt van stap 4 moeten komen om dit boek te doen (ik kom later terug op de stappenmethode). Qua ratings voor de clubspelers denk ik dat tot ongeveer 1900 de clubspeler dit boek zeker goed kan gebruiken.

Opbouw van het boek
De subtitel zegt “Level 1: checkmating”. Centraal staat ook echt het matzetten, en de opgaven zijn in mate van niveau om dit thema heen gebouwd. Wellicht betekent level 1 ook echt dat de volgende niveaus moeilijker zijn. Het kan ook betekenen dat level 2 een ander thema gaat pakken, we zullen zien. Het boek bestaat uit acht hoofdstukken. Edouard geeft aan dat de hoofdstukken chronologisch gevolgd moeten worden, om zo klaar te zijn voor het volgende hoofdstuk. Met die logica ben ik het gedeeltelijk eens. De eerste drie hoofdstukken gaan volledig in op de dwingende zettenreeks. Hoofdstuk 1 bestaat uit tweezetters. Dus “1.schaak – 2.mat”. Het tweede hoofdstuk geeft een schaakje extra, en maakt het driezetters. Het derde hoofdstuk geeft per opgave aan in hoeveel zetten het mat moet zijn, en de opgaven bestaan nog steeds uit enkel schaakjes. De samenhang is hier duidelijk. Het 4^e hoofdstuk breekt vervolgens met de lijn. In dit hoofdstuk staat een matnet centraal, maar de variant hoeft niet met schaak te beginnen en het kan ook zijn dat de tegenstander materiaal moet geven om mat te voorkomen. Dit komt natuurlijk vaak voor in een echte partij. De overige hoofdstukken hebben niet per se een lijn, en ik vraag me af of het wel echt opbouwend is in moeilijkheidsgraad. Zelf vond ik van niet, maar bovengenoemde leerling die het hele boek heeft gemaakt vond van wel. U mag de conclusie trekken als u het boek uit heeft.

Vergelijking met andere boeken
Is dit boek te vergelijken met andere trainingsmiddelen voor tactiek? Ik noem het expres even zo, want naast de bestaande methoden en boeken, heb je dus tegenwoordig ook de eindeloze online mogelijkheden.

De Stappenmethode komt natuurlijk meteen naar voren als vergelijkingsmateriaal. De stappenmethode is naar mijn idee uitzonderlijk nauwkeurig opgesteld, en het behandelt eerst kleine thema’s in de eerdere stappen om vervolgens dit uit te breiden naar de combinatie van thema’s en naar langere varianten. Zelfs in de latere stappen zijn veel opgaven gericht op een enkel thema. Niet per se matzetten, maar een magneetaanval of toegang of (vul maar in).

Een ander boek waar ik groot fan van ben is Forcing Chess Moves. Heerlijk lomp rekenen, dat boek heeft mij veel ratingpunten opgeleverd (het ultieme doel van schaken, natuurlijk). Hoewel dat boek zegt dat er thema’s zijn, is dat toch gewoon gericht op het vinden van de meest dwingende zet (meestal schaak) en vervolgens hard doorrekenen of die zet wint.

Tot slot een willekeurige online tactiektrainer die de opgaven door wisselt. Hier is geen thema centraal, noch is het niveau per se afwisselend. Leuke hieraan is de afwisseling, nadeel is wellicht het niet gericht trainen van een zwakte. Overigens biedt ook dit soort online platforms steeds meer tactiek op thema.

Mijn eerste gevoel is dat het boek van Edouard neigt naar een Forcing Chess Moves light, met wat stappenmethode-structuur. De eerste hoofdstukken zijn echt gericht op de dwingende zetten, daarna moet je al wat meer zoeken naar thema’s zoals dubbele aanval en het uitschakelen van de verdediger. Omdat er toch redelijk vaak gebruik wordt gemaakt van minimaal stap 4-thema’s en er verwacht wordt van de leerling om buiten de kaders te denken van materiaal (immers, wat is een dame als je daarna mat kunt zetten), is toch stap 4 wel een beetje rond het minimum om te beginnen aan dit boek.

Overige puntjes
Fijn aan het boek is de lay-out en de interne opzet. Het is geen groot, maar ook geen klein boek. Het uiterlijk is lekker fris wit, en de opgaven zijn netjes verdeeld met vier per pagina. Het totale boek bevat 276 opgaven, en dat aantal geeft je het idee dat je het boek met enige moeite ook uit kunt krijgen. Elk hoofdstuk heeft maximaal 52 opgaven (dan wat meer, dan wat minder), en ook dat biedt mogelijkheden voor de fanatiekeling om een hoofdstuk in een keer af te maken, of het toch juist op te knippen en toch ook snel een hoofdstuk af te krijgen. Ik denk dat dit echt een voordeel is ten opzichte van de eindeloze online opgaven, met dit boek werk je naar een doel toe!

De antwoorden worden helder en voornamelijk volledig weergegeven, al heb ik het idee dat soms een variant ontbreekt. Tot slot zijn de opgaven voornamelijk uit recente partijen, en dat is leuk. Zo zie je naast de wereldtoppers ook ineens Nederlanders tussen de spelers staan. Ook biedt dit afwisseling van de vaak hergebruikte opgaven (oké, Steinitz staat er wel ook weer in).

Conclusie
Ik vind het fijn weer een ander tactiekboek te hebben. Het is toch weer een aanvulling op de bestaande methoden, en zeker voor leerlingen biedt dat een soms welkome afwisseling. Het niveau is wisselend, en dat is goed. Het boek is voor veel spelers, zeker tot een rating van 1900.

 

Titel: Chess Calculation for Kids and Club Players; level 1: checkmating

Auteur: Romain Edouard

Aantal bladzijden: 147 (276 opgaven)

ISBN: 9789492510693

Uitgeverij: Thinkers Publishers

Gepubliceerd: 2020

Link naar onze recensenten met hun recensies