de Volkskrant schaakrubriek 2 juni 2012
Gert Ligterink
Ademloos kijken naar Wk-tiebreak
Op het voorstel van Kramnik om de tiebreak vóór het begin van de WK-tweekamp te houden kwamen veel reacties. Bijna iedereen vond het een verfrissend idee dat zeker een experiment verdient. Ook in andere sporten kan het trouwens worden toegepast. Sommige voetballers zouden minder nazorg nodig hebben als de strafschoppenreeks voor het begin van de wedstrijd was gehouden.
Toch mag een ding niet over het hoofd worden gezien. Rapidschaak is leuk, maar het wordt pas echt opwindend als de belangen buitengewoon groot zijn. Als Anand en Gelfand voor het begin van hun match hun tiebreak hadden gespeeld, zouden we niet zo ademloos hebben toegekeken als afgelopen woensdag. De verliezer zou immers nog twaalf kansen krijgen om de zaken recht te zetten.
Het verschil tussen de klassieke partijen en de tiebreak was groot. De langste partij van de reguliere match vergde 49 zetten. In de rapids werd dat minirecord driemaal ruim gebroken. Alsof het remiseaanbod was afgeschaft, werd in elke partij doorgespeeld tot niets meer te beleven viel. Het was na drie taaie weken een verademing.
Anand erkende na afloop dat de tiebreak beide kanten had kunnen opgaan. Dat is zeker waar. Gelfand had in de derde partij de winst voor het grijpen en ook in het openingsduel kreeg hij na een valse start een uitstekende kans:
Gelfand – Anand
Eerste tiebreakpartij
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. e3 e6 5. Pf3 Pbd7 6. Dc2 Ld6 7. Ld3 0-0 8. 0-0 e5 9. cxd5 cxd5 10. e4 exd4 11. Pxd5 Pxd5 12. exd5 h6 13. b3 Pe5 14. Pxe5 Lxe5 15. Te1
Een kleine valstrik. Na 15 … Dxd5 komt 16. La3 Td8 17. Lc4 Da5 18. Dg6! Dc7 19. Dh5! waarna de voor de hand liggende zet 19 … Lf6 wordt weerlegd door 20. Le7!. Met 19 … b5 blijft zwart op de been, al staat wit beter na 20. Lxb5 Ld6 21. Tac1 Db6 22. Lb2.
15 … Te8 16. Lb2 Ld7 17. Dd2 Df6 18. g3 Tac8 19. a4?
Deze wachtzet blijkt een ernstige fout te zijn. Na 19. Lf1 staat wit beter.
19 … Df3! 20. Le4 Dxb3 21. Teb1!
De beste kans. Het eindspel na 21. Lxd4 Lxd4 22. Dxd4 Tc4 23. Dd3 Dxd3 24. Lxd3 Txe1+ 25. Txe1 Td4 belooft wit niet veel goeds.
21 … Lxg3
`Een straatgevecht is begonnen’, schreef commentator Sergei Shipov treffend. De tekstzet houdt het voordeel vast, mits zwart haarscherp kan rekenen. Hij had het overzichtelijker kunnen houden met 21 … Tc4!, waarna de dame wel veilig kan terugkeren naar b6.
22. Ta3 Db6
Hierna is zwarts voordeel verdwenen. De computer (`mijn Singer naaimachine’, schreef Shipov) heeft een halve seconde nodig voor de voor een rapidspeler te moeilijke variant 22 … Dc4! 23. Tc1 Lf4! 24. Dxf4 De2! met dubbelaanval op de twee witte lopers.
23. Lxd4 Lxh2+
Deze uitweg had Anand berekend toen hij 21 … Lxg3 speelde. Hij had een detail over het hoofd gezien.
24. Kxh2 Dd6+ 25. Tg3 Txe4 26. Lxg7 Kh7
Een volstrekt logische reactie. Maar 26 … Th4+ was sterker. Na 27. Kg2 Lh3+! 28. Txh3 Dg6+ 29. Tg3 Tg4 30. Tb3 De4+ 31. Tbf3 Txg7 is zwart buiten gevaar.
27. Txb7! Tg8 28. Dxh6+?
Blij dat hij was ontsnapt na zijn fout bij de 19de zet, wikkelt Gelfand af naar remise. Hij had het zwart heel moeilijk kunnen maken met 28. Dd3 Df4 29. Kg2.
28 … Dxh6+ 29. Lxh6 Txg3 30. Kxg3 Lc8 31. Tc7 Kxh6 32. Txc8 Txa4
Remise.
In de derde partij, bij een 0,5-1,5 achterstand, was Gelfand oppermachtig. Met voorbeeldig positiespel bereikte hij de volgende gewonnen stand:
Gelfand – Anand na 23. Td1-b1. Zwart staat vreselijk. De toren op c7 zit in een doosje en de loper op b8 is dood hout. In zijn nood speelde Anand:
23 … gxf4 24. Lxf4 e5
Waarmee hij Gelfand in verwarring bracht.
25. Lxe5 Pxe5 26. Txb8?
Toch niet al te moeilijk is 26. Pxe4! fxe4 27. dxe5, waarna zwart kan opgeven. Hij verliest een stuk.
26 … Pg6!
Nu is de materiële schade beperkt en bovendien is zwart verlost van zijn ellendige loper op b8.
27. Pxe4 fxe4 28. Df2 Dg7 29. Kh2 Tcf7 30. Dg3 Pf4
Met tegenkansen voor zwart. Bij de 61ste zet eindigde de partij in remise.
