De Volkskrant schaakrubriek 5 mei 2012
Gert Ligterink
Gelfand, bewaker van de klassiek traditie
Om in de stemming te komen voor de aanstaande WK-match herlas ik enkele artikelen die in de afgelopen 25 jaar over uitdager Boris Gelfand zijn geschreven. Vele complimenten vallen hem ten deel, maar de meeste waardering krijgt hij voor zijn rol als bewaker van de klassieke traditie van het spel. Weinig schakers zijn zo strijdvaardig als daaraan wordt gemorreld.
Gepassioneerd pleegt Gelfand van leer te trekken als hem gevraagd werd of het traditionele trage spel zijn langste tijd had gehad. `U wilt hoogstaande partijen zien? Geef ons dan de tijd. Belangrijke beslissingen in een schaakpartij kunnen niet in enkele seconden worden genomen.’ Collega’s als Grischuk en Tkachiev, die aan het rapid- en blitzspel de voorkeur geven boven het klassieke schaak worden streng door hem terechtgewezen.
Vaak heeft Gelfand gezegd dat de schoonheid van het spel hem even dierbaar is als het behalen van succes. In de inleiding van zijn in 2005 verschenen boek My most memorable games gaat hij nog een stap verder. Hij schrijft: `Creatief succes gaat niet altijd hand in hand met goede sportieve resultaten. Daarom heb ik in deze verzameling geen partijen opgenomen uit enkele van mijn beste toernooien. Ik gaf de voorkeur aan partijen uit toernooien waarin het me minder voor de wind ging.’
Wie het begrijpt, mag het zeggen. Het lijkt alsof Gelfand van mening is dat hij zijn mooiste meesterwerken componeerde als hij geen rol speelde in de strijd om de eerste plaats. Dat lijkt een moeilijk houdbare stelling. Het spreekt haast vanzelf dat een schaker die meestrijdt om de hoofdprijs meer kans heeft een prachtpartij te spelen dan iemand die worstelt met zijn vorm.
Hoe het ook zij, met genoegen heb ik de creatieve hoogtepunten uit Gelfands loopbaan nog eens laten passeren. Onder andere zijn laatste overwinning in een klassieke partij tegen zijn aanstaande tegenstander.
Gelfand – Anand
Biel 1993
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. e3 e6 5. Pf3 Pbd7 6. Ld3 dxc4 7. Lxc4 b5 8. Ld3 Lb7 9. a3
Deze onschuldig uitziende zet was indertijd in de mode.
9 … b4 10. Pe4 Pxe4 11. Lxe4 Dc7
De praktijk heeft geleerd dat zwart met 11 … bxa3 de openingsproblemen oplost. Na bijvoorbeeld 12. 0-0 Ld6 (12 … axb2 13. Lxb2 biedt wit kansen) 13. b3 Pf6 14. Ld3 c5 staat het gelijk.
12. axb4 Lxb4+ 13. Ld2 Lxd2+ 14. Pxd2 c5 15. Dc2 Db6 16. dxc5 Dxc5 17. Da4
Ook het eenvoudige 17. Dxc5 Pxc5 18. Lxb7 Pxb7 19. Ke2 is goed voor wit. In een partij Bareev – Kramnik moest zwart hard werken om remise te maken.
17 … Tb8!
De enige verdediging. Na 17 … Dc7 houdt wit met 18. Da3 de zwarte koning vast in het midden van het bord. Gelfand geeft de variant 17 … Dc7 18. Da3 Pf6 19. Lxb7 Dxb7 20. Pc4! Dxg2 21. Pd6+ Kd7 22. 0-0-0 met beslissende aanval voor wit.
18. 0-0
Alleen zo mag wit op voordeel hopen. Tot gelijk spel leidt 18. Dxa7 Lxe4 19. Pxe4 Db4+ 20. Pd2 0-0! (21. Dxd7 Tfd8).
18 … 0-0!
Opnieuw vindt Anand de sterkste zet. Het eindspel na 18 … Lxe4 19. Pxe4 Db4 20. Dxb4 Txb4 21. Txa7! (21 … Txe4 22. Ta8+) is amper houdbaar voor zwart.
19. Dxd7
Een moeilijke beslissing. Wit kan ook de zetten omdraaien en beginnen met 19. Lxh7+. Als 19 … Kxh7 20. Dxd7 Tfd8? gedwongen was, zou die zetvolgorde nauwkeuriger zijn, maar zwart heeft beter. Na 20 … Ld5! 21. Dxa7 Dxa7 22. Txa7 Txb2 heeft wit geen reële kans op winst in het resterende 4 tegen 3 eindspel.
19 … Tfd8
20. Lxh7+ Kxh7?
Zonder een seconde na te denken. Het is een fout die Anand tegenwoordig niet meer maakt. Na 20 … Kf8! 21. Da4 Txd2 22. Le4 Lxe4 23. Dxe4 g6 heeft wit hooguit een symbolisch voordeeltje.
21. Dxf7 Txd2?
En ook deze zet speelde Anand veel te snel. Met 21 … Lxg2! 22. Kxg2 Txd2 kan zwart zich nog taai verdedigen omdat 23. Ta4 beantwoord wordt met 23 … Tb4! en niet met 23 … Dc6+ 24. Kh3 Dxa4 25. Tg1.
22. Ta4 Dg5 23. g3! e5 24. Th4+ Dxh4 25. gxh4 Td6 26. h5 Le4 27. De7 Tbb6 28. Dxe5 Te6 29. Df4
Zwart geeft op.
