Kanonnen gaan door
Het einde van de World Cup komt in zicht. Op dit moment zijn er nog slechts vier spelers over die voor de ‘jackpot’ kunnen gaan. Twee halve finalisten waren snel bekend. Svidler elimineerde Judit Polgar, een van de smaakmakers in het toernooi en Ponomariov (zie foto Jos Sutmuller) ontdeed zich van Gashimov. In de tiebreaks kwamen Ivanchuk en Grischuk verder, respectievelijk ten koste van Radjabov en Navara.
Polgar pusht te hard
De minimatch tussen Svidler en Polgar was op voorhand een heel interessante. Helemaal toen de Hongaarse er met zwart in slaagde om snel een puntendeling af te dwingen. Met een witpartij voor de boeg, leek een tiebreak in het verschiet te liggen. Polgar kwam niet geweldig uit de opening, maar wist een middenspel te bereiken met zware stukken en ongelijke lopers, waarin zij weliswaar een pion minder had, maar alle kansen aan haar zijde.
In haar optimisme probeerde zij de zesvoudige kampioen van Rusland over de achtergrond te duwen, nadat zij een paar keer een remise door herhaling van zetten uit de weg was gegaan. Toen kreeg zij echter het deksel op de neus. Svidler kwam met een scherpe counter en dwong Polgar tot opgave (voor analyse zie verderop).
Problematisch eindspel
Ponomariov had daar veel meer werk voor nodig. In een marathonpartij van maar liefst 103 zetten slaagde hij erin om Gashimov op de knieën te krijgen. De Oekraïner staat bekend als een ‘techneut’. Dat betekent in vakkringen dat hij uitmuntend is in het uitbuiten van kleine voordeeltjes, vooral in het eindspel. De stelling die ontstond leek zeer remise-achtig. Slechts een paard en een pion tegen een loper bleven er over.
Maar er bleek een smal pad naar de winst en dat was natuurlijk een kolfje naar de hand van de vroegere Fide-wereldkampioen. Ik heb alle zetten uit dit eindspel gecheckt met de ‘tablebases’. De computer heeft namelijk alle eindspelen met vijf stukken (inclusief koningen) en ook al veel met zes stukken tot op het bot uitgeanalyseerd. Via deze tabellen kan exact berekend worden of een stelling gewonnen dan wel remise is. Sterker nog: als het gewonnen is, wordt automatisch aangegeven in hoeveel zetten het gewonnen is. Hieruit kan worden afgeleid of een speler erin slaagt om steeds de optimale zet te vinden. In deze analyse sta ik perplex. Ponomariov heeft vrijwel het hele eindspel (sub)optimaal gespeeld. En ook zijn tegenstander Gashimov verdient een groot compliment want ook hij wist met een groot aantal zetten de juiste en meest hardnekkige verdediging te vinden. Als we bedenken dat dit allemaal onder druk van de klok moest gebeuren, wordt het respect voor deze topspelers steeds groter. Ik heb gepoogd om de nodige uitleg te geven, zodat iedereen die de zetten naspeelt, ook kan zien hoe moeilijk, maar ook hoe mooi ons Koninklijke spel is (voor analyse zie verderop).
Spannende tiebreaks
Ivanchuk had de eerste reguliere partij gewonnen van Radjabov, maar die sloeg verschrikkelijk terug in de tweede, zodat beiden aan een barrage moesten beginnen. Daarin eindigde de eerste partij in een remise, maar in de tweede partij ging Ivanchuk er eens flink voor zitten toen Radjabov het loperpaar inleverde.
Met twee lopers tegen een loper en een paard legde Ivanchuk zijn tegenstander flink op de pijnbank. Lange tijd deed de man uit Azerbeidzjan het goed, maar hij kon niet voorkomen dat hij zienderogen in de problemen raakte. En dat het toen plotseling misging met hem, was niet zo verwonderlijk meer. Ivanchuk dus ook bij de laatste vier.
Ook Grischuk kwam hierbij en die had de nodige moeite met Navara. De twee reguliere partijen waren in remise geëindigd, maar in de eerste tiebreak – waarin hij zelfs zwart had – sloeg Grischuk magnifiek toe.
Met een paardoffer trok hij de witte koningsstelling open, won daarmee materiaal en tikte het gemakkelijk uit. Omdat Navara er niet in slaagde om de stand gelijk te trekken, mocht hij zijn koffers pakken (voor analyses zie verderop).
Dat belooft een attractieve halve finale te worden waarin de matches Svidler – Ivanchuk en Grischuk – Ponomariov op stapel staan.
Analyses
Hieronder de analyses van enkele partijen uit de kwartfinales.
Polgar, Judit – Svidler, Peter
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le3 e6 7. f4 b5 8. Df3 Lb7 9. Ld3 Pbd7 10. O-O Een nogal pretentieloze opzet. [De vroegere hoofdvariant was hier 10. g4] 10… Tc8
11. f5 Een nieuwtje dat waarschijnlijk weinig om het lijf heeft. 11… e5 12. Pde2 Pc5 13. Tad1 [Vermoedelijk was 13. a3 de juiste zet om de komende actie te verhinderen.] 13… b4 14. Pd5 Lxd5 15. Lxc5 De consequentie van het voorafgaande. [15. exd5? is niet goed vanwege 15… e4] 15… Txc5 16. exd5 Txd5 Svidler zegt dank je wel tegen die pion. 17. Pg3 Tc5 18. Pe4 Pxe4 19. Lxe4
Maar door het bezit van de witte velden en de beschikking over het mooie veld d5 zal wit zeker niet minder staan. 19… Le7 20. Lc6+ Kf8 21. Ld5 Lf6 [Zwart kon zich vergissen met 21… Txc2 22. Lxf7 Kxf7 23. Db3+ met groot voordeel.] 22. Lb3 Db6 23. Kh1 Ke7 24. Td5 Dc6 25. Tfd1 Txd5 26. Txd5 Tc8 27. Dh5 h6 28. Ta5 Tf8 29. De2 Ta8
Ondanks haar pion achterstand probeert Polgar op winst te spelen. Het is duidelijk dat zwart zich nauwkeurig moet verdedigen. 30. h3 Een duidelijke winstpoging. [Op 30. Ld5 kan zwart zich verdedigen met 30… Db6] [Polgar kon remise afdwingen met 30. Dh5 Tf8 31. De2 Ta8] 30… Ta7 31. De3 Tc7 32. Td5 Lg5 33. Df3 Db6 34. Td1 Dc6 35. Dh5 Kf8 36. Td5 e4 Het is niet duidelijk wat Polgar voor ogen had met haar laatste manoeuvres, maar zwart heeft ondertussen zijn stelling flink opgeknapt. De zwarte e-pion begint een geduchte factor te worden. 37. De2 [Op 37. h4 Lf6 38. De2 Lxb2 is oké voor zwart.] 37… e3 38. Td4 a5
39. h4 Lijkt volstrekt logisch, maar het is eigenlijk de verliezende zet. 39… Lf6 40. Tc4 Da6 Wit zit in een lelijke penning, pion b2 hangt en de zwarte vrijpion speelt een hartig woordje mee. 41. Dg4 Te7 42. Te4 Df1+ Ineens is er geen houden meer aan. 43. Kh2 Le5+ [43… e2! was ook direct winnend] 44. g3 Df2+ 45. Kh3
45… Lxg3! En een mooie slotzet. [45… Lxg3 46. Dxg3 [46. Txe7 Dh2#] 46… Dxg3+ 47. Kxg3 Txe4] 0-1
Gashimov, Vugar – Ponomariov, Ruslan
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. O-O Pxe4 5. d4 Pd6 6. Lxc6 dxc6 7. dxe5 Pf5 8. Dxd8+ Kxd8 9. Td1+ Ke8 10. Pc3 Pe7 11. Pd4 Ld7 12. Pe4 Pg6 13. f4 Le7 14. Te1 c5 15. Pf3 Le6 16. Pfg5 Lxg5 17. Pxg5 Lf5 18. Pe4 b6 19. Pg3 Pe7 20. Pxf5 Pxf5 21. c3 h5 22. Kf2 Td8 23. Le3 Ke7 24. Tad1 f6 25. exf6+ Kxf6 26. Txd8 Txd8 27. Lc1 a5 28. a4 c4 29. g3 Td3 30. Ke2 Ke6 31. Ld2 Td5 32. Tf1 g6 33. Tf3 Kf7 34. Tf1 Td8 35. Lc1 Ke6 36. Te1 Td3 37. Ld2 Td8 38. Kd1+ Kf7 39. Te5 Ph6 40. Kc2 Pg4 41. Te2 Pf6 42. Le1 Td6 43. h3 Td3 44. b3 Tf3 45. bxc4 h4 46. gxh4 Txf4 47. c5 Txa4 48. cxb6 cxb6 49. Te5 Te4 50. Txe4 Pxe4 51. c4 Ke6 52. Kb3 Kd6 53. Kc2 Ke5 54. Kd3 Kf4 55. Kd4 Kf3 56. Kd3 Pc5+ 57. Kd4 a4 58. Lb4 Ke2 59. Kc3 Ke3 60. La3 Pe4+ 61. Kb4 Kd3 62. Kb5 Kc3 63. Le7 Kb3 64. Kxb6 Kxc4 65. Kc6 Pg3 66. Kd7 Kd5 67. Ke8 Ke6 68. La3 Pf5 69. Kf8 Pxh4 70. Kg7 Kf5 71. Kh6 Pf3 72. Le7 Ke6 73. La3 Kf6 74. Lc5 Ph4 75. Ld4+ Kf5 76. Lc5 g5 77. Le7 Pf3 78. Kh5 Pg1 79. Lxg5 a3 80. Lc1 a2 81. Lb2 Pxh3
Na een lange manoeuvreerpartij en een zeer ingewikkeld eindspel is er een stelling ontstaan met sterk uitgedund materiaal. Op het eerste gezicht lijkt zwart kansjes te hebben omdat zijn pion naar de voorlaatste rij is opgerukt en zijn koning duidelijk beter staat dan die van wit. Maar de winst is verre van eenvoudig. Vanaf hier is het eindspel bekend in de eindspeldatabase (de tablebases). Er is een smalle weg naar de winst. 82. Kh4 Pf4 83. Kg3 Ke4 84. La1
84… Pd3 Ponomoriov vindt de snelste weg naar de winst. 85. Kg2 Ke3 86. Kg3 Pc5 87. Kg2 Ke2 Volgens de database won 87… Kd3 iets sneller, maar voor het systeem dat zwart moet volgen maakt het niets uit. 88. Kg3 Pa4 89. Kg2 Pb6 90. Kg3 Pc4 91. Kg2 Pe3+ 92. Kg3 Pd1 93. Kg2 Ke3 94. Kg3 Kd2 95. Kf3 Kd3
96. Kf4 Ook Gashimov speelt vrijwel uitsluitend de beste verdediging. 96… Kc2 97. Ke4 Pb2 Dit is het idee. De loper wordt ingesloten op a1 en dan door de koning opgehaald. Er zit echter nog een flinke adder onder het gras. 98. Ke3 Pa4 99. Ke2 Er is een moment ontstaan waarin een cruciale beslissing moet worden genomen.
99… Kc1!! Dit is weer de ultieme zet voor zwart; je zou bijna zeggen dat Ponomariov een ingebouwde eindspeldatabase in zijn hoofd heeft zitten. Wit moet een stelling creëren met een paard op b2, koning op b1 zodat wit niet de koning in de hoek kan vasthouden. [Foutief is 99… Kb1? vanwege 100. Kd1 Pb2+ 101. Kd2 En nu is voor zwart de verkeerde speler aan zet. De stelling is nu remise, wat zwart ook probeert. Dat komt door de eigenschap van het paard dat het geen ‘driehoekje kan draaien’.] 100. Kd3 [Hier was 100. Ke1 iets taaier. Zwart moet dan iets slims uithalen om de winst af te dwingen. 100… Pc5 101. Ke2 Kb1 102. Kd1 [Wit zou graag 102. Kd2 willen spelen, maar dan gaat de loper verloren via een paardvork: 102… Pb3+] 102… Pa4 103. Kd2 Pb2 en dezelfde stelling uit de partij is ontstaan.] 100… Kb1 Weer de optimale zet. 101. Kd2 Pb2
102. Kc3 Wits beste kans, maar het helpt niet. 102… Kxa1 103. Kc2
103… Pd3! Het is duidelijk dat wit de opsluiting niet in tact kan houden. Zwart gaf zich derhalve gewonnen. 0-1
Radjabov, Teimour – Ivanchuk, Vassily
1. Pf3 c5 2. g3 g6 3. c4 Lg7 4. Lg2 Pc6 5. Pc3 e6 6. d3 Pge7 7. h4 h6 8. Ld2 b6 9. h5 Een nieuwtje in een stelling die als onschuldig voor zwart te boek staat in de theorie. 9… g5
10. Pxg5!? Een opmerkelijk stukoffer dat op het eerste gezicht niet correct lijkt. 10… hxg5 11. Lxg5 Wit heeft twee pionnen plus een sterke h-pion als compensatie. Daarbij wordt zijn loper op g7 in het nauw gedreven. 11… Lxc3+ Een nogal radicale oplossing voor het stellingsprobleem. Het gemis van de zwarte velden gaat zich later flink voelen. 12. bxc3 Lb7 13. Dd2 Dc7 14. Lf6
14… O-O-O Ivanchuk besluit om een kwaliteit terug te geven. 15. O-O-O Maar wit heeft geen trek in dit zoenoffer. 15… Thg8 16. Lxc6 Wit geeft ook een loper voor een paard. Hij heeft er een goede reden voor: zwart moet mijn zijn pion slaan en daarna staat dus zijn loper op b7 op non-actief. 16… dxc6 17. h6 De pion begint een aardig woordje mee te spreken. 17… Tg6 18. h7 Txf6 19. h8D Txh8 20. Txh8+
Zwart heeft twee stukken voor een toren, maar zijn stukken werken bepaald niet samen en zijn koning komt vreselijk in de tocht te staan. 20… Kd7 21. d4 Als de d-lijn geopend wordt is er geen redden meer aan. 21… Dd6
22. Dg5! Dreigt zowel Dxf6 als dxc5. De partij is beslist. 22… Tf5 23. Dh4 cxd4 Het is duidelijk dat er geen oplossing meer is voor zwarts problemen. [Na 23… Kc7 heeft wit een aardige manier om de winst af te dwingen. 24. dxc5 Dxc5 25. Te8! En het paard kan niet wijken op straffe van een mataanval: 25… Pc8 26. Dd8+ Kb8 27. Td7 De dreigingen Dc7+ gevolgd door Txc8+ en Txb7+ gevolgd door Dxc8# zijn niet meer te pareren. 27… Da3+ 28. Kb1 Da6 29. Dc7+ Ka8 30. Tdd8 en het is gebeurd.] 24. Txd4 Td5 25. cxd5 Da3+ 26. Kb1 cxd5 27. Th7 Dxc3 28. Txf7 1-0
Ivanchuk, Vassily – Radjabov, Teimour
1. g3 g6 2. Lg2 Lg7 3. d4 d5 4. Pf3 Pf6 5. O-O O-O 6. c4 c6 7. Db3 Db6 8. Pc3 Td8 9. Td1 Lf5 10. Pe1 Pa6 11. Dxb6 axb6 12. cxd5 Pxd5 13. Pxd5 cxd5 14. a3 Tac8 15. Lg5 Kf8 16. Tac1 Txc1 17. Lxc1 Pc7 18. e3 Ld7 19. Ld2 e6 20. Pd3 Lb5 21. Tc1 Pa6 22. Lf1 Ke8 23. b3 Ld7 24. Pe5
24… Lxe5 Een concessie: zwart levert het loperpaar in en doet met deze zet afstand van zijn zwarte velden. 25. dxe5 Pc5 26. Tb1 Tc8 27. f3 Pa6 28. Tb2 Pc5 29. a4 Pa6 30. Kf2 Ke7 31. e4 dxe4 32. Lg5+ Ke8
33. fxe4 Het is opmerkelijk dat Ivanchuk ervoor kiest om met deze dubbelpion verder te spelen. Hij heeft goed ingeschat dat belangrijke centrumvelden (vooral veld d5!) goed gedekt blijven. 33… Pc5 34. Ke3 Lc6 35. Lg2 Tc7 Op het eerste gezicht lijkt het erop dat zwart zijn stukken geschikt heeft opgesteld. Wit kan niet veel ondernemen. Ivanchuk denkt daar anders over!
36. b4! Pxa4 37. Tc2 Ten koste van een pion heeft hij zijn toren geactiveerd en het paard op non-actief gezet. 37… b5 Zo kan zwart zijn paard via b6 weer in het spel brengen. Wit moet nu snel acteren. [Ook na 37… Tc8 38. Lf1 kan zwart geen vin verroeren.] 38. Lf1 Pb6 Zwart kan niet voorkomen dat hij de pion moet teruggeven. [Slecht is 38… Td7 wegens 39. Lxb5! en nu verliest 39… Lxb5?? onmiddellijk: 40. Tc8+ Td8 41. Txd8#] 39. Lxb5 Tc8 40. Ld3 Ld7 41. Ta2 Pa4 42. Kd4 b5 43. g4 Tc7 44. h4 Wit begint een nieuw plan: het openen van de h-lijn. 44… Kf8 45. h5 Le8 46. Th2 Td7+ 47. Ke3 Tc7 48. Ld8 Td7
49. La5 Dat ziet er vreemd uit, maar het is wits bedoeling om het zwarte paard nog even in zijn ‘hok’ te houden. 49… Tb7 50. Kf4 Kg7 51. Tc2 Ld7 52. Ld8 Nu meldt de loper zich weer op de koningsvleugel.
52… Pb6? Een lelijke fout. [De enige zet is 52… Le8 maar ook dan heeft zwart een zware pijp te roken in dit eindspel.] 53. hxg6 fxg6 Dit verliest een stuk. [53… Kxg6 54. g5 gevolgd door Th2 is ook problematisch voor zwart.] 54. Lxb6 [54. Lxb6 Txb6 55. Tc7 kost een stuk.] 1-0
Navara, David – Grischuk, Alexander
1. e4 c6 2. d4 d5 3. e5 Lf5 4. Pd2 e6 5. Pb3 Pd7 6. Pf3 a6 7. Le3 Tc8 8. c3 c5 9. dxc5 Lxc5 10. Pxc5 Pxc5 11. Le2 Pe7 12. Ph4 h6 13. Pxf5 Pxf5 14. Lxc5 Txc5 15. Ld3 d4 16. Da4+ b5 17. Dxa6 Txe5+ 18. Kf1 O-O 19. Lxb5 dxc3 20. bxc3 Dd2 21. Le2 Dxc3 22. Te1 Td8 23. h4 Zwart heeft zijn stukken in het centrum gekregen en de witte koning in het nauw gedreven. Een tactische ontknoping ligt in het verschiet.
23… Pg3+!! Een formidabel offer, waarmee de witte koning uitgerookt wordt. Het is knap dat Grischuk dit offer in een partij met versneld tempo nauwkeurig weet uit te rekenen. 24. fxg3 Tf5+
25. Kg1 [Hij moest natuurlijk voorzien dat 25. Lf3 faalt op 25… Txf3+ 26. gxf3 Dxf3+ 27. Kg1 Dxg3+ 28. Kf1 Df3+ 29. Kg1 Td2 en wit verliest beslissend materiaal als hij mat wil vermijden. Een leuke variant is nog: 30. Th2 Dg3+ 31. Kf1 Df4+ 32. Kg1 Dxh2+ 33. Kf1 Tf2#] 25… Dxe1+ 26. Kh2 Da5 Zwart heeft beslissend materiaal gewonnen en consolideert dat met deze zet. Grischuk speelt vervolgens op ‘safe’ en tikt de partij simpel uit. 27. Dc4 Dc5 28. Db3 Tf2 29. Lf3 Dc2 30. Db6 Tf8 31. Le4 Dxa2 32. Td1 Td2 33. Tf1 Db2 34. Dc5 Tdd8 35. De7 Dd4 36. Lb1 Dd6 37. Db7 Tb8 38. De4 f5 39. De3 Tb4 40. Kh3 Kh8 41. La2 Te4 42. Df3 De5 43. Da3 Tb8 0-1
Alle fragmenten en partijen via de viewer:
Voor de uitslagen van ronde 5 klikt u hier .
Voor de toernooisite klikt u hier.
