Anand aan het roer in de derde partij
De WK-match tussen Anand en Gelfand kende vandaag zijn derde speeldag. Eindelijk werd er een zeer inhoudsrijke partij gespeeld, die echter opnieuw in remise eindigde. Voorlopig blijft Gelfand het uitstekend doen.
De rustdag van gisteren kon wel eens de stilte voor de storm betekenen. Anand kan onmogelijk tevreden zijn over de gang van zaken tot dusver. Hij was erop gebrand om in zijn tweede witpartij zijn tanden te laten zien. Uiteraard moest het Grünfeld-Indisch, de opening waarmee Gelfand zijn tegenstander had verrast in de eerste partij, goed onder handen worden genomen. Gelfand op zijn beurt zal de rustdag gebruikt hebben om de meeste varianten die hij voorbereid heeft, goed te kunnen memoriseren.
Al op zet drie kwam Anand met de eerste verrassing, de zet f2-f3 op de proppen, een zet die hij zelden gespeeld heeft, maar die bepaald niet zo onschuldig is als hij eruit ziet. Gelfand bleek niet onder de indruk: hij speelde snel, ook om druk te zetten op de tegenstander. En opnieuw was de voormalige Wit-Rus uitstekend op de hoogte.
Anand gebruikte zeeën van tijd en hoewel hij een zeer sterke vrije d-pion had, zag zijn stelling er niet veelbelovend uit omdat zijn stukken, loper op f1 en paard op e2 elkaar in de weg stonden en lange tijd niet verzet konden worden. Toch bleek hier de klasse van Anand. Hij bleef rustig verdedigen, ruilde de dames en langzamerhand leek hij toch de overhand te krijgen in het verre eindspel. Er sloop wat onzekerheid in het spel van Gelfand nadat de opening achter de rug was. En net toen de tijd rijp leek voor een mogelijke overwinning van Anand, stuitte deze opnieuw op de onverzettelijkheid van zijn tegenstander.
Die slaagde erin om met actief tegenspel en een originele paardmanoeuvre twee torens op de tweede rij naar binnen te spelen. De witte d-pion mocht van hem naar de overkant, de torens zorgden voor een onvermijdelijke zetherhaling. Hieronder de analyse van deze partij met een uitgebreide verhandeling over de openingsvariant. Als toegift zijn in de viewer twee relevante partijen uit de Megadatabase van Chessbase toegevoegd.
Anand, Viswanathan – Gelfand, Boris (derde partij)
Waar sommige mensen verwacht hadden dat Anand misschien nu een keer zou kiezen voor 1. e4, bleek dat de wereldkampioen zich voorlopig althans beperkt tot de zet waarmee hij de laatste jaren zeer succesvol is geweest. Daarbij is het ook de goden verzoeken om 1. e4 tegen Gelfand te spelen, want zijn belangrijkste wapen tegen deze openingszet is de Najdorfvariant van het Siciliaans. De Israëliër staat bekend als een groot kenner daarvan en dat die variant nauwelijks te kraken is, weten we al jaren aangezien al deccenia lang de gehele wereldtop zich van die variant bedient (Anand incluis!).
1. d4 Pf6 2. c4 g6
Met een rustdag achter de kiezen is duidelijk dat het team Anand een antidote moest verzinnen op de verrassende openingskeuze van zijn tegenstander, namelijk op het Grünfeld-Indisch.
3. f3
Daar is hij dan, de eerste verrassing. [In de eerste partij speelde Anand nog 3. Pc3 en hij bereikte nagenoeg niets uit de opening. Gelfand bleek uitstekend geprepareerd te zijn.]
3… d5
Gelfand gaat vol zelfvertrouwen opnieuw voor de Grünfeld. Dat is een interessante keuze daar hij ook het Konings-Indisch op zijn repertoire had staan. [Na 3… Lg7 4. e4 zou er een overgang zijn naar het Konings-Indisch, die Anand voorheen vrijwel uitsluitend met Pf3 heeft behandeld. Door zijn openingskeuze geeft de Indiër te kennen dat hij er geen probleem mee heeft om zich in te laten op de zogenaamde Sämischvariant. Wellicht dat Gelfand dat in een later stadium van de match wel wil zien, als Anand tenminste tevreden is over de uitkomst van zijn openingsspel in deze partij.]
4. cxd5 Pxd5 5. e4
Dat is de reden dat wit even heeft gewacht met het ontwikkelen van het damepaard. Hij mag nu ‘gratis’ een sterk pionnencentrum opbouwen terwijl hij geen tijd verliest met een ruil van een zwart paard op c3. Het belangrijkste nadeel van de witte opzet is dat hij met f2-f3 ook wat tijd voor zijn ontwikkeling heeft prijsgegeven.
5… Pb6 6. Pc3 Lg7 7. Le3 O-O
Recentelijk heeft Caruana (onze ster Giri heeft deze week nog een instructieve partij van hem verloren in Zweden) hier 7… Dd6 uitgeprobeerd.
8. Dd2
8… e5
Gelfand speelde deze zet vrij snel. Daaruit laat hij blijken zich uitstekend geprepareerd te hebben op deze tweekamp. [Het hoofdsysteem is hier 8… Pc6 9. O-O-O en dan pas 9… e5 [De mogelijkheid 9… Dd6 kwam voor in een rapidpartij Anand-Mamedyarov, 2011, die gewonnen werd door Anand.] 10. d5 Pd4 11. f4 en dit geeft een zeer ingewikkelde strijd te zien.
9. d5 c6
Een typische Grünfeldreactie. Zwart moet onmiddellijk proberen het witte centrum aan te tasten.
10. h4
Fris van de lever! Anand gaat voor de vijandelijke koning, tenminste dat lijkt de intentie van deze zet.
10… cxd5
In een zeer spectaculaire partij Kramnik-Shirov werd 10… h5 gespeeld en dat kreeg een uitroepteken. We mogen verwachten dat Anand op de hoogte was van deze partij; helaas krijgen we nu niet te zien wat hij als verbetering van deze partij in petto had, want Shirov won.
11. exd5 P8d7 12. h5
Wit vervolgt zijn poging om tot een aanval te komen. Hij moet ook wel want anders weerhoudt een zwart paard hem hiervan.
12… Pf6
Het paard spoedt naar de kwetsbare koningsvleugel.
13. hxg6 fxg6 14. O-O-O Ld7 15. Kb1 Tc8
16. Ka1
Allemaal nog ooit eerder gespeeld. Wit wil geen ’toevalligheden’ met … Lf5+ en hij gaat daarom alvast de hoek in met de koning. Het mag toch enige verbazing opwekken dat wit zijn ontwikkeling niet voltooit, maar zich voornamelijk heeft beperkt tot veel pionzetten en koningszetten. De koning lijkt overigens niet bijster goed te staan op de lange diagonaal en daar komt later ook nog een kwetsbare eerste rij bij. Overigens lijkt deze profylaxe toch erg logisch. Na een vroegtijdig d6 geeft wit veld e6 op en daarop kan zwart met … Le6 uitstekend antwoorden. Als zwart met … Pc4 verder wil gaan, kan wit in een zet ruilen met de loper zonder tijd te verliezen. Als hij zijn ontwikkeling kan voltooien heeft hij een sterke vrijpion in het centrum en die kan later een factor van betekenis worden. Het alternatief is 16. d6 dat driemaal succesvol gespeeld is door Postny en (pikant detail!) door Anands secondant Nielsen.
16… e4!?
Hier is pas het nieuwtje. Omdat Gelfand deze scherpe en verplichtende zet snel speelde, lijkt het erop dat hij bijzonder goed voorbereid is. [16… Pa4 kwam voor in een partij Hillarp Persson-Aberg, 2001.]
17. Ld4
De enige zet, voornamelijk bedoeld om de zwarte reus op g7 tot bedaren te brengen. Als wit de pion zou nemen, krijgt hij een tik op zijn neus met 17. fxe4 Txc3! Na 18. Dxc3 [Na 18. bxc3 Pxe4 wint zwart onmiddellijk.] 18… Pxe4 19. De1 Pa4 heeft zwart een moordend initiatief. Een mooi voorbeeld is dan de volgende variant: 20. Ld4 Pxb2! 21. Lxb2 Lxb2+ 22. Kxb2 Db6+ 23. Ka1 Df6+ 24. Kb1 Pc3+ 25. Kc2 Tc8! en de witte koning zal niet meer ontsnappen uit het spervuur van zwarte aanvalsstukken. Ook 17. Pxe4 faalt: 17… Pxe4 18. fxe4 (zie analysediagram)
18… Txf1! Weer een mooi kwaliteitsoffer. 19. Txf1 Pc4 en alles ligt onder vuur bij wit. Ziehier hoe gevaarlijk de zwartveldige loper op g7 kan worden.
17… Pa4
Wederom heel snel gespeeld, terwijl Anand al flink wat tijd op de klok had gespendeerd. GM Naiditsch geeft hier 17… Te8!? als belangrijke alternatief aan.
18. Pge2
Wit probeert zijn centrumpositie te consolideren en als hij het actieve zwarte spel kan neerslaan, heeft hij de beschikking over zijn mooie vrijpion.
18… Da5
In aanmerking komt ook 18… exf3 19. gxf3 en dan pas 19… Da5.
19. Pxe4
Anand gaat voor een eindspel.
19… Dxd2 20. Pxf6+
Een belangrijke tussenzet.
20… Txf6
De meest exacte manier naar (bijna) gelijkspel. Het was de eerste keer dat Gelfand de nodige tijd in de stelling stopte. Na 20… Lxf6 21. Txd2 Lxd4 22. Txd4 Tc2 23. b3 lijkt wit nog wat te hebben.
21. Txd2 Tf5 22. Lxg7 Kxg7
Het opmerkelijke is dat wit zijn ontwikkeling nog altijd niet voltooid heeft en daar doet Anand ook nog even niets aan.
23. d6
Omdat de pion kwetsbaar werd op d5, speelt hij hem alvast op, wachtend op de dingen die komen gaan. Anand heeft waarschijnlijk gezien dat zwart nu een methode heeft waarmee hij de stelling helemaal kan neutraliseren.
23… Tfc5?!
Dit lijkt logisch maar is in feite een onnauwkeurigheid. Volgens Naiditsch zou 23… Pb6 de stelling onmiddellijk gelijktrekken omdat … Td5 zou volgen. Na 24. Pc3 volgt toch 24… Td5! 25. Txd5 Pxd5 en inderdaad valt hier niets meer te halen na 26. Lb5 Pxc3 27. Lxd7 Td8.
24. Td1
Anand pareert rustig de belangrijkste dreiging en hij maakt zich op om zijn koningstoren via h4 in het spel te brengen.
24… a5
Deze zet kon opnieuw geen goedkeurig krijgen van Naiditsch. Er zit volgens mij wel een idee achter. Zwart moest steeds rekening houden met b2-b3 van wit. Het paard moet dan soms naar het slechte veld b6. Hij kan daarna de witte stelling aantasten met … a5-a4. Zwart mag niet toehappen met het aanlokkelijke 24… Tc2 want na 25. b3 Pc3 26. Pxc3 T8xc3 27. Ld3! Txg2 28. The1 wordt hij uitgeteld.
25. Th4
Daar is de toren eindelijk.
25… Tc2
Zwart moet nu wel zo actief mogelijk spelen, want anders consolideert wit zijn stelling en daarna wordt de vrijpion op d6 een factor.
26. b3
26… Pb2
Een originele paardmanoeuvre, maar het is duidelijk dat wit inmiddels al flink in het voordeel is gekomen, ondanks zijn vreemde opstelling Lf1/Pe2. Gelfand had weinig trek in 26… Pb6 waarschijnlijk vanwege 27. Te4.
27. Tb1 Pd3 28. Pd4 Td2 29. Lxd3 Txd3 30. Te1
Op dit moment lijkt wit inderdaad de overhand krijgt, maar de zwarte torens zijn zo actief dat het zeer lastig blijkt te zijn om te bewijzen dat wit daadwerkelijk op winst kan spelen.
30… Td2
De toren neemt uiteraard de tweede rij en daarmee creëert hij voldoende tegenspel.
31. Kb1
Dit moest Anand snel spelen: hij was in tijdnood! Dat overkomt hem ook zelden. De poging 31. Te7+ levert niets op na 31… Kf6 Er dreigt mat met … Tc1# dus wit heeft niets aan zjn actie, behalve alsnog verder te gaan met 32. Kb1 waarna we de partijstelling krijgen. Of 31. The4 Kf6.
31… Lf5+!
Goed gespeeld van Gelfand. Het paard moet worden geëlimineerd zodat de tweede toren kan enteren op de tweede rij.
32. Pxf5+ gxf5 33. Te7+ Kg6
34. Tc7
Anders volgt … Tcc2 met remise door eeuwig schaak. Wit mag proberen naar de overkant te lopen met 34. d7 maar na 34… Tcc2 35. Tc4 Txc4 [Vooral niet 35… Tb2+?? 36. Kc1 Txa2 37. Tc8 Tf2 Zwart dreigt nu aan twee kanten mat en als de witte koning teruggaat naar b1, leidt dat tot herhaling van zetten. Er volgt echter een knotsgekke variant waarin wit torenruil kan afdwingen of promotie met schaak! 38. Te6+ Kh5 39. g4+! De sleutelzet. 39… fxg4 40. fxg4+ Kxg4 41. Te4+ Kh3 (zie analysediagram)
42. Th4+! Dit soort grapjes zorgen er dan voor dat het wint voor wit. 42… Kg3 43. Tg8+ en zwart ontkomt niet aan een torenruil waarna zijn eeuwig schaak mechanisme verdwenen is en wit er een dame bij mag halen.] 36. bxc4 en de stelling is in evenwicht.
34… Te8 35. Th1
Na deze terugtocht is de remise een feit.
35… Tee2 36. d7 Tb2+ 37. Kc1 Txa2
Er dreigt mat op a1. Er is na 37… Txa2 niets beters dan 38. Kb1 Teb2+ 39. Kc1 Txg2 40. Kb1 [40. Kd1 Tgd2+ de koning kan niet meer ontsnappen aan de schaakjes.]
½ – ½
De analyse via de viewer:
