Smyslov, innemende persoonlijkheid
Vassily Smyslov stond bekend als een innemende persoonlijkheid. Zelf voel ik me gezegend met het feit dat ik eenmaal in de gelegenheid geweest om dit persoonlijk te mogen ervaren. Als trainer ben je altijd op zoek naar partijen van de sterkste spelers ter wereld om die aan je pupillen te tonen. Van Smyslov heb ik een substantieel aantal in mijn archief zitten, vooral omdat ik gegrepen was door de logica en eenvoud in zijn spel. Als je partijen van Smyslov naspeelt lijkt het schaken heel gemakkelijk. Zoals in het bericht van Teun Korevaar valt te lezen was Smyslov zowel in het dagelijks leven als in zijn schaakpartijen op zoek naar harmonie.
(Foto Jos Sutmuller)
Tegen deze grootheid mocht ik een korte tweekamp over twee partijen spelen. Verzekeringsmaatschappij Interpolis uit Tilburg was een jaar afgestapt van de vaste formule, waarin de wereldtop in een twaalfkamp met elkaar de strijd aanging. Het Interpolistoernooi heeft (als ik goed geïnformeerd ben) 15 jaar bestaan en alles was tot in de puntjes geregeld. De spelers werden met alle egards behandeld. Zo werden zij bijvoorbeeld ondergebracht in luxe bungalows in het naburige Oisterwijk en met taxi’s van en naar de speelzaal vervoerd. Niets was de organisatoren te gek om het te spelers naar de zin te maken. De speelzaal was afgeschermd voor het publiek, wel was er een grote commentaarzaal waarin de partijen besproken werden. Jarenlang heeft schaakminnend Nederland de gang naar het hoofdkantoor van Interpolis gemaakt. Het was 1992 dat het organisatiecomité besloot om er een knock-outtoernooi van te maken. Behalve het deelnemersveld uit het buitenland, kregen nogal wat Nederlandse spelers een uitnodiging voor dit monsterevenement.
In de korte tweekamp die ik tegen Smyslov speelde, begon ik met zwart. Tot mijn eigen verbazing kreeg ik na de opening een mooi positioneel plusje omdat hij bij vergissing de zwartveldige lopers afruilde waarna zwart de heerschappij over de zwarte velden kreeg. Maar hij slaagde erin om mij in verwarring te brengen en af te wikkelen naar een lopereindspel dat hij met ijzeren hand naar winst voerde. In de korte nabeschouwing die ik met hem had, toonde hij zijn grote begrip van het spel en liet hij ook direct zien waar ik het beter had kunnen spelen.
De tweede partij moest ik dus winnen en ik kreeg na de opening ook een tastbaar voordeel. Vervolgens koos ik een verkeerd plan en nu werd ik op de pijnbank gelegd nadat ik voor de foutieve ruil van de witveldige lopers had gekozen. Ditmaal kreeg zwart alle witte velden in handen. Hoewel ik op een bepaald moment serieus heb overwogen om op te geven, vluchtte ik een toreneindspel in. Uiteraard was ik op de hoogte van het feit dat Smyslov samen met Löwenfisch over dit eindspel een standaardwerk heeft geschreven, maar ik had geen keus. Met zijn bekende lichtvoetigheid behandelde hij dit eindspel, misschien wel te lichtvoetig. Want met een bijna studieachtige wending slaagde ik erin zijn sterke pionnenduo te breken, mijn toren voor zijn laatste pion te geven en nu met pion tegen toren een zwaarbevochten half puntje uit de strijd te halen.
Er verscheen een glimlach op zijn gezicht. Natuurlijk had hij niet verwacht dat hij dit nog zou weggeven, anderzijds was hij door naar de volgende ronde, dus wat deed het ertoe. Op mijn verzoek nog even naar de partij te kijken, schudde hij minzaam het hoofd. Hij was al oud, op zijn leeftijd was zo’n toernooi slopend en de partijen hadden lang genoeg geduurd. Maar ik kreeg nog wel een compliment over mijn verdediging in het toreneindspel. Hij bedankte mij voor de partijen, trok zijn jas aan en ging.
Ik keek hem na, eveneens met gemengde gevoelens. Natuurlijk lag ik eruit. Maar ik had wel een slechtstaand toreneindspel remise gemaakt tegen een groot kenner. Een tevreden gevoel overheerste toen ik naar buiten ging. Vooral omdat ik kennis had mogen maken met een groot persoonlijkheid in de schaakwereld.
en
Smyslov – Grooten (eerste partij)
De meeste analyses van deze partij zijn gemaakt door GM Stohl in de Megabase van Chessbase. Ik heb daar de nodige uitleg en commentaar bij gezet. 1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. g3 c5 4. d5 exd5 5. cxd5 d6 6. Lg2 g6 7. Pf3 Lg7 8. O-O O-O 9. Pc3 a6 10. a4 Pbd7 11. Lf4 De7
12. Dd2 [12. h3 Ph5 [12… h6 13. e4! g5 14. Le3 Tb8 [14… Pxe4 15. Pxe4 Dxe4 16. Pxg5 +/-] 15. a5 b5 16. axb6 Txb6 17. Dc2 Pe8 18. Pd2 Tb4 19. Pb3 Pe5 20. Pa5 +/- Alburt,L-Fedorov,V,New York op 1992,TD 92_05] 13. Lg5 f6 14. Ld2 f5 15. Lg5 Phf6 16. Tb1 h6 17. Ld2 Pe4 18. Pxe4 fxe4 19. Pe1 Pe5 Initiatief Ulibin,M-Hall,J,Oakham 1992,CBM 30] 12… Pg4 [Bekend is hier 12… Tb8 13. Lh6 b5 14. Lxg7 Kxg7 15. axb5 axb5 16. b4 Pb6! 17. bxc5 dxc5 18. Pxb5 Pbxd5 19. Pc3 Td8 20. Tfc1 Tb4 $10 Margot-Wedberg,St Martin op 1991] 13. h3 N [13. Tab1 Pde5 14. b4 b6 15. bxc5 bxc5 16. h3 Pxf3+ 17. exf3 Pe5 18. Tbe1 Dc7 19. Lxe5 Lxe5 20. Txe5!? dxe5 21. f4 Tb8 22. d6 Da5 23. fxe5 Le6 =+ Korchnoi,V-Hulak,K,Wijk 1983] 13… Pge5 14. Pxe5 Pxe5 15. a5 Ld7 [Minder goed is 15… Tb8 vanwege 16. Pa4! / 16… Pc4 17. Dc2 Pxa5 18. Pxc5 +/-]
16. Tfb1! Sterk gespeeld. [Directe ruil van de zwartveldige lopers zoals na 16. Lh6?! loopt niet zo goed af na 16… Pc4 =+ ><a5,b2] 16… Tab8 Zwart is erin geslaagd om een licht stuk te ruilen, hetgeen gunstig is in Benoni-stellingen. Vrijwel elk stuk staat nu geschikt opgesteld. [16… Tfb8 $142!? / 17. Lh6 Lh8 <=>] 17. Lh6 Deze ruil moet waarschijnlijk bekritiseerd worden. De zwarte velden vallen weldra in handen van zwart. [Stohl keurt 17. b4?! min of meer af vanwege 17… Tfc8 Initiatief] [Wellicht was 17. Pe4 een betere zet.] 17… Pc4 18. Df4 Lxh6 19. Dxh6 b5 [19… Dd8 20. Df4 Pe5 21. b4 Initiatief] 20. axb6 Txb6 21. b3 Pe5
22. De3 [Misschien heeft hij in zijn vooruitberekeningen gemist dat 22. f4? nu uit den boze is: 22… Pg4! 23. hxg4 De3+ -/+] [22. Dc1!? += /f4+-] 22… Tfb8 [22… Lf5!? 23. Tb2 [23. f4? Lxb1 24. Txb1 Pc6! -+] 23… Df6 <=> /Nc4] 23. Pd1 De witte dame wordt zo gedekt, dus nu dreigt f2-f4 wel. [Nu kan 23. f4 beantwoorden worden met 23… Pc6 24. Pd1 Dxe3+ 25. Pxe3 Pd4 en zwart heeft een prettig plusje.]
23… g5 Wit is er bepaald niet op vooruit gegaan door de zwartveldige lopers te ruilen, zwart heeft de belangrijke zwarte velden onder controle. [23… Lf5 24. Tb2 += /f4,g4 [24. f4?! Lxb1 25. Txb1 c4 oo/=]] 24. Dc3 [24. f4 gxf4 25. gxf4 Pg6 oo] 24… Df6 [24… f5!? 25. f4 gxf4 26. gxf4 Pg6 27. e3 Ph4 <=>] 25. Dc1 h6 [Met het inzicht van het verloop van de partij, was wellicht 25… h5!? de aangewezen zet.] [Ook 25… Txb3 26. Txb3 Txb3 27. Txa6 Lb5 28. Ta8+ Kg7 29. Tb8 += was niet slecht voor zwart, hoewel Stohl het niet eens is met dat oordeel.] 26. Pe3 Lc8 27. Dc2 += Ook dit oordeel wens ik te betwijfelen. 27… Tb4 28. Ta4!
28… Txa4?! Dit mag wel een vraagteken krijgen: een totaal misplaatste ruil van zwart. [28… Kg7 $142 +=] [Ook interessant en niet door Stohl aangegeven is hier 28… h5!? met de bedoeling … h5-h4 waarna de zwarte velden verder worden aangetast. Volgens mij staat zwart iets beter (HG).] 29. bxa4 Txb1+ Enige zet 30. Dxb1 Ld7 31. Db8+ Kg7 32. a5 Sterk gespeeld: hij legt de pion op de voor wit gunstige kleur vast. 32… Dg6 33. g4 [33. Db6!? f5 [33… Lb5 34. g4 +/-] 34. Dxa6 f4 35. Pc4 +/-] 33… h5 <=> Zwart moet toch wat. 34. gxh5 Df6 [34… Dxh5? 35. Dxd6 +-] 35. Db7 g4 36. hxg4 [36. Dxa6? gxh3 Aanval] 36… Pxg4 37. Pxg4 Lxg4 38. Dxa6 Lxh5 39. e3 [39. Db5!? / 39… Da1+ 40. Lf1 +/-] 39… Dg6 [39… Da1+ $142 40. Lf1 Lf3 <=>] 40. Df1 Lf3
41. a6 Er is een razend moeilijk eindspel op het bord gekomen waarin de a-pion een factor van betekenis is geworden. 41… Lxd5 42. a7 +/- o^a 42… La8 43. f3 Kf8 44. Da1 Ke7 45. e4! /Qb2-b8. Het is materieel weer gelijk, maar door een steunpunt op e4 te creëeren wordt zwart weldra in een lopereindspel uitgeteld. 45… Dh6 46. Dc3 f5 Zwart probeert hoe dan ook het steunpunt aan te tasten om ook tevens zijn loper te activeren. [46… Kd7 47. e5 dxe5 48. Dxe5 Dc1+ 49. Lf1 +/-] 47. exf5 Df6 48. De3+
48… Kd7? Deze zet moet afgekeurd worden. [Beter en ook veel logischer is om over de zwarte velden weg te kruipen met de koning. 48… Kd8! Er is vooralsnog geen duidelijke weg naar de winst te zien voor wit.] 49. Kh2 Wellicht niet de beste zet. Zwart wil ook iets met een van zijn vrijpionnen doen, maar met deze ‘lelijke’ zet geeft hij belangrijke zwarte velden weg. [Stohl geeft nu een interessant alternatief. 49. f4!? / 49… Da1+ [Veel sterker is echter 49… Dg7! waarna het alleszins onduidelijk is.] 50. Kh2 Lxg2 51. Kxg2 Dxa7 52. De6+ Kc6 53. f6 +-] 49… c4?! [49… Dxf5?? 50. Lh3 +-] [Hier had ik zo snel mogelijk weer voor een zwart veld voor de koning moeten kiezen. 49… Kc7!]
50. f4! Smyslov is nu weer op het juiste pad! 50… d5 Nog meer zwarte velden weg en nu is er geen houden meer aan. [50… Dh4+ 51. Kg1 Dg4 52. De6+ Kc7 [52… Kd8 53. Dxd6+ Kc8 54. Df8+ +-] 53. Dxc4+ Kb6 54. Dd4+ +-] 51. Lh3 Kc7 [51… d4 52. De6+ Dxe6 53. fxe6+ Ke7 54. Lg2 +-] [Nu de pion toch naar voren is gespeeld, had zwart consequent moeten zijn. 51… c3 Desalniettemin zou hij na 52. Dc5 geen kans op redding meer hebben.] 52. Dc5+ Weer de sterkste. [Niet 52. De5+? Dxe5 53. fxe5 c3 <=> zoals correct door Stohl aangegeven.] 52… Dc6 53. Dxc6+ Smyslov kiest zijn stijl getrouw voor de systematische oplossing. [Merkwaardig genoeg is het scherpe 53. De7+! veel overtuigender: 53… Kb6 54. f6 en de pion gaat ongehinderd naar dame.] 53… Lxc6 54. f6 +- De twee verre vrijpionnen vormen samen een onneembare macht. 54… Kd6 [54… c3 55. Lf5 +-] 55. Kg3 c3 56. Lf5 c2 Enige zet [56… d4 57. Kh4 +- /Kg5-g6-g7,f7] 57. Lxc2
57… Ke6 Zo maakt zwart tenminste een vrijpion onschadelijk. De andere f-pion kost hem echter de kop. 58. Kf2 Kxf6 59. Ke3 Ke6 60. Kd4 Kd6 61. Lb3 Lb7 62. f5 La8 63. f6 [63. f6 Ke6 64. f7 Kxf7 65. Lxd5+ +-] 1-0
Grooten – Smyslov (tweede partij)
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 Lb4+ 4. Pbd2 c5 5. e3 b6 6. Ld3 Lb7 7. a3 Lxd2+ 8. Lxd2 d6
9. dxc5 Niet de meest principiële voortzetting. [9. O-O Pbd7 10. Lc3 is door Smyslov zelf met wit gespeeld. Overigens met niet zoveel succes.] 9… dxc5 [In een partij Miles-Andersson volgde het logischere 9… bxc5] 10. Dc2 Pbd7 11. Lc3 De7 12. O-O-O Erg ambitieus, maar wit moest deze partij per se winnen om er nog een barrage uit te slepen. 12… O-O-O 13. Td2 [Veel beter was nu 13. Da4! Kb8 14. Pe5 en wit heeft het betere van het spel.] 13… g6 14. Pe5 The8 15. Da4 Pxe5 16. Lxe5 a6?! De grote man heeft zijn dag ook niet helemaal. [Zwart kon de stelling nu egaliseren met 16… Pg4! 17. Lg3 Lxg2 18. Thd1 Dd7]
17. f3 Pd7 18. Lg3 e5 19. Le4?! Met deze zet komt wit er zeker niet. [Veel logischer is 19. Thd1!] 19… Lxe4 20. fxe4 Pb8 [20… Kb7] 21. Td5 Dit was de bedoeling maar zwart heeft een afgemeten antwoord. 21… Dg5 22. Kd2?! Wit begint onnauwkeurigheden op te stapelen. [verdiende nu de voorkeur. 22. Db3] 22… h5! Ineens is g2 een doelwit. 23. Tg1 h4 24. Le1 Dg4 25. Dc2 h3 26. Kc1 f5 27. exf5 gxf5 28. Lc3 Txd5 29. cxd5 Pd7 30. Df2 Tg8 31. g3
31… De4 Zwart is superieur op de witte velden. 32. Tf1 Tg5 33. Df3?! [De enige kans op een ontsnapping bestond in 33. Dc2! Dxe3+ [33… Dxd5 34. Da4! [34. Txf5?? Dh1+ 35. Kd2 Dxh2+] 34… a5 35. Dh4 waarna h3 onschadelijk wordt gemaakt.] 34. Ld2 De2 35. Te1 Df2 36. Da4 met tegenspel.] 33… Dxf3 34. Txf3 Kc7 35. e4 fxe4 36. Tf7 Kd6 37. Kd2 Tg6 38. Ke3 Pf6 39. Tf8 Kxd5 Zwart heeft inmiddels een tweetal pionnen veroverd, de winst lijkt niet veraf meer. 40. Td8+
40… Kc4?! Lijkt logisch, maar bemoeilijkt het winstproces. [40… Ke6! met behoud van pion e5 waarna het niet moeilijk meer kan zijn. Een voorbeeld: 41. Th8 Pg4+ 42. Kxe4 Pxh2 43. Txh3 Pg4] 41. Lxe5 Pg4+ 42. Kxe4 Pxh2 43. Th8 Pg4 44. Txh3 Pxe5 45. Kxe5 Kb3 46. Kf5 Tg8 47. Th6 b5 48. g4 Kxb2 49. Txa6 Tb8
Wit lijkt er nu zeer beroerd aan toe, maar door een van de zwarte pionnen af te ruilen op de damevleugel kan hij zijn toren offeren voor de andere. Met zijn verre g-pion kan hij dan remise forceren. 50. a4 c4 [50… b4 51. Tc6 en zwart kan c5 niet meer dekken. Wit kan dan op het nippertje zijn toren offeren voor de laatste zwarte pion om vervolgens met zijn g-pion remise af te dwingen. 51… b3 [51… Ka3 52. Txc5 b3 53. Tc3 Ka2 54. g5 b2 55. Tc2 met remise.] 52. Txc5 Ka1 53. Tc1+ Ka2 54. g5 b2 55. Tc2 is eveneens remise.] 51. axb5 c3 52. Tc6 c2 53. g5 c1D 54. Txc1 Kxc1
55. g6 Txb5+ 1/2-1/2
Geweldig studiemateriaal!
Geinig zetje met Zwart, dat 23… g6-g5!, ook de mogelijke follow-up 24… f7-f5 en 25… h7-h5 of alsnog 28… h6-h5. Je staat in die fase eerder beter, maar dat weet jij, Herman, natuurlijk allemaal allang!