de Volkskrant 18 september 2010
Larsen ging er altijd voetstoots vanuit dat hij zou winnen
Wereldkampioen is de vorige week op 75-jarige leeftijd overleden Deense grootmeester Bent Larsen niet geworden. Als hem gevraagd werd wat het bereiken van de hoogste top in de weg stond, gaf hij altijd een eerlijk antwoord: `Enkel het feit dat vijf of zes spelers sterker zijn dan ik’. In zijn beste tijd versperden die sterkere spelers hem tweemaal op brute wijze de weg in het kandidatentoernooi: Spassky versloeg hem in 1968 met 5,5-2,5, Fischer in 1971 met 6-0.
Maar een groot speler was Larsen wel. Zijn naam vestigde hij in 1956, toen hij op de Olympiade in Moskou met een score van 14 uit 18 het beste resultaat van de eerste bordspelers behaalde. `Dit is het enige toernooi waarin ik beter speelde dan ik vooraf had verwacht’, schrijft hij in zijn minibiografie Larsen’s Selected Games of Chess.
Die zonder enige arrogantie opgeschreven zin kenmerkt de optimist die Larsen was. Als hij een toernooi speelde, ging hij er voetstoots vanuit dat hij het zou winnen. Altijd vocht hij tot het uiterste om dat doel te bereiken. Het was zinloos hem remise aan te bieden. Vaak dreef hij tegenstanders tot wanhoop door amper beter staande eindspelen tot de laatste druppel uit te persen.
Die positieve instelling bracht Larsen in zijn gloriejaar 1967 vier opeenvolgende triomfen in zeer sterk bezette toernooien. Twintig jaar later, toen hij niet meer tot ‘s werelds sterksten behoorde, was hij in het SWIFT toernooi in Brussel nog even optimistisch. Toen hij na vijf ronden een half punt achterstond op Kasparov, was hij ervan overtuigd dat de eindzege nabij was. Een galblaasontsteking voorkwam een succesvol vervolg.
Larsen was immens populair. Collega’s en toeschouwers hielden van hem omdat hij onverschrokken en origineel was, over alles een mening had en moeiteloos het ene verrassende verhaal na het andere vertelde. Als hij er tijd voor had, althans. Larsen was een druk bezet man, die het spelen van toernooien combineerde met het schrijven van vele schaakrubrieken. Vaak moest de analyse van een afgebroken partij wijken voor een artikel in de Deense krant Extrabladet.
Wie Larsens grote tijd opnieuw wil beleven, is aangewezen op een antiquariaat. Zijn boek Larsen’s Selected Games of Chess, waarin hij zijn carrière tot 1969 beschrijft, wacht al jaren op een herdruk. Mocht u het tegenkomen, aarzel niet en koop het tegen elke redelijke prijs. Met Fischer’s My Sixty Memorable Games behoort het tot mijn lievelingsboeken.
Uit Larsen boek komt de volgende beroemde partij tegen de toenmalige wereldkampioen.
Larsen – Petrosian
Santa Monica 1966
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 g6 5. Le3 Lg7 6. c4 Pf6 7. Pc3 Pg4 8. Dxg4 Pxd4 9. Dd1 Pe6
`Alsof ik tegen mezelf speel’, schrijft Larsen. Deze openingsvariant was een van zijn specialiteiten met zwart.
10. Dd2 d6 11. Le2 Ld7 12. 0-0 0-0 13. Tad1 Lc6 14. Pd5 Te8
Hij had wits volgende zet moeten voorkomen met 14 … Pc5 15. f3 a5
15. f4 Pc7
Petrosian verwierp 15 … Pc5 16. e5 Pd6 wegens 17. Pb4!. Ten onrechte, volgens Kasparov in My Great Predecessors. Na 17 … Dc7 18. Pxc6 bxc619. Lf3 Tad8 20. exd6 exd6 is zwarts stelling verdedigbaar.
16. f5 Pa6 17. Lg4
Een fout waarvan Larsen gezien het vervolg geen spijt van zal hebben gehad. Sterker was 17. b4 met groot voordeel voor wit. Nu keert het verdwaalde paard op a6 terug.
17 … Pc5 18. fxg6 hxg6 19. Df2 Tf8
20. e5!
Kasparov merkt op dat een computer deze zet nooit zou spelen. Larsen had correct vastgesteld dat zwart na 20. Lxc5 dxc5 21. Pf6+ Lxf6 22. Txd8 Taxd8 mooie compensatie heeft voor de dame.
20 … Lxe5 21. Dh4 Lxd5 22. Txd5 Pe6 23. Tf3! Lf6?
De beslissende fout. Larsen meende dat wit na 23 … f5 24. Th3 Pg7 25. Lf3! goede kansen heeft, maar Kasparov toont aan dat de door hem gegeven variant niet klopt. Na 25 … Kf7 26. Tb5 Tb8 27. Ld5+ Pe6 28. Dd5 handhaaft zwart zich met 28 … Dd7!.
24. Dh6 Lg7
25. Dxg6!
Niet gek om zo de wereldkampioen te verslaan. Na 25 … fxg6 komt 26. Lxe6+ Kh7 27. Th3+ Lh6 28. Lxh6 Tf5 29. Txf5 gxf5 30. Lf7 Db6+ 31. Kh1 en wint.
25 … Pf4 26. Txf4 fxg6 27. Le6+ Tf7 28. Txf7 Kh8 29. Tg5 b5 30. Tg3
Zwart geeft op
