de Volkskrant schaakrubriek 20 november 2010
Gert Ligterink
Een remedie tegen het favoriete verdedigingswapen van Kramnik
Vaak heb ik in het recente verleden met lichte tegenzin aandacht besteed aan een groot probleem in het moderne topschaak: hoe kan de klassieke openingszet 1. e2-e4 van de ondergang worden gered tegen de Russische verdediging 1. e4 e5 2. Pf3 Pf6? Het favoriete verdedigingswapen van Kramnik is zo tergend solide gebleken dat het sommige witspelers tot wanhoop heeft gedreven.
Bekend is het verhaal van Alexander Grisjoek, die in 2007 tijdens zijn voorbereiding op het WK-toernooi in Mexico dagenlang vergeefs zocht naar een methode om het Russisch te kraken. Hij raakte zo gefrustreerd dat hij zijn plezier in het spel verloor. Hij hervond het pas, nadat hij zijn repertoire radicaal had veranderd.
Het probleem was intussen niet opgelost, want Kramnik bleef vrijwel onverslaanbaar met zijn verdedigingswapen. En natuurlijk kreeg hij volgelingen. Gelfand is inmiddels een prominent lid van de Russische club, die ook in Nederland zijn aanhangers heeft. Jan Smeets en Anish Giri verliezen dankzij Kramniks voorbeeld zelden met zwart.
Maar er gloort hoop. In het Michail Tal herdenkingstoernooi in Moskou had Kramnik het niet gemakkelijk met zijn lievelingsopening. Nakamura en Karjakin lieten tegen hem zien hoe wit zonder veel risico te lopen op aanval kan spelen. Tegen Nakamura ontsnapte Kramnik als door een wonder nog met remise. Tegen Karjakin had hij minder geluk.
Karjakin – Kramnik
Moskou 2010
1. e4 e5 2. Pf3 Pf6 3. Pxe5 d6 4. Pf3 Pxe4 5. Pc3
Misschien begint de oplossing van het Russische probleem met deze zet. Wit stuurt aan op de lange rokade en een pionnenstorm tegen zwarts koningsvleugel.
5 … Pxc3 6. dxc3 Le7 7. Le3 0-0 8. Dd2 Pd7 9. 0-0-0
De basisstelling van de variant met 5. Pc3. Zwarts volgende zet is het vaakst gespeeld, maar ook 9 … Pc5 en 9 … Te8 zijn acceptabel. Tegen Nakamura koos Kramnik in Moskou die laatste zet. Hij kwam in grote moeilijkheden na 10. h4 c6 11. Ld3 Pf6 12. Tde1 d5 13. Ld4 c5 14. Lxf6 Lxf6 15. Df4 Le6 16. Pg5 g6 17. Lb5 Tf8 18. Pxe6 fxe6 `19. Txe6 Lxc3 20. Dg4 Lg6 21. h5.
9 … Pe5 10. h4 c6 11. c4 Le6 12. Pg5! Lf5
Gelfand speelde onlangs in een partij tegen Gasjimov 12 … Pxc4 13. Dd3 Lxg5 14. hxg5 g6. Hij maakte remise, maar aantrekkelijk ziet die stelling er niet uit voor zwart.
13. Kb1 Te8
Na onmiddellijk 13 … h6 hoeft wit geen stuk te offeren. Na 14. Pf3 Pxf3 15. gxf3 is zwarts koningsstelling ernstig verzwakt.
14. f3 h6 15. Le2!
15 … d5?
Natuurlijk is het gevaarlijk om het stukoffer aan te nemen, maar het blijkt nog veel gevaarlijker om het paard op g5 in leven te laten. De Rus Sjipov geeft de volgende variant: 15 … hxg5 16. hxg5 Dd7 17. g4 Lg6 18. Tdg1 De6 19. f4 Le4 20. Th3 Pxc4 21. Lxc4 Dxc4 22. Dh2 f5 23. g6 Dxc2+ 24. Dxc2 Lxc2+ 25. Kxc2 fxg4 26. Txg4 Lf6 met een gelijkstaand eindspel. Het is best mogelijk dat bij deze lange zettenreeks de oude schakerswijsheid @CULong variation, wrong variation van toepassing is.
16. g4 Lg6 17. f4! dxc4
Geen keus. Zwart gaat ten onder in de aanval na 17 … hxg5 18. fxe5 Le4 19. hxg5! Lxh1 20. Txh1 dxc4 21. Ld3! (dreigt 22. Th8+) 21 … cxd3 22. Dh2 dxc2+ 23. Kxc2.
18. Dc3 Pd3
Dit lijkt een aardige tegenkans, want 19. Dxc4 Pxb2+! 20. Kxb2 Lf6+ 21. Kb1 Da5 is gevaarlijk voor wit. Karjakin laat zich niet afleiden.
19. f5! Lxg5 20. fxg6 Txe3 21. gxf7+
Een vlekje op een tot dit moment door wit schitterend gevoerde aanval. Beslissend voordeel is te behalen met 21. Dxc4! Lxh4 22. Lxd3 De7 23. Lf5 Lf6 24. a3.
21 … Kf8 22. Dxc4 Txe2?
Na 22 … Lxh4 23. Lxd3 De7 is zwart stelling misschien verdedigbaar. Nu verliest hij snel.
23. hxg5 Dxg5
Een allerlaatste kans is 23 … b5.
24. Dxd3 De3
25. Dh7
Daarmee is de strijd beslist. In tijdnood laat Kramnik alles over zich heen komen.
25 … De4 26. Dg8+ Ke7 27. Dxg7 Dxc2+ 28. Ka1 Tf8 29. Thf1 Td2 30. Tfe1+ Te2 31. Dc3! Kxf7 32. Df3+
Zwart geeft op.
