Eindspelstudie 14 – Thema's
website
E-mail:
Hierbij de 14e eindspelstudie voor de Schaaksite uit mijn database.
- De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
- Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
- De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
- De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s
Eindspelstudie 14: Thema's
In de schaakcompositie is er, met name bij de schaakproblemen, een uitgebreide naamgeving van thema's - zoiets als de naamgeving van schaakopeningen. Bij eindspelstudies is dat duidelijk minder ontwikkeld. Weliswaar gebruiken we de themanamen uit de probleemwereld waar mogelijk - denk aan het excelsior-thema (zie aflevering 4) - maar er zijn niet zo heel veel eindspelstudiethema's. O.k. het Saavedra-thema (zie aflevering 11), (wederzijdse) zetdwang en systematische manoeuvres zijn typische eindspelstudiethema's. In tegenstelling tot het Saavedra-thema, dat goed te definiëren valt, zijn de zetdwang en de systematische manoeuvre veel te algemeen om er iets mee te kunnen. Zoiets als "half-open spel" i.p.v. de Drakenvariant van het Siciliaans. Een andere complicatie t.o.v. schaakproblemen is dat studies vaak meerdere fases kennen, zodat een studie die een zetdwang combineert met een systematische manoeuvre mogelijk is. Er zou op dit gebied meer gedaan zou kunnen worden, bijvoorbeeld door (net als bij veel openingsvarianten) de naam van de ontdekker aan een thema te koppelen.
Maar dit alles is niet de enige reden waarom mijn database geen thematische index heeft. Heel lang heb ik het ontbreken daarvan als een ernstige tekortkoming van mijn database gezien. Toen ik ruim 20 jaar geleden met het verzamelen van eindspelstudies begon, was ik simpelweg te ondeskundig om zo'n index te kunnen maken. In verband met een thematisch toernooi van de wereldschaakbond (het zogenaamde WCCT - World Chess Composition Tourney) programmeerde mijn eindspelstudievriend Gady Costeff (Israel/USA) samen met dr. Lewis Stiller (gepromoveerd op computeronderzoek van eindspelen) enkele jaren geleden een utility om in mijn database te kunnen zoeken op voorbeelden van het betreffende thema. Een en ander leidde tot Chess Query Language (CQL), een krachtige programmeertaal waarmee mijn database efficiënt op de meest ingewikkelde thema's kan worden doorzocht en die gratis gedownload kan worden (zie rbnn.com/cql/contents.html). Dat bevestigde mijn conclusie (zoals ik in mijn boekje Pawn Promotion uit 1996 uitgelegde) dat een starre thema-index niet goed werkt, omdat als iemand een nieuw thema definieert, je in feite alle studies weer moet gaan bekijken of dat thema misschien toch al eerder is gerealiseerd. Nee, andersom werkt het veel handiger: met CQL kun je op welk idee dan ook mijn database doorzoeken.
Het volgende (complexe!) voorbeeld stond bekend als het Dobrescu-thema.
1e prijs Revista de Romana de Sah 1979
correctie: EBUR 1998
De noodzakelijke correctie in "mijn" tijdschrift was nodig om dit ingewikkelde schema te verwezenlijken. Al eerder vertelde ik u over mijn samenwerking met GM Dobrescu die weerleggingen van zijn studies eerder inspirerend dan vervelend vond! Zwart probeert uit alle macht om zijn extra stuk te behouden: 1.Ph4 Lc2+ 2.Ke6 Le4 3.Ke5
Hier is de eerste thematische stelling. Omdat de zwarte loper een oogje op g6 moet houden kan zwart slechts een paardzet alle stukken aan elkaar houden. Eerst proberen we: 3...Pf6 4.Ke6
En omdat de loper op e7 ook nog veld f8 moet dekken, zit er niets anders op dan terug te gaan naar de vorige stelling. 4...Pd5 5.Ke5 Pc3 6.Kd4 Lb4
Kijkt u nog even een paar diagrammen terug. De configuratie van de drie zwarte stukken en de witte koning zien we 90° gedraaid terug. Prachtig! 7.Kc4 Pa2 8.Kb3 Lb1 9.Kb2
Geweldig! Nog een keer gedraaid de thematische stelling. En ook de andere kant op klopt het als zwerende vinger. 9...Pc3 10.Kb3 Pd5 11.Kc4 Le4 12.Kd4 Pf6 13.Ke5 Le7 14.Ke6 remise!
Met zoekopties in conventionele programma's is zo'n thema nauwelijks terug te vinden. De genoemde configuratie van de stukken kan in principe overal op het bord plaatsvinden. Met de fraaie opdrachten "flip" (ronddraaien) en "shift" (verschuiven) is zoiets in CQL "a piece of cake". Een zoekactie leidde tot de vondst van een voorganger:
2e eervolle vermelding Chigorin MT 1949
Na 1.Pg4! Pd4 2.Kc3 Lb6 3.a5 Lc5 4.Kc4!
We herkennen de thematische stelling. 4...Pe6 5.Kd5 Lf5 6.Ke5!
En nogmaals!
6...Pg7 7.Kf6 Lf8 8.Kf7
En nogmaals!
8...Pe6 9.Pe3! en nu volgt een afwikkeling 9...Lxh3 10.f5 Lc5 11.fxe6 Lxe3 12.e7 en de witte e-pion kost zwart een loper.
De eigenlijk erg eenvoudige CQL-query:
Geweldig!