De openbaring van Roderer

Links naar eerdere publicaties op onze site:

– aankondiging van boek en verloting

– over de schrijver en vertaler

– de winnaars van de tien exemplaren

De novelle gaat over twee hoog intelligente jongens, misschien wel geniën, uit het Argentijnse dorpje Puente Viejo. Het grote genie in het boek is de hoofdpersoon Gustavo Roderer , die neerstrijkt in het dorpje en daar de ik-verteller uit het boek ontmoet tijdens een schaakpartij op de plaatselijke Olympys Club.

Vanaf dat moment ontstaat er een strijd tussen deze twee waarbij de ik-verteller beseft dat hij niet langer de beste is. Maar is Roderer wel een bedreiging voor hem? Voor Roderer blijkt schaken maar een bijzaak.

Roderer gaat naar dezelfde school als de ik-verteller en in de klas blijkt al snel dat hij een zonderling is. Hij schijnt alles al te weten en trekt zich al snel terug in zijn eigen wereld omgeven door boeken. Hij neemt niet deel aan het gewone schoolleven en het ontgaat hem dat er een meisje een oogje op hem heeft. Voor haar heeft dit een dramatische afloop. Ter illustratie twee fragmenten uit hoofdstuk drie:

‘Het is waar dat Roderer, zoals ik eerder heb opgemerkt, geen enkele aandacht schonk wat er in de les werd gezegd; in twee gevallen meende ik tot mijn verrassing echter een begin van belangstelling bij hem te bespeuren. De eerste keer was tijdens de wiskundelessen van Durel, die nog maar kort geleden was afgestudeerd en nu zijn doctoraal aan het behalen was aan de Universiteit van het Zuiden. Durel kwam maar één keer per week naar Puente Viejo en gaf zijn lessen in blokuren, die oneindig lang duurden. Zijn gezicht was onbehaard en zag er zo kinderlijk uit dat het leek alsof hij jonger was dan wij.

(…) De tweede keer was tijdens een verhandeling van Rago over alkaloïden. Dit onderwerp was voor het eerst in het onderwijsprogramma opgenomen en allemaal waren we in boosaardige afwachting van de les, aangezien de verslaving van de dokter een publiek geheim was. Maar in het begin leek het er niet veel anders aan toe te gaan dn anders: dokter Rago tekende een artistiek heel verantwoorde bloem op het bord en schreef eronder: Papaver somniferum. Beter bekend als klaproos, slaapbol of de plant waarvan opium wordt gemaakt.’

Na een aantal maanden verlaat hij de school alweer en trekt zich volledig terug op zijn kamer thuis, omringd door boeken.

De ik-verteller gaat zijn eigen weg in de grote mensenwereld maar de persoon van Roderer blijft hem obsederen. Hij komt er achter dat zijn jongere zusje Christina verliefd wordt op Roderer. Een liefde die niet wordt beantwoord. Het ontgaat Roderer geheel of hij negeert dit aardse gedoe.

Na verloop van tijd besluit de ik-verteller Roderer thuis op te zoeken. Hoe zou het met hem gaan? Waar is hij mee bezig? Roderer’s moeder was blij dat hij bezoek kreeg. Zij maakte zich grote zorgen om haar zoon die zo in afzondering leefde.

Na lange gesprekken over filosofie en wiskunde besluit de ik-verteller wiskunde te gaan studeren aan de Universiteit van Buenos Aires. Hij verlaat het dorp voor langere tijd. Een echte vriendschap met Roderer is niet ontstaan.

Roderer blijft gefixeerd op het doorgronden van het ‘hogere’ waarvan wiskunde in zijn ogen maar een klein onderdeel is.

Sporadisch schrijven ze elkaar en eenmaal tijdens een vakantie komt de ik-verteller op bezoek bij Roderer en wisselen ze ervaringen uit.

Na afronding van zijn studie wiskunde in Buenos Aires wordt de ik-verteller uitgenodigd om naar de Universiteit van Cambridge in Engeland te komen.

Voor hij naar Engeland vertrekt gaat hij nog even terug naar huis en gaat op zoek naar Roderer. Hij treft hem aan op de Olympys schaakclub. Zijn familie betreurt het dat hij weer vier jaar van huis zal zijn, maar ze begrijpen zijn uitdaging wel.

Tijdens het lezen houdt Martinez je in spanning. Is Roderer wel een genie of gewoon een charlatan. Is Roderer misschien (geestes)ziek of verslaafd? Zou hij toch toegeven aan menselijke verleidingen en de verliefdheid van Christina beantwoorden? Zou hij er in slagen zijn missie te volbrengen en welke betekenis zouden zijn inzichten en ontdekkingen hebben? Er zijn zoveel geniën gestorven zonder dat we iets van hen weten. Zou er toch nog een hechte vriendschap ontstaan tussen de ik-verteller en Roderer?

Guillermo Martinez gebruikt een briljante mix van wiskunde en filosofie in de gesprekken tussen de twee. Oorspronkelijk wilde hij een kort verhaal over Roderer schrijven maar hij had het begin en het eind al in zijn hoofd en voelde de literaire de kracht van zijn ideeën. Een ontmoeting op de schaakclub aan het begin en aan het eind. Hij besloot er een novelle van te maken, zijn eerste!

Hij speelt met thema’s als wiskundige intelligentie en menselijke intelligentie. Bij de menselijke intelligentie gaat het om het oplossen van alledaagse problemen, om passie en om de onverwachte complicaties die steeds weer ontstaan. Wiskundige intelligentie gaat om een abstracte wereld. Evenals schaken een abstracte denkwereld kent.

Peter Valkenet heeft een mooie vertaling uit het Spaans gemaakt. Pas als je het boek helemaal uit hebt begrijp je hoe mooi de titel van dit boek gekozen is. Deze titel is veel sterker dan de titel van de Engelse vertaling die ‘Over Roderer’ heet.

Dit boek is zeer de moeite van het lezen waard en is naast schakers ook interessant voor studenten van het voortgezet- en hoger onderwijs. Dit boek misstaat niet op de boekenlijst. Het geeft veel stof tot nadenken en discussie.