De Noordzee Opening
Dat Ernst Timmer een schaker is, wist ik niet. Toen ik naar zijn rating ging zoeken, bleek hij bij de Damrakkers te spelen, een kleine club uit Utrecht die in de onderste klasse van de Stichts-Gooise Schaakbond uitkomt. Maar ik kende zijn naam. Hij is schrijver. Tot mijn schande had ik nog nooit iets van hem gelezen tot ik bij Boekhandel Elckerlijc in Boxtel een gifgroen boek met de titel De Noordzee Opening zag liggen. Op de cover staat een gestileerd schaakpaard met een machinegeweer. Laat ik de plot van deze column maar meteen verraden: hol naar de winkel, koop het boek, begin er meteen aan, het is de mooiste roman die ik in jaren heb gelezen.
Ernst Timmer hotseknotst in het boek door de tijd. In chronologische volgorde begint het boek in 1974. De vrouwelijke hoofdpersoon Henriëtte heeft net eindexamen gedaan en vertrekt naar een vakantiekamp in Engeland dat een podium wil zijn voor de internationale verbondenheid tussen jongeren. Ze ontmoet er een bont gezelschap jongens en meisjes: Egyptenaren, Israëli’s, Spanjaarden, Portugezen, nauwelijks droog achter de oren, maar stuk voor stuk behept met de vrijheidsdrang die zo typerend was voor de jaren zeventig. En links natuurlijk. De één nog radicaler dan de ander.
Ze ontmoet er een Noord-Ierse jongen met wie ze een wilde nacht doorbrengt vlak voor hij op een geheime missie vertrekt. Zo wordt de link gelegd naar de andere schaal waar het boek op balanceert: de bloedige vrijheidsstrijd van de katholieken in Ulster. Nergens slaat het evenwicht door. Het verhaal van Henriëtte, die naar haar Ier blijft verlangen, is boeiend. De tegenhanger is bloemrijk, bloederig en bitter, zoals alleen Ierse verhalen kunnen zijn. Lange tijd wordt de thrillerachtige spanning vastgehouden doordat de helden aan beide zijden van de Noordzee zich steeds weer andere gevaarlijke acties in het hoofd halen, maar langzaam groeit er een raadsel: er moet iets bijzonders zijn gebeurd, maar de lezer kan tot bladzijde 297 niet bevroeden wat het zou kunnen zijn. Als hij het blad omslaat, restten nog twee korte zinnen.
Nee, ik verraad verder niets. De hoofdstukken worden weergegeven met de zetten van een kort partijtje waarin de witte Engelse Opening beantwoord wordt met het Hollands. Dat verklaart de titel, maar wat het boek met schaken te maken heeft, moet u zelf maar ervaren. Het boek eindigt zo’n beetje in het nu: het is een ironisch tijdsbeeld van drie decennia, waarin de wereld door het jeugdige elan en de immorele overmoed van mijn generatie verbitterd is geraakt en verdeelder lijkt dan ooit. En toch is het een hoopgevend boek, al is het alleen maar omdat Ernst Timmer zo ijzingwekkend mooi kan vertellen welke ellende we allemaal al achter ons hebben liggen.
