Schaakstukken van de Goden

schaakbeeld 44 za. 26 febr. 2011

schaakstukken van de Goden

Schaakstukken. Elk jong kind speelt er graag mee, zelfs als hij of zij de spelregels nog helemaal niet kent. De speelstukken intrigeren zowel door hun individuele verscheidenheid als door de eenheid die ze als totaal uitstralen. Ze appelleren aan gevoelswaarden. Schaakstukken verbeelden en symboliseren archetypes van een strijdmacht, een koninklijk leger met zijn hofhouding. Onbewust ervaar je een connectie met heldenmythen, sprookjes en sagen.

Heel wat kunstenaars zijn geïnspireerd geraakt door de bijna betoverende uitstraling van schaakstukken. Door de eeuwen heen werden ze in allerlei materialen uitgebeeld; in brons,steen, ebbenhout, ivoor, paarlemoer. Zelfs in goud en zilver. Vaak prachtig en met veel vakmanschap gemaakt. Hoe mooi ze echter ook zijn, ze zijn gemaakt en niet ontstaan.

Met “Ontstaan” bedoel ik via een natuurlijk proces van weer en wind en geologische processen. Menselijk ingrijpen doet dan niet ter zake, is zelfs volledig afwezig.

Kan dat wel, zulke schaakstukken? Bestaan die? Ja, ze bestaan, al moet je je verbeelding vrij baan geven.

De enige schaakstukken waar geen mensenhanden aan te pas zijn gekomen vind je in het huidige grensgebied van de staten Utah en Arizona in de Verenigde Staten. Het betreft rots-schaakstukken die de natuur zelf heeft gecreëerd. Ze zijn tientallen of zelfs honderden meters hoog. De natuurgoden hebben er nadien menig potje mee gespeeld. Ze hadden de ruimte hier, honderden kilometers woestijn en open vlaktes. Een magisch universum. De plek nodigde uit om lekker vrij te spelen. De spelers namen ook de tijd. Een potje duurde gauw tienduizend jaar.

De stukken zijn door het veelvuldig gebruik afgeschuurd, vergeeld met veel kleine kleurverschillen. De zwarte stukken zijn in de loop van duizenden jaren gebleekt en alleen nog door geologen van de witte te onderscheiden.

Al deze stukken kunnen niet meer verplaatst worden. Er is een saga: Het laatste schaakpotje eindigde in ruzie. De Woestijngod verloor zijn partij tegen de God van de Wolken en de Wind. De eerste kon absoluut niet tegen zijn verlies. Hij gooide van kwaadheid enkele stukken in het rond en scheurde het bord kapot. De Colorado-river is als litteken daarvan nu nog zichtbaar in het huidige landschap.

Kinderachtig, maar Goden zijn net mensen. De Oppergod suste de boel maar verbood in het vervolg schaken voor zijn Godenfamilie, bang als hij was voor nieuwe en verdere escalatie. De meeste schaakstukken van die laatste partij staan nog in dezelfde stand zoals toen de partij abrupt werd afgebroken. Enkele weggegooide stukken liggen mijlen verderop in stukken.

De mensen uit de omgeving hebben de rotsstukken namen gegeven. Zo heet deze formatie bv. Mexicaanse hoed. Je kunt er inderdaad een hoed inzien maar elke schaker zal dit stuk als een pion typeren. Een geïsoleerde pion. In het schaakspel is dat meestal een zwakte en gaat de pion vrij snel verloren. Deze echter niet. Hij hield stand en wist het spel eindeloos te rekken met niets doen.

Dit is duidelijke een Koningin. Wel al op leeftijd, dit vanwege haar gezette postuur. Een soort Koningin-Moeder. Ze is, ondanks haar ingesnoerde corset en ouderwetse hoepelrok, statig en boezemt eerbied in. Een Dame waar niet mee valt te spotten. Ze geeft het omringende landschap iets van haar majesteit. Ze kijkt alle kanten op, zoals het een echte Dame in het schaakspel betaamt. De rode onderjurk staat haar nog steeds goed.

Deze toren is, toen hij door de Woestijngod na zijn verlies werd weggesmeten doormidden gebroken. Je kunt echter nog duidelijk zien dat het een machtige en robuuste toren is geweest. Eigenlijk nu nog, ondanks het verlies van enkele muren en het dak. De relicten van de toren verheffen zich honderdvijftig meters hoog boven de autoweg die er doorheen slingert. De achterste muur laat nog enkele kegelvormige kantelen zien. Het is een ruïne die zowel massief als open oogt.

Als schaakstuk is hij niet meer te gebruiken maar zijn standvastigheid is nog steeds bewonderenswaardig.

Drie verbonden vrijpionnen. Ze domineren het landschap, net als bij het tegenwoordige schaakspel gaat er rust uit van zo’n positie. Altijd goed voor winst, zo’n opstelling. Het pionnendrietal is voor een tegenstander nauwelijks aan te vallen en als ze de horizon bereiken promoveren ze tot Dame.

Raadsheren die druk overleggen welk advies ze hun koning zullen geven. De persoon links is het met het advies klaarblijkelijk niet eens.

Een verdedigingslinie van 1 pion en twee, in de loop der tijd, halfweg geërodeerde paarden.

Een dubbelpion. Het bovenste knopje van de achterste pion is in de loop der tijd afgebroken. Moet nog ergens liggen.

Pionnen die elkaar goed dekken. Hun onderlinge betrokkenheid maakt ze tot een machtig blok.

Dit speelstuk is moeilijk te duiden. Het lijkt op een ruiter gezeten op een vreemd dier. Het zou wel eens de Koning kunnen zijn.

Dit blokkadestuk kennen wij nu niet meer. Ik vermoed dat het vooral defensieve taken had.

Jammer dat het spel niet meer compleet is, ik had er graag ook eens een keer mee gespeeld.

tekst Frans Drummen

foto’s Mat Drummen

volgende schaakbeeld: Dolle toren

alle schaakbeelden; www.smb.nl