Eindspelstudies 24 – Nieuwe klassiekers
website
E-mail:
Hierbij de 24e eindspelstudie voor de Schaaksite uit mijn database.
- De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
- Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
- De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
- De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s
Vroeger, toen alles beter was (…), had elk zich respecterende krant een schaakrubriek waarin naast het algemene schaaknieuws ook gretig schaakproblemen en eindspelstudies werden gepubliceerd. Vooral de betere studies kwamen dan wel in boeken met de verzamelde eindspelstudies van een componist, regio, land, etc. terecht. Maar veel van de studies werden nooit meer gereproduceerd. Tegenwoordig komen steeds meer kranten on-line digitaal beschikbaar hetgeen de verzamelaar de mogelijkheid biedt om op z’n gemak achter de computer de kranten door te bladeren. Het is wel monnikenwerk, want uit eigen ervaring kan ik u vertellen dat het vele uren tijd kost om soms wel 40 jaargangen van één krant systematisch te controleren, zeker als de rubriek onregelmatig verschijnt. Rekent u even mee: in het meest gunstige geval als de rubriek mooi elke week op een vaste dag verschijnt (heel soms ook nog op een vaste pagina), gaat het om 40 jaar x 52 weken, dus 2.080 kranten. In de praktijk levert zo’n zoekactie dan hoogstens een handvol “nieuwe” studies op.
Zo ongeveer de helft van de eindspelstudiecomponisten bevond zich in de voormalige Sovjet-Unie, en laat dat nou juist een witte vlek in digitaal krantenland zijn. Gelukkig zijn er nog de echte verzamelaars die naar de krantenarchieven gaan en daar de kranten doorkijken (vaak nog op microfiche). De oogst aan eindspelstudies is daar aanzienlijk beter dan in de digitale Westerse kranten. Zo heb ik recent van een Engelse vriend weer een flink aantal studies gekregen die hij in een aantal Russische kranten vond. En niet van de minste componisten!
In de krant Trud (arbeid) zijn diverse originele studies gepubliceerd tussen eind jaren twintig en eind jaren zeventig. In mijn database heb ik er ruim honderd. Maar deze nog niet:
Trud 26-3-1950
Wit staat een stuk achter en moet per se pion d3 veroveren. 1.g4+ Kxg4 (na 1…Kg6 2.Pe5+ is het al gelukt) 2.Pe5+ Kh3 (de koning schiet z’n stukken te hulp) 3.Pxd3 Pg2+ 4.Ke2 (vooral niet 4.Kf1? Lc4 5.Ke2 Pf4+) 4…Lc4 en nu de verrassing: 5.Kf3! Ld5+ 6.Ke2 Lc4 7.Kf3 Lxd3
En wit staat pat!
De Rus Vladimir Korolkov (1907-1987) behaalde in 1976 de grootmeestertitel voor schaakcompositie. Hij was een uitgesproken representant van de romantische stijl. In totaal had ik 413 studies van hem in mijn (www.hhdbiv.nl)-database, waarmee hij op de 24e plaats staat qua aantallen studies. En nu is er dus weer eentje bijgekomen!
Trud 10-8-1952
Zwart lijkt de touwtjes strak in handen te hebben: de promotie van de eigen pion kan niet meer verhinderd worden, en de witte pion kan niet promoveren. O nee? 1.h8D+! Kunnen is willen, parafraseren we een reclame-uiting. 1…Kxh8 2.Kh6! Dreigt weliswaar mat in één, maar zwart kan wel even met schaak promoveren: 2…c1D+ 3.Lg5.
De dame staat nu aangevallen en moet spelen. Schaak geven zonder dameverlies gaat niet. Bovendien moet wel even veld f6 gedekt blijven worden, en dat kan alleen door op de lange diagonaal te gaan staan: 3…Dc3 (of Db2, Da1) 4.Lf6+! Dxf6 5.Pg6+ Kg8
En weer is wit erin geslaagd om zwart een patval in te rommelen.
Zinovy Birnov (1911-1967) is een iets minder bekende Russische eindspelstudiecomponist. In mijn database zitten 116 studies, waarvan ongeveer de helft bekroond.
Sovjetskaja Rossija 31-3-1957
Opnieuw zit wit in een penibele situatie. Er staat een stuk in, en weer is een zwarte pion onstuitbaar op weg naar promotie. 1.Pb5 d2 2.Kc8 wit dreigt nu mat in twee met Pc7+ en Lc5 mat. Dus zwart moet veld c5 dekken: 2…Tf5 (de zijvariant 2…Tf6!? is nog wel pikant: 3.Lxf6 d1D 4.Pc7+ Ka7 5.Ld4+ Dxd4 6.Pb5+. En ook 2…Tb3!? 3.Pc7+ Ka7 4.Lc5+ Tb6 5.Lxb6+ Kxb6 6.Pd5+ en 7.Pe3 of 7.Pc3. Ook 4.Pb5+ gevolgd door 5.Pc3 is hier remise) 3.Pc7+ Ka7 4.Lb4
De witte loper dwingt de zwart pion tot een verklaring: 4…d1D 5.Lc5+ Txc5 en weer is het pat! Maar hier kleeft een luchtje aan, zo bleek toen ik de studie tegen de eindspel-databases testte, met 4…d1L! verhindert zwart het pat, en staat een beruchte materiaalverhouding waarin de torenpartij normaliter wint als de lopers van ongelijke kleur zijn. En dat is hier het geval. De database vermeldt droog “mat in 79” en dat geloven we graag.
Het feit dat alleen met behulp van de eindspeldatabases is aan te tonen dat zwart na 4…d1L wint, èn dat de studie pas nu weer voor het eerst uit bijna vergeten krantenrubriek is opgevist, doet vermoeden dat deze weerlegging nog nooit eerder is gevonden. En wat nog mooier is: ik kan ook geen winststudie vinden met deze minorpromotie. Dus wat let u om dat zelf eens te proberen? Wel even op de handen gaan zitten om er niet meteen een enorme afruilactie van te gaan maken. Een nieuwe klassieker behoeft stille, verrassende zetten!
De Rus Vladimir Bron (1909-1985), ook GM in 1976, was een bekend eindspelstudiecomponist en publicist. Met 415 studies in mijn database stond hij precies één plaatsje boven Korolkov op de ranglijst.
Deze rubriek had ik al bijna afgerond toen ik mijn oog viel op de opmerking “PTO” op het allerlaatste velletje met gestempelde diagrammen en handgeschreven oplossingen. Dat betekent “please turn over”, ofwel ZOZ en op dit velletje trof ik inderdaad nog een studie op de achterzijde aan (alle andere velletjes werden enkelzijdig gebruikt).
Sovjetskaja Rossija 24-9-1961
Verder stond er nog “solution not found”. En dat overkomt de ijverige verzamelaar nog wel eens. Vaak werden de oplossingen van problemen en studies bewaard voor een volgende schaakrubriek. Dat was dan meestal een week later, maar lang niet altijd. Ikzelf kwam voorbeelden tegen waarin de oplossingen pas na jaren werden gepubliceerd. Het is bijna niet voor te stellen dat iemand daar nog wat aan had. Verder kan er in het (digitale) archief opeens een krant of pagina ontbreken, of werden de oplossingen simpelweg nooit gepubliceerd door de vergeetachtige of inmiddels overleden schaakredacteur. Naast mijn database heb ik ook nog een bestandje met ruim 1000 stellingen waarvan mij de oplossingen niet bekend zijn. Daarin de “lopende zaken”, maar ook oudere, vergeten van hun oplossing geamputeerde studies.
Omdat deze stelling er verdomd interessant uitzag, ben ik zelf maar eens (met behulp van mijn computer) aan het oplossen geslagen. In dit geval ben ik er zeker van dat ik de door de componist bedoelde oplossing heb gevonden: 1.d7. Na 1.dxe7? e1D kan wit de winst wel vergeten. 1…e1D. Nu lijkt 2.d8D? wel wat, maar na 2…De6! staat het paard op f6 in. De enige zet is dan 3.Pe8 want op andere paardzetten volgt 3…Dg8+ en moet wit de laatste zwarte pion slaan, ruilt wit de dames op d8 en is het remise. Maar ook na 3.Pe8+ kan, naast andere zetten, 3…Dg8+ 4.Kxe7 Dh7+ en zwart houdt eeuwig schaak of ruilt de dames. Maar wit heeft een prachtige zet: 2.Pd6!
Nu dreigt 3.Pf7 mat. Na 2…exf6 volgt nu 3.d8D De6 4.Pf7+ Kh7 5.Dd3+ en snel mat. Dit verklaart overigens ook dat wit niet eerder 2.Pd8?,of zelfs 2.d8P? speelde: die falen op 2…exf6 want wit kan dan niet meer op d8 tot dame promoveren. Zwart rest slechts 2…exd6
Nu wint 3.d8D? echter niet: 3…De6! Maar met nòg een daverende verrassing: 3.d8P! weet wit toch te winnen.
3…d5 (dreigt Db4+; 3…De6!? 4.Pxe6 en wit kan na 4…d5 opnieuw het matnet strikken door 5.Pd8(g5) d4 6.Pf7 mat. Ook na de dameoffers 3…De7(e8)+ 4.Kxe7(e8) dreigt wit weer 5.Kf8, zodat zwart wel 4…Kg7 moet spelen, waarna wit met 5.Pd5 de pion veilig blokkeert en het Troitzky-eindspel op z’n sloffen wint) 4.Pf7 mat.
De Rus Vitold Yakimchik (1911-1977) is een wat minder bekende studiecomponist die echter prachtige studies wist te maken. Bovenstaande studie, met gemak de mooiste van deze rubriek, is een goede illustratie daarvan. Van Yakimchik had ik 175 studies in mijn database.
