Het klokincident op het Kandidaten Wereldkampioenschap
Overzicht van paragrafen:
1. Het Kandidaten Wereldkampioenschap 2011
2. Het klokincident
3. Het herstellen van kloktijden
4. Dertien minuten oponthoud
5. Het technische mankement aan de klokken
1. Het Kandidaten Wereldkampioenschap 2011
In Kazan, de hoofdstad van de republiek Tatarstan, wordt van 3 tot 27 mei 2011 het Kandidaten Wereldkampioenschap gehouden. De winnaar mag de regerend kampioen Anand uitdagen voor het wereldkampioenschap 2012. De deelnemers zijn:
Vladimir Kramnik (Rusland, gekwalificeerd door rating)
Levon Aronian (Armenie, winnaar van de FIDE Grand-Prix 2008-2009)
Boris Gelfand (Israel, winnaar van de FIDE Wereld Cup 2009)
Shakhriyar Mamedyarov (Azerbaijan, wild card)
Alexander Grischuk (Rusland, gekwalificeerd door de FIDE Grand-Prix)
Teimour Radjabov (Azerbaijan, gekwalificeerd door de FIDE Grand-Prix)
Gata Kamsky (USA, runner up van de Uitdagers wedstrijd 2009)
Wanneer de vier partijen met gewone bedenktijden voor Kramnik en Radjabov onbeslist zijn gebleven, moeten zij vier rapidpartijen spelen. En dan doet zich een klokincident voor.
2. Het klokincident
Wit: Vladimir Kramnik (2785)
Zwart: Teimour Radjabov (2744)
Kandidaten Wereldkampioenschap
Kazan, Tatarstan, Rusland 9 mei 2011
Tiebreak, tweede ronde rapidschaak
Hoofdscheidsrechter: Ignatius Leong (tevens secretaris-generaal van de FIDE)
Plv. hoofdscheidsrechter: mevrouw Franca Dapiran
Hans Ree, Gered door de klok, NRC Weekend 14 en 15 mei 2011
1. Pf3 d5 2. c4 e6 3. b3 Pf6 4. Lb2 Le7 5. g3 0-0 6. Lg2 b6 7. 0-0 Lb7 8. e3 c5 9. Pc3 Pc6 10. cxd5 Pxd5 11. Pxd5 Dxd5 12. d4 Dd8 13. Pe5 Pxe5 14. Lxb7 Tb8 15. Lg2 cxd4 16. exd4 Pd7 17. d5 exd5 18. Dxd5 Lf6 19. Tad1 Lxb2 20. Dxd7 a5 21. Tfe1 Dxd7 22. Txd7 La3 23. Ld5 Lc5 24. Te4 Tfd8 25. Lxf7+ Kf8 26. Le6 Txd7 27. Lxd7 Td8 28. Lb5 Td2 29. Tf4+ Ke7 30. a4 Td4 31. Tf3 Td6 32. Tf4 Tf6 33. Te4+ Te6 34. Tg4 g6 35. Kg2 h5 36. Tc4 Kf6 37. Tf4+ Kg7 38. Tc4 Kf6 39. h4 Te5 40. Tc3 Td5 41. Tc2 Te5 42. Td2 Kg7 43. Lc4 Kf6 44. Td8 Kg7 45. Ld3 Te6 46. Lc4 Td6 47. Tg8+ Kh7 48. Te8 Td2 49. Le2 Kg7 50. Te6 Tb2 51. f4 Txb3 52. Lb5 Te3 53. Tc6 Kh7 54. Tc7+ Te7 55. Tc8 Kg7 56. Ld3 Td7 57. Le4 Td2+ 58. Kh3 Td7 59. Tc6 Td6 60. Tc7+
Wit heeft zojuist 60. Tc7 gedaan en brengt de klok van zwart in beweging. Zwart gaat pas een stuk aanraken nadat wit de klok van zwart in beweging heeft gebracht.
60. … Kf6.
Zwart doet 60. … Kf6 en brengt de klok van wit in beweging. Daarop verspringen de bedenktijden van beide klokken naar 00: de beginstand.
De stelling is remise. Nadat zwart zijn zet heeft voltooid, verspringen de klokken terug naar de beginstand. De spelers zijn geschokt. Volgens ChessBase doet de scheidsrechter er dertien minuten over voordat de partij kan worden hervat.
61. Lc2 Td4 62. Lb3 Le7 63. Lc4 Td6 64. Kg2 Td2+ 65. Kf3 Td6 66. Ke4 Td8 67. Ld5 Td6 68. Tb7 Td8 69. Txb6+ Td6 70. Tb5 Ld8 71. Tb7 Le7 72. Ta7 Tb6 73. Txa5 Tb4+ 74. Kf3 Td4 75. Ta6+ Kg7 76. Le4 Td6 77. Txd6 Lxd6 78. a5 Lc5 79. a6 Kf6 80. Ke2 1-0
Zie partij nr. 9 in de viewer:
Kramnik: ‘On the one hand, the position was objectively drawn. But I considered the circumstances were working against me (though it didn’t turn out that way), as it meant that while the clocks were stopped you could of course try and think a little. That’s natural, no-one’s fault,’ ChessBase 9 mei 2011.
Ree: ‘Er werd natuurlijk gevraagd of hij (Radjabov) vond dat het door de defecte klok kwam dat hij verloren had. Radjabov zei dat Kramnik waarschijnlijk ook onder normale omstandigheden het aanvalsplan met Le4-c2-b3 had gevonden, wat waar kan zijn, want Kramnik is een tovenaar als het aankomt op het verzilveren van minieme eindspelvoordelen.’
(…) ‘Later vroeg een journalist van Azerisport aan Radjabov of hij geen spijt had van de zes maanden voorbereiding die in luttele seconden in rook waren opgegaan. ‘De ene dag raakt er een klok defect en een volgende dag stort er een kroonluchter naar beneden.”
Radjabov ligt uit het toernooi en Kramnik is een ronde verder.
3. Het herstellen van kloktijden
Voor het houden van FIDE-toernooien zijn van toepassing de ‘Standards of Chess Equipment and tournament venue for FIDE Tournaments’. Die regels staan op de website van de FIDE. Artikel 5 geeft bepalingen over de klokken.
‘5. Chess clocks
Mechanical chess clocks should have a device signalling precisely when the hour hand indicates full hours. They should have the so-called "flag" fixed so that its fall can be clearly seen, helping the arbiters and players to check time. The clock should have no shine which would make the flag difficult to see. It should run as silently as possible in order not to disturb the players during play.
5.1 Requirements for electronic chess clocks
(a) Clocks must function in full accordance with the FIDE laws of chess.
(b) The display at all times should show the time available to complete a player’s next move.
(…)
(j) In case of time penalties it must be possible that time and move counter corrections are executed by an arbiter within 60 seconds.
(k) It must be impossible to erase or change the data in display with a simple manipulation.
(…)’
In dit geval is bijzonder wat staat in artikel 5.1 onder j, de bepaling dat het mogelijk moet zijn de klokken binnen 60 seconden bij te stellen. Dat is een begrijpelijke bepaling, omdat voorkomen moet worden dat een schaker kan nadenken in de tijd dat de partij is stilgelegd. Een langer oponthoud beïnvloedt het verloop van de wedstrijd, en dat is ongewenst. Het geeft namelijk ruimte voor speculaties dat een bepaalde voortzetting is gevonden dank zij het stilleggen van de partij. Voorts is een langer oponthoud spelbederf voor de overige deelnemers.
Indien een scheidsrechter de klokken niet binnen 60 seconden kan bijstellen is hij ongeschikt als arbiter op een FIDE-toernooi. Zo’n norm is te vergelijken met een scheidsrechter bij het voetballen die periodiek moet slagen voor de Coopertest.
Een internationaal arbiter moet dus zijn vak bijhouden, hij moet de ontwikkelingen volgen en hij moet zich telkens afvragen of hij nog wel voldoet aan de hoogste eisen van het scheidsrechterschap. Het is een geval van education permanente. Kan hij of wil hij zijn kennis niet op peil houden, moet hij afzien van een optreden op een FIDE-toernooi. Dit is een aangelegenheid van de eigen verantwoordelijkheid van de internationaal arbiter.
4. Dertien minuten oponthoud
En dan gaat er in Kazan iets mis met de klokken. Zoiets kan gebeuren. Dat is heel vervelend. Het kan de beste scheidsrechter overkomen. Dan moet een scheidsrechter in actie komen. Op incidenten is hij voorbereid en hij weet dat de norm is dat hij het voorval in feite binnen 60 seconden moet oplossen. Of desnoods al naar gelang de omstandigheden iets langer.
Echter, het duurt dertien minuten voordat de partij wordt hervat. Kramnik heeft bekend dat hij die tijd heeft benut. Zo werkt de fout in zijn voordeel. Het voorval heeft dus direct gevolg gehad voor de uitslag van de partij. En is daardoor misschien bepalend voor de rest van het wereldkampioenschap. Als men bedenkt dat de spelers zich maanden hebben voorbereid op dit toernooi, is zo’n langdurig incident een toptoernooi onwaardig. Voor internationale begrippen heeft het oponthoud onaanvaardbaar lang geduurd.
Als zoiets elders zich voordoet zou een commissie in het leven zijn geroepen om dit te onderzoeken. Dit gebeurt om lessen te trekken voor de toekomst, opdat herhaling wordt voorkomen. Dan moeten onder meer de volgende vragen worden beantwoord:
– hoe op betrouwbare wijze de tijden vaststellen?
– is het gewenst gebruik te maken van de camerabeelden, ook als dit veel tijd gaat kosten?
– moeten beide spelers extra bedenktijd ontvangen op grond van artikel 13.5 van de FIDE-regels (‘De arbiter mag een of beide spelers extra bedenktijd toekennen bij een van buiten komende verstoring van de partij.’)?
– moet de partij worden overgespeeld indien het herstellen van de tijden teveel tijd in beslag neemt?
De scheidsrechterswereld zal er aan moeten wennen dat dergelijke vragen worden gesteld, zonder dat dit wordt beschouwd als een aanval op de betrokken arbiters.
5. Het technische mankement aan de klokken
Het is natuurlijk niet niks wanneer op een wereldtoptoernooi een kostbare klok een technisch mankement vertoont. Dat is ook heel vervelend voor de fabrikant, want het is geen goede reclame.
Gelet op reacties op forums is het euvel bekend. Nu het geen menselijke fout is van de scheidsrechter, bevat de klok een productiefout of een constructiefout. Dat raakt de productaansprakelijkheid. Veel fabrikanten plaatsen dan een advertentie waarin consumenten op de hoogte worden gesteld. Soms wordt daarna het product met een korting verkocht met vermelding van de tekortkoming. Of dat ook in dit geval zo moet, weet ik niet.
Maar voor de KNSB geldt wel een informatieplicht. Dat komt omdat in de derde volzin van artikel 31 van het KNSB-competitiereglement het volgende is geregeld:
‘Indien gespeeld wordt met een digitale klok dient deze goedgekeurd te zijn door de wereldschaakbond FIDE.’
Nu de bond kennis heeft van het mankement van het type klok rijst de vraag wat zij met deze wetenschap moet doen. Is het type nog wel bruikbaar voor een wedstrijd van de KNSB? Het is natuurlijk niet uit te leggen dat met zo’n ernstig gebrek wel kan worden gespeeld, maar niet met andere klokken. Klokken waarmee bijvoorbeeld in competities van andere landen wel wordt gespeeld.
De derde volzin van artikel 31 geeft dan ook alleen maar ellende. Het was beter geweest indien die volzin niet was opgenomen. De bond had het gebruik van klokken kunnen overlaten aan de ‘markt’ zelf. Het was betutteling, waardoor de bond zich nu moet afvragen wat ze moet doen. En wat ze ook beslist, een glimlach valt dan niet te onderdrukken.
