Koninginnen van de schaak- en schilderkunst
Zelfportret van Caroline Alexia Schønheyder van Deurs
Caroline Alexia Schønheyder van Deurs is een Deense schilderes die haar opleiding volgde in Parijs en daar ook exposeerde op de Salon des Artistes Français in 1892.
Zij maakte interieurs, genrevoorstellingen en portretten in een veelal kleurrijke, impressionistische stijl. Na haar Parijse periode woonde en werkte zij voornamelijk in Kopenhagen.
Zij maakte twee interieurschilderijen met daarop spelende kinderen. Op het eerste schilderij zien we twee jongentjes dammen. Als we op het schilderij inzoomen zien we dat ze dammen op een schaakbord. Deze variant wordt Amerikaans dammen genoemd (checkers). Dit doek is uit 1927.
Op het tweede schilderij , een karakteristiek interieurschilderij van Caroline , zien we een jong meisje in de huiskamer. Zij is aan het uitzoeken hoe de stukken bewegen en hoe het spel gespeeld moet worden. De fascinatie met de schaakpoppetjes is van haar gezicht te lezen.
Het is dit schilderij dat bij het zien doet denken aan de jonge Judit Polgár. Maar met dit verschil dat Judit al vanaf zeer jeugdige leeftijd gepassioneerd de schaakkunst beoefent.
Judit, inmiddels getrouwd met een Hongaarse dierenarts, heeft nu zelf twee jonge kinderen (Oliver en Hannah) aan wie zij met veel liefde de regels van het spel zal uitleggen. (Foto: Jos Sutmuller, Wijk aan Zee 1990, Judit was 13 jaar)
Judit Polgár, koningin van de schaakkunst
In zijn schaakrubriek van 2 april besteedt Gert Ligterink aandacht aan Judit Polgár die naar zijn mening een ereplaats verdient in het kabinet van de ware schaakkunst. In de rubriek refereert hij aan het artikel in Matten van 2009 van Dirk Jan ten Geuzendam. Enkele citaten uit dit interessante artikel met de naam : Het geschiedde in het najaar van 1989, Judit Polgárs overrompelende Nederlandse debuut.
‘Hans Ree was de eerste en dat heeft hij geweten. Je kon in Nederland op het schaakbord van alles en nog wat presteren zonder dat de goegemeente er warm of koud van werd, maar verliezen van een meisje van dertien, dat was andere koek. Wat heet verliezen, de Amsterdamse grootmeester werd in een felle aanvalspartij inclusief fraai stukoffer, in luttele 24 zetten van het bord geveegd.’
‘De 13-jarige Judit Polgár en de 44-jarige Hans Ree speelden hun partij op 31 juli 1989 in de eerste ronde van het OHRA-schaaktoernooi. Plaats van handeling was het Crest Hotel, aan de Amsterdamse rondweg.’
‘Een andere reden waarom ze ongetwijfeld gesteld was op Nederland was de steun die Joop van Oosterom de familie had toegezegd. De schaakmecenas gaf de meisjes een computer en een toelage van honderdduizend dollar per jaar om trainers in he huren. Als tegenprestatie zouden ze enkele wedstrijden voor zijn club HSG in de Nederlandse competitie spelen.’
‘Onvermijdelijk was er in de vele artikelen die verschenen ook ruime aandacht voor het opvoedingsexperiment waar Judit Polgár het product van was. Vader Polgár was van mening dat ieder mens in aanleg vrijwel gelijk is en dat de ontwikkeling van een kind volledig afhangt van de opvoeding. Een genie wordt niet geboren, maar gemaakt. Om zijn gelijk te bewijzen besloot hij van zijn eigen kinderen (Zsuzsa, Sofia en Judit) genieën te maken.´
Herman Grooten ontmoet de Polgárzusjes
Bijzonder leuk is het artikel van Herman Grooten over zijn eerste ontmoeting met de jonge Polgárzusjes. Klik hier.
De drie a´s van een schaakkunstenaar
Judit Polgár heeft een attractieve, agressieve aanvallende speelstijl. Toen ze 15 jaar en 4 maanden oud was werd zij de jongste grootmeester ooit, ze brak daarmee het record van Bobby Fischer. In 1999 bereikte ze de kwartfinale van de strijd om het wereldkampioenschap en won het VAM toernooi in Hoogeveen. In 2003 drong ze door tot de top-10 van de wereld. In dat jaar werd ze tweede in het Corustoernooi en won zij het Essenttoernooi. Ze staat al meer dan 20 jaar op nummer 1 van de wereldranglijst voor vrouwen.
Dit jaar werd zij gedeeld eerste op het Europees kampioenschap.
Judit Polgár wordt beschouwd als de sterkste vrouwelijke schaker ooit.
Kasparov over de knie van Polgár
Het meest opzienbarende succes was de overwinning van Judit Polgár op Gary Kasparov tijdens een rapidmatch tussen Rusland en de rest van de wereld in Moskou in 2002. Zij had nog een appeltje met hem te schillen. In een toernooi in Linares in 1994 was er een rel ontstaan toen Kasparov in een partij tegen haar zijn stuk aanraakte maar er niet mee zette. Hij ontkende dat hij zijn stuk had aangeraakt. Maar televisiebeelden gaven later aan dat hij wel degelijk zijn stuk had aangeraakt. Als zelfs een wereldkampioen zich niet aan de regels houdt…
Univé Schaaktoernooi in Hoogeveen
In oktober is Judit weer te bewonderen in Hoogeveen. Ze doet dan mee aan de Univé- vierkamp waaraan ook oud-wereldkampioen Vladimir Kramnik, Maxime Vachier-Lagrave en Anish Giri meedoen. Judit doet dit jaar voor de tiende keer mee en is een graag geziene gast in Hoogeveen. Zie ook het tiende deel van onze Canon van het Nederlandse Schaak geschreven door Johan Hut en getiteld: Hoogeveen: lang leve koningin Judit.
Deze foto van Judit Polgár, genomen door Fred Lucas, doet ons denken aan de Amsterdamse schilderes Thérèse Schwartze, de koningin van de portretkunst.
Thérèse Schwartze (1851 -1918), koningin van de portretkunst
Koninklijke opdrachten zijn van groot belang geweest voor de carrière van Schwartze. Hierdoor nam haar loopbaan een hoge vlucht en werd haar naam als portrettiste van de elite definitief gevestigd. Zij heeft o.m. Prins Hendrik schilderles gegeven. In 1881 kreeg zij de opdracht om koningin Emma en het eenjarig prinsesje Wilhelmina te portretteren. In 1915, drie jaar voor haar dood , voltooide Schwartze haar laatste koninklijke opdracht , een groepsportret van koningin Wilhelmina, prins Hendrik en prinses Juliana.
Zij wist de negentiende-eeuwse vaderlandse elite en het koningshuis in beeld te brengen en werd daardoor een rijke en geziene vrouw.
Waar is haar schaakschilderij gebleven?
Schwartze heeft ook een schilderij gemaakt van een schaakpartij. De informatie en zwart-wit foto die we hiervan konden vinden komt uit het boek van Leo Diepstraten getiteld Spel uit de kunst in de kunst. Hij schrijft hierover:
‘Wat Thérèse met schaken had is mij onbekend. Dit werk behoorde tot de collectie van Gian Carlo il Conte dal Verme (1908-1983) te Milaan, destijds president van de Italiaanse schaakbond.’
Wie kan ons helpen met meer informatie over dit schilderij, met een kleurenfoto of de plaats waar het schilderij momenteel verblijft, met informatie over de dame op het schilderij enz.
Reageren kan naar:
Twee tentoonstellingen
In Kasteel Het Nijenhuis te Heino (onderdeel van Museum de Fundatie te Zwolle) en in Museum van Loon zijn werken tentoongesteld van Thérèse Schwartze. Naast de tentoonstelling zijn het Kasteel en het grachtenpand aan de Keizersgracht al meer dan een bezoek waard. In Museum van Loon is de tentoonstelling inmiddels afgelopen. In het Kasteel loopt de tentoonstelling nog t/m 13 juni 2011.
Geraadpleegde bronnen:
Thérèse Schwartze (1851 – 1918) Haar klant was koning, Cora Holleman, Walburg Pers 2010
Thérèse Schwartze (1851 – 1918) De Nederlandse fine fleur geportretteerd, tentoonstellingsgids, Waanders
Spel uit de kunst in de kunst, Leo Diepstraten, 2001
Meesterzetten, Kunsthandel Simonis & Buunk, Ede 2011
Matten, New in Chess, 2009
Bezoeken aan Kasteel Het Nijenhuis en Museum van Loon
Schaakrubriek van Gert Ligterink in de Volkskrant van 2 april
