De Telegraaf
Hans Böhm
De Rus Alexander Gritsjoek kreeg de kans van zijn schakersleven toen Magnus Carlsen, de gedoodverfde volgende wereldkampioen uit Noorwegen, zich uit de WK-cyclus terugtrok. Niemand gaf hem, de grootste underdog van de laatste acht kandidaten, enige kans vooraf. Maar Gritsjoek greep zijn kans met beide handen aan. Hij maakte maximaal gebruik van de wedstrijdformule, die korte tweekampen voorschreef van vier partijen en bij gelijke stand beslissende tiebreaks met verkorte bedenktijd. Gritsjoek gaf soms zelfs met wit na een luttel aantal zetten remise en versloeg in rapid en snelschaak de grootste kanshebbers, de nummer drie van de wereldranglijst Levon Aronian (Arm) en de nummer vier Vladimir Kramnik (Rus).
En in de finale match met Boris Gelfand (Isr) ging het weer diezelfde kant op. Na vijf partijen van de zes stonden er vijf remises op het scorebord. Inmiddels was er wel veel rumoer in alle wandelgangen op de schaaksites vanwege de matchtactiek van Gritsjoek. ‘Hij heeft nog geen normale partij gewonnen’ schreef de een en een ander verlangde terug naar de tijden van Kasparov-Karpov en Fischer-Spassky ‘dan viel er nog wat na te spelen’. Duizenden instemmingen met het zure commentaar volgden snel, zo gaat dat op internet en ook al moet je je daar niet veel van aantrekken toch was het algemene gevoelen duidelijk. Ik vermoed dat Gritsjoek zich toch heeft laten beïnvloeden want waarom hij van zijn winnende tactiek in die laatste zesde partij afweek is een raadsel. Als wereldkampioen snelschaken was hij zwaar favoriet bij de tiebreak partijen die zouden volgen: eerst halfuurpartijen en dan vijf minuten per persoon! Gelfand had zelf wel risico’s genomen, zoals Topalov in zijn laatste partij met Anand in 2010 (en dat liep toen verkeerd af).
B. Gelfand – A. Gritsjoek, zesde partij.
1.d4 Pf6 2.c4 g6
Waarmee Gritsjoek voor het eerst in deze gehele kandidaten-afvalrace grijpt naar het Grünfeld-Indisch.
3.Pf3 Lg7 4.g3 d5
Dat is zo’n opmerkelijke keus. De partij wordt nu vanzelf tactisch met al die open lijnen. In zijn eigen voorzichtige stijl en indachtig het belang van deze ene partij lag 4…c6 meer in lijn.
5.cxd5 Pxd5 6.Lg2 Pb6 7.Pc3 Pc6 8.e3 O-O
Een heel ander stellingbeeld zagen we bij Gritsjoek-Avrukh, Kemer 2007: 8…e5 9.d5 Pe7 10.e4 Lg4 11.h3 Lxf3 12.Dxf3 c6 13.O-O cxd5 14.Pxd5 Pexd515.exd5 Dd6 16.Db3 O-O 17.Ld2 en wit staat beter door het loperpaar.
9.O-O Te8 10.Te1
Houdt alle opties nog open, zwart had weinig problemen in Aronian-Anand Mainz 2009: 10.d5 Pa5 11.Pd4 Ld7 12.b3 c5 13.dxc6 Lxc6 14.Lxc6 Pxc6 15.Pxc6 bxc6 16.Lb2 c5
10…a5
Weer agressief en dat hoeft niet zoals Anand liet zien: 10…Ld7
11.b3 e5 12.Pxe5 Pxe5 13.dxe5 Lxe5 14.Lb2 c6 15.f4 Lg7 16.e4 Pc4!, Ponomariov-Anand, Moskou 2009
11.De2
Heel belangrijk voor de psychologische voorbereiding is hier een eerdere ontmoeting Gelfand-Gritsjoek Moskou 2009: 11.d5 Lxc3 12.bxc3 Dxd5 13.Pd4 Dc5 14.Tb1 Td8 15.Db3 a4 16.Da3 Dxa3 17.Lxa3 Ld7 en wit stond wat beter.
11…Lg4!?
Is dit een nieuwtje? Gebruikelijk is hier 11… Le6 of 11. ..e5 en zwart kreeg volwaardig spel in de praktijk. Het uitlokken van h3 wordt heel bewust gedaan, gezien het vervolg.
12.h3 Le6 13.b3 a4 14.Tb1!
Na 14.bxa4 heeft zwart makkelijker spel.
14…axb3 15.axb3 Dc8 16.Kh2 Ta5!? 17.Td1 Th5
Dus dat was de bedoeling! Maar de aanval is slechts schijn.
18.Ph4 Lf6 19.f4! Td8 20.Df2 Lxh4?
Dat voelt slecht aan, zwart wordt zwak op de zwarte velden. Waarom niet 20…Pd5 21.Pxd5 Tdxd5! en zwart blijft staan. Wit wil hier (en later) niet dezelfde strategische fout maken door Lg2 te ruilen tegen Td5 waarmee zijn witte velden zwak worden.
21.gxh4 Pd5 22.Pxd5
Er is geen overtuigende winnende weg en iedere kwaliteitswinst heeft nadelen. Na deze verzuimde kans gaat het snel ook al kan zwart zich hier en daar wat taaier verdedigen. Door alle problemen vanaf zijn eigen vreemde torenmanoeuvre zat Gritsjoek in aanzwellend tijdgebrek:
22…Thxd5? 23.Lb2 Tb5 24.De2 Th5 25.e4 Lxb3 26.Td-c1 Pa5 27.d5 b6 28.Le5 c5 29.dxc6 f6 30.La1 Tc5 31.Txc5 bxc5 32.Db5 Dc7 33.Txb3 Pxc6 34.e5 Pd4 35.Dc4+ en zwart gaf op, 36.Tb7 komt eraan. Ook al valt Gritsjoek nu terug in de schaduw van het nieuws, hij weet zich psychisch gesterkt. Zijn zwakke plekken zijn duidelijker geworden en hij heeft zijn leeftijd (27 jaar) mee. Pas over vijftien jaar bereikt hij de leeftijd van de huidige wereldkampioen en zijn toekomstige uitdager.
