Eindspelstudies 28 – Anticipatie
website
E-mail:
Hierbij de 28ste eindspelstudie voor de Schaaksite uit mijn database.
- De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
- Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
- De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
- De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s
In een eindspelstudietoernooi zijn er een tweetal technische criteria waaraan een studie moet voldoen wil die überhaupt kans maken om tot de ranglijst te kunnen doordringen. Allereerst moet een studie correct zijn, d.w.z. in een winststudie respectievelijk remisestudies wint, c.q. remiseert wit tegen elk tegenspel van zwart. Daarbij moet(en) de witte zetten in de hoofdvariant(en) ook nog eens de enige mogelijkheden zijn om aan de opdracht te voldoen. Bij studies is het correctheidscriterium bepaald geen sinecure, en vaak blijkt een bekroonde studie dan ook (jaren later) alsnog incorrect of nevenoplosbaar.
Het tweede criterium is originaliteit. Als een bepaald idee al door een andere componist is gebruikt, dan zegt men dat de studie geanticipeerd is. De mate waarin varieert van volledige (100%) anticipatie, ofwel plagiaat (zie aflevering 6 van deze rubriek) tot gedeeltelijke anticipatie. De scheidsrechter neemt de mate van anticipatie mee in zijn uiteindelijke beoordeling.
Bij controle op anticipatie speelt mijn database (www.hhdbiv.nl) uiteraard een belangrijke rol. Scheidsrechters maken er dankbaar gebruik van, maar ook serieuze componisten doen anticipatieonderzoek. Het is soms erg frustrerend om te ontdekken dat een prachtige studievondst allang bestaat, zeker als een componist veel tijd besteed heeft aan zijn compositie. Ook ikzelf heb hier regelmatig mee te maken gehad. Het eerste voorbeeld is dertig jaar oud:
Armenia JT 1981
Na 1.c7? Pd5 2.b7 Pb6+ 3.Kb8 Pd7+ 4.Ka8 Pb6+ 5.Kb8 Pd7+ 6.Kc8 Pb6+ is een (leuke) positionele remise, dus 1.b7 Pxc6 2.Kc7 en nu lijkt zwart totaal verloren. Maar hij heeft een verrassing in petto: 2…Pb8 3.Kxb8 Kb6
De honderden schaakspelers aan wie ik deze studie ter oplossing voorlegde, trapten vrijwel zonder uitzondering in de thematische verleiding: 4.Kc8? Ka6 5.b8P+ (5.b8D pat) Kb6 6.Pd7+ Kc6 7.Pe5+ Kc5 8.Pd3+ Kc4 9.Pb2+ Kb3 10.Kb7 Kxb2 11.Ka6 Kb3 12.Kxa5 Kc4 met remise. Wit zou hier nog 7.Kd8 kunnen proberen, maar na 7...Kd6 8.Ke8 Ke6 9.Pb8 Kd6 10.Pa6 Kc6 is de zwarte koning op tijd op zijn schreden teruggekeerd. De oplossing is 4.Ka8! Ka6 5.b8P+ Kb6 6.Pd7+ Kc6 7.Pe5+ Kc5 8.Pd3+ Kc4 9.Pb2+ Kb3 10.Kxa7 Kxb2 11.Ka(b)6 Kb3 12.Kxa5 Kc4 13.Kb6 en wit wint. De routes c8-a6 en a8-a6 zijn even lang, maar in het tweede geval snoept de witte koning en-passant (hier niet als schaakterm bedoeld!) de pion op a7 mee.
Fizkulturnik Ukraini 1933
1.hxg7 Kh6 hier faalt 2.g8P+? weer op Kg6 3.Pe7+ Kf6 4.Pd5+ Kf5 5.Pe3+ Kf4 6.Pg2+ Kg3 etc. Dus 2.Kg8! Kg6 3.Kh8 Kh6 4.g8P+ Kg6 5.Pe7+ Kf6 6.Pd5+ Kf5 7.Pe3+ Kf4 8.Pg2+ Kg3 9.Kxh7 Kxg2 10.Kh(g)6 Kg3 11.Kxh5 Kf4 12.Kg6 en wint.
Het moge duidelijk zijn dat de scheidsrechter mijn studie op grond van deze voorganger niet in de ranglijst opnam. De aardige positionele remise na 1.c7? is de enige nieuwigheid. Ook vind ik de uitwerking van het idee in Selezniev’s studie aanzienlijk beter dan in die van mij, want hier is de thematische verleiding nog verlokkelijker. De witte koning moet eerst even van f8 naar h8.
Het algemene idee is nadien (na Selezniev, maar ook na mijn studie) vaker gebruikt, en in alle gevallen is, geloof ik, de anticipatie tijdig ontdekt.
Als een componist bewust een idee uit een eerdere studie bewerkt, dan is het goed gebruik om dat te vermelden. Stel dat ik destijds van Selezniev’s studie had geweten, en de positionele remise als een voldoende uitbreiding had willen presenteren, dan had ik dat bij mijn inzending moeten aangeven (“na Selezniev 1933”).
Het volgende geval is pijnlijker:
Strategems 2006
Mijn Russische vriend Nikolai Kralin bezocht mij in Deventer in 2004 (zie foto). In onze eerdere ontmoetingen was gebleken dat hij net zo slecht Engels/Duits/Nederlands sprak als ik Russisch, maar toen was altijd wel een of andere tolk in de buurt. Tijdens onze ontmoeting konden we toch vrij goed over eindspelstudies communiceren. Maar een algemeen gesprek bleek vrijwel onmogelijk. Kralin’s bezoek was voor mij aanleiding om toch maar eens cursus Russisch te gaan doen, en anno 2011 ben ik er nog steeds mee bezig (het is een lastige taal, zeker voor een bèta als ik).
(Inmiddels grootmeester) Kralin had een ‘scrapbook’ met ideeën voor studies bij zich, en we probeerden of we daar gezamenlijk een paar studies van konden maken. Toen was het mijn beurt om wat ideeën te laten zien. Ik probeerde al een tijdje tevergeefs om een aardig idee correct te realiseren, en liet wat schetsen zien. En zowaar: na een tijdje kwamen Kralin en ik tot de bovenstaande correcte setting:
1.a7 Ld5+ 2.Kxd5 dxe6+ 3.Kc6! Txa7 4.b6 Ta8 5.Kd7! (zetdwang) Kf7 6.b7 Th8 7.Kc7 e5 8.b8D Txb8 9.Kxb8 Ke6 10.Kc7 wint.
De scheidsrechter van Strategems vroeg mij voorzichtig, hij ging er natuurlijk vanuit dat ik mijn eigen database had geraadpleegd, wat nou de meerwaarde van onze studie was t.o.v. de volgende voorganger:
1e prijs Rakushka-97 1997
1.f8D+ Kxf8 2.a7 Bd5+ 3.Kxd5 e6+ 4.Kc6 Txa7 5.b6 Ta8 6.Kd7 a4 7.b7 Te8 8.Kc7 a3 9.d7 en wint. Die studie was inmiddels zowel nevenoplosbaar (2.d7 Th4+ 3.Ke3 Th3+ 4.Kd4 Td3+ 5.Kxc4 Txd7 6.b6 Td6 7.Kc5) als incorrect (6...Kf7 7.b7 Tf8, of Tg8, Th8 8.Kc7 en nu 8…a4!) gebleken, dus wellicht was onze bijdrage bedoeld als correctie? Niets van dat alles, gewoon vergeten mijn eigen studie op anticipatie te testen…. Dit illustreert ook dat.
Soms ontdek je de anticipatie bijna op tijd. De volgende studie is ontstaan doordat ik met idee aan de slag ging, en al schuivende en draaiende zo ver van de oorspronkelijke stelling vandaan dreef dat er eigenlijk iets geheel nieuws ontstaan was. Alsof Barnet Newman op een mooie dag begon met het schilderen van de ondergaande zon en uiteindelijk eindigde met het fameuze kunstwerk “Who’s afraid of Red, Yellow and Blue”. Alhoewel de titel ervan zou kunnen doen vermoeden is dat niet geanticipeerd door Vassily Kandinsky’s Yellow-Red-Blue zoals ik in 2009 met eigen ogen in het Centre Pompidou in Parijs kon vaststellen…. Ik dwaal weer af!
Toen ik uiteindelijk het gevoel had dat de studie klopte, en al voorzichtig nadacht over naar welk toernooi ik ‘m zou gaan opsturen, dacht ik op een of andere manier opeens aan Kralin. Niet vergeten te controleren op anticipatie!
Eerste publicatie
De winst moet komen van de witte pion. Het is daarom erg verlokkelijk om de blokkerende zwarte pion meteen van het bord te vorken. Echter 1.Pc5+? Kc3 2.Pxd7 Lc4 en de loper bereikt b5 (bijv. 3.Pe5 Lb5) waarna die de overkant niet meer bereikt. Juist het andere paard moet die pion oppikken: 1.Pf6! Want 1…Lc4 heeft wit met 2.Pc7 een afdoende profylaxis tegen Lb5. Zwart probeert nog 2…e3 3.Pxd7 e2 4.Pe5+ Ke3 5.Pf3, stopt zwart’s pion 5…Ld3 6.Pxd5+ (niet 6.d7? Le4!) 6…Ke4 7.d7 en wint. 1…e3 is te traag: 2.Pxd7 e2 3.Pe5+ en 4.Pf3. Maar 1…d4. Nu lijkt wit weer gemakkelijk te kunnen voorkomen dat de zwarte loper de witte pion tegenhoudt. Maar na 2.Pc7? blijken de zwarte pionnen ook razendsnel: 2…Ke3 3.Pxd7 d3 4.Pe5 d2 5.Pg4+ Ke2 6.Pb5 Le6 7.Pd4+ Ke1 8.Pe3 Ld7 en wits doel is ‘m ontglipt. Idem na 2.Pc5+ Ke3 3.Pxd7 d3 4.Pe5 d2 5.Pg4+ Ke2 6.Pa4 Le6. Met een tactische wending lukt het wel: 2.Pxd7 Lxe6 3.Pc5+ Ke3 (3…Lc2 4.Pxe6 d3 5.Pd4+ Kc3 6.Pf5 en 7.Pe3) 4.Pxe6 d3 5.d7 d2
En nu niet 6.d8D? d1D 7.Dxd1 pat. Maar ook na 6.d8T! is het nog lang niet voorbij: 6…Ke2 7.Pd4+ Ke1 8.Pc2+ Ke2 en nu de laatste penseelstreek: 9.Pe3! Kxe3 10.Kf1 en zwart verliest zijn d-pion.
2e prijs kampioenschap Moskou 1996
Na 1.b6 Pc3+ 2.Lxc3+ Kxc3 3.b7 e2+
Moet wit erg opletten niet te denken dat dit slechts een schaak der wrake is. 4.Kxe2? is een fraaie thematische verleiding. We komen er later op terug. 4…b2 5.b8T! (5.b8D? b1D+ 6.Dxb1 pat) 5…Kc2 6.Pd4+ Kc1 7.Pxe2+ Kc2 8.Pc3! Kxc3 9.Kd1! Getsie! Kralin’s werk anticipeert mijn studie vrijwel volledig: de minorpromotie, en het afsluitende paardoffer. Bovendien heeft hij nog een uitstekende val voor de oplosser opgezet: want na 4.Kxe2? b2 5.b8T Kc2 6.Pd4+ Kc1 kan het witte paard niet naar e2. Wit lijkt nog een kans te hebben met een ander paardoffer: 7.Pb3+ cxb3 8.Tc8+ Kb1 9.Ld2 Ka1 (Ka2) 10.Ta8+ Kb1 11.Kc3 Kc1 12.Te8 met matdreiging, waarna zwart met een minorpromotie ontsnapt: 12…b1P+!
Van mijn studie blijft alleen de inleiding staan; onvoldoende om de studie naar een toernooi op te sturen. Het voordeel is dat Schaaksite er een originele studie aan over houdt.
Alle fragmenten via de viewer:
