HDC Media schaakrubriek 30 juli 2011
Johan Hut
De bizarre zet van Huub van Dongen
Schakend Nederland werd vorige week in rouw gedompeld door het overlijden van Huub van Dongen. De 55-jarige Brabander diende de schaakwereld al sinds zijn jeugd als organisator, bestuurder, stimulator en schrijver. In 2008 werd Herman Grooten, een van zijn beste schaakvrienden, vijftig jaar. De creatieve Van Dongen (reclameschrijver van beroep) organiseerde voor hem een schaaktoernooi: het Houtje Hoofd Helder Toernooi. Het toernooi in Boxtel kreeg dit jaar een opmerkelijk vervolg, Van Dongen slaagde erin het Nederlands kampioenschap naar dit Brabantse dorp te halen, met het HHH-toernooi als nevenevenement. Het dubbele toernooi een maand geleden werd een grote organisatorische klus, maar dat was Van Dongen wel gewend. Nadat alles was afgerond ging hij met zijn vrouw op vakantie naar Italië. Daar overleed hij volkomen onverwachts aan een hartstilstand.
Huub van Dongen was zelf ook een sterke schaker. In de jaren tachtig speelde hij met Eindhoven in de hoofdklasse, vlak nadat dat team verrassend landskampioen was geworden. Op Schaaksite.nl omschrijft Grooten hem als een speler die het vooral ging om de originele ideeën en minder om de punten. Absolute hoogtepunt op dit vlak was een partij uit 1995, op zich niet zo belangrijk, maar met een bizarre vondst. Tim Krabbé nam hem op in zijn lijst van 110 meest fantastische zetten uit de schaakgeschiedenis.
Van Dongen-Wijsman
Zwart staat een paard en een pion voor, maar Th7 kan niet spelen. Geen nood, lijkt het, want zonder die toren rollen de pionnen ook makkelijk naar voren.
1…d4
De logische zet, al dreigt zwart geen dxe3, want dan volgt Td8 mat, en ook geen d3, want dan volgt Tdxd3. Van Dongen komt nu met een daverende verrassing.
2.Tdd3!!
Akkoord, het kan, want geen van beide torens mag worden geslagen vanwege het mat op de achterste rij. Optisch is het ook heel mooi, twee torens die heel brutaal twee pionnen tegenhouden. Maar wit dreigt toch helemaal niets? Nee, maar zwart moet een zet doen en dat blijkt een probleem. Eigenlijk komen er maar twee zetten in aanmerking en de beste is 2…b3. Er volgt dan 3.Txd4 Txd4 4.Txc3 Td8 5.Txb3 Te8 6.Te3 en zwart komt niet verder en de partij zal remise worden, bijvoorbeeld na 6…Te5 7.Tc3 Te8 8.Te3. De zwartspeler wil echter zijn paard niet kwijt en kiest voor de enige andere reële zet.
2…Pb5 3.Txe4 Pd6 4.Te6 Tc6
Na 4…Tc1 moet wit 5.Th3 spelen, want cruciaal is dat Th7 er nooit uitkomt. Wit wint dan na 5…Tc6 en nu niet 6.Txf6 Pf7 7.Txc6 Pe5+, maar de ook al bizarre zet 6.Kh5! (dreigt Txf6 en Tf8) 6…Txh6+ 7.Kxh6 Pxf5+ 8.Kg6 en wit wint.
5.Txd4 Txh6+ 6.Kxh6 Pxf5+ 7.Kg6
Zwart geeft het op. Welke toren hij ook slaat, de andere geeft mat.
Een ongelofelijke zet, dat is Tdd3. Hij had opgenomen kunnen worden in een boek dat onlangs verscheen bij uitgeverij New in Chess: Invisible Chess Moves, door Emmanuel Neiman en Yochanan Afek. Het boek staat vol met bizarre zetten, waarvan de meeste niet echt zijn gespeeld, omdat de spelers ze niet zagen. Er staan vele partijen in tussen wereldtoppers, de volgende werd gespeeld op een wat lager niveau. In dit geval werd de ‘onzichtbare zet’ wel gespeeld.
Mohr-Zube
1.c4 e5 2.Pc3 Pc6 3.Pf3 f5 4.d4 e4 5.Lg5 Pf6 6.d5 exf3 7.dxc6 fxg2
8.cxd7+
Wit had op g2 moeten terugslaan, maar dacht ach, een schaakje tussendoor kan geen kwaad. Hoe zal zwart nu op d7 terugslaan, met de loper of de dame? Geen van tweeën.
8…Pxd7!!
Wit geeft het op. Na 9.Lxd8 gxh1D blijft hij een toren achter en na 9.Lxg2 Dxg5 een loper.
Het is logisch dat de witspeler niet naar Pxd7 gekeken heeft, je verwacht niet dat iemand zomaar zijn dame laat slaan. De schrijvers voegen eraan toe dat wit op zijn schaakje geen tegenaanval op zijn loper verwachtte. Het vraagt ook fantasie om te beseffen dat het laten instaan van de dame tegelijk een aanval op de loper is. De schrijvers doen hun best uit te leggen waarom zetten moeilijk te zien zijn. Misschien kun je door bestudering van het boek het gevoel ontwikkelen dat je in iedere stelling naar elke zet moet kijken en geen zet in een paar seconden moet afwijzen. Het boek kost 19,95 en is te bestellen via www.newinchess.com.
