De terugwiebelende toren (2)
De terugwiebelende toren (2)
De beslissing van de wedstrijdleider
Dit is een vervolg op ‘de terugwiebelende toren’.
Overzicht van aantekeningen
1. Een opgave (1)
2. Een opgave (2)
3. Het verslag op de site van de RSB
4. De waarneming van de scheidsrechter
5. De theorie
6. Kippen ogen
7. Bezwaar aantekenen
1. Een opgave (1)
De spelers zijn al een tijdje in tijdnood en zetten gehaast. Zojuist heeft wit 1. La7 gedaan.
Zwart doet een zet. Als niemand toekijkt, en niemand vertelt dat er iets bijzonders aan de hand is, kan het gebeuren dat zwart erin stinkt.
Echter, als het een opgave is van een stap 2 examen, zijn alle leerlingen erop bedacht dat er iets aan de hand is en weten ze wel de juiste voortzetting te vinden.
Zo gaat het ook met een scheidsrechter. Als hij van te voren weet dat over één minuut er een geschil gaat komen, is hij erop voorbereid en let hij heel goed op.
Helaas. Zo gaat het niet in het dagelijkse leven, en ook niet in de schaakwereld. Zonder enige waarschuwing, als een vulkaan die plotseling tot uitbarsting komt is er een geschil. Het vredige schaaktoernooi is plotseling verstoord. En de betrokken scheidsrechter moet de film in zijn hoofd terugdraaien.
Met de wetenschap achteraf kom je met een dubbeltje de wereld rond.
2. Een opgave (2)
Aan de hand van deze foto’s is het niet zo moeilijk de vraag te beantwoorden op welk veld de zwarte toren staat. ‘Op g1.’ U bent geslaagd.
Maar, zo gaat het niet in de praktijk. Het volgende verslag laat dat zien.
3. Het verslag op de site van de RSB
Op de site van de RSB staat het volgende verslag van Aad Juijn:
‘Bijna alle partijen zijn beëindigd en het tweetal heeft ’n schare aan toeschouwers om zich heen, arbiter Theo staat erbij te noteren wanneer het ‘onweer’ losbarst. Peter heeft één pion, een toren en een paard (zie voor details de rubriek partijen). Cor nog slechts een toren. Cor hoopt de pion op g3 te winnen om in een toren + paard tegen toren eindspel te geraken.
Dan gebeurt het…Cor speelt zijn toren van a1 naar g1/h1. Theo noteert h1 en Peter gaat daar ook van uit. Peter speelt zijn koning weg van de dekking van pion g3 (dat zou hij niet doen als de toren op g1 stond, logisch). Cor heeft in zijn beleving (en op Ab’s video) de toren op g1 gespeeld (lijkt me logisch om de pion aan te vallen). Peter denkt dat de toren op h1 staat en loopt met de koning weg van de pion. Dan slaat Cor de pion met zijn toren en geeft schaak…ik stond bij de partij aan bord 2 en moet op de informatie vertrouwen van verschillende getuigen. Peter speelde één zet door en realiseerde zich plots dat dit allemaal niet kon! De toren staat op h1 en kan niet pion g3 slaan!
Er ontstaat discussie en bemoeienis van het publiek…het toeval wil dat Ab de gehele slotfase van de partij staat te filmen! Mijn twee dochters roepen dat de toren inderdaad op g1 stond Ab meende het in eerste instantie ook. Peter en arbiter Theo houden het op toren h1. Theo laat zich overhalen de filmbeelden te bekijken…’n groepje deskundigen proberen de miniatuurweergave van de beelden te duiden…daar komt geen uitsluitsel van (later wanneer Ab zijn filmpje op het internet heeft geplaatst is m.i. duidelijk te zien dat…de toren op g1 werd geposteerd). Cor dient officieel protest in bij de wedstrijdleiding (Remko Moerkerken), Remko stelt de waarneming van de arbiter a priori en dat betekent in de praktijk dat de stelling wordt hervat met de toren op h1! We zijn inmiddels een half uur verder en Cor zit inmiddels aan zijn adrenaline plafond. Cor kan zich niet vinden in de gang van zaken (want hij heeft de toren niet naar h1 gespeeld) en verwijt Theo de reglementen niet goed genoeg te kennen…Cor geeft vervolgens de partij op.’
4. De waarneming van de scheidsrechter
De toekijkende scheidsrechter heeft de partij genoteerd, en heeft opgeschreven ‘Th1’. Dat is zijn waarneming. Zelfs wanneer de videobeelden worden geraadpleegd geven deze geen uitsluitsel. Vandaar dat de beslissing is conform de waarneming van de scheidsrechter.
Pas nadat de beelden op internet zijn geplaatst en te zien zij op een beeldscherm komt duidelijkheid. Dan zijn er tientallen schakers die de beelden diverse malen bekijken, en kunnen zien wat er daadwerkelijk is gebeurd. Het zijn allemaal antwoorden op stap 2 opgaven. Zo kan ik het ook.
Waar het om gaat is dat er een geschil was, en dat de waarneming van de scheidsrechter van doorslaggevende betekenis is geweest. Er bestaat geen reden te veronderstellen dat de scheidsrechter bewust de zaken verkeerd heeft voorgesteld. Hij heeft namelijk opgeschreven ‘Th1’. Dat is voldoende bewijs dat op zorgvuldige wijze de beslissing van de scheidsrechter tot stand is gekomen.
Het is dan ook terecht dat de wedstrijdleiding het bezwaar ongegrond heeft verklaard.
5. De theorie
Paul-Peter Theulings meent dat de regel ‘aanraken is zetten, loslaten is gezet’ met zich meebrengt dat bepalend is het moment waarop de speler het stuk loslaat. In mijn woorden bedoelt hij te zeggen dat het gaat om de ondeelbare fractie van een seconde waarop de speler het stuk loslaat. Dat is het moment waarop in dit geval de toren schuinstaat. Hij hangt meer boven het veld h1 dan dat hij op g1 staat. In zijn visie staat de toren ‘dus op h1’. Dan is het vervolgens niet van belang dat het stuk daarna terugwiebelt op g1.
Deze opvatting heeft alleen praktische waarde indien schaakpartijen op video worden opgenomen. Iets wat bijvoorbeeld wel gebeurt op topschaaktoernooien. Wat zal dat een ellende geven met wiebelende schaakstukken.
Echter, bij het uitleggen van regels moet men geen wiskundige benadering toepassen. De schaakwereld lijdt al meer dan genoeg onder de juridisering en de verwiskundisering van de FIDE-regels (dat zijn dwaze interpretaties van toparbiters). We moeten het niet nog erger maken. We gaan dus voor de Rotterdamse aanpak.
Een schaakstuk staat op het moment waarop het tot rust is gekomen. Een schaakstuk moet op eigen kracht kunnen staan. Een stuk kan niet ‘scheef hangen’. Vergelijk bijvoorbeeld de eerste volzin van artikel 7.5 dat luidt: ‘Wanneer gedurende een partij blijkt dat de stukken niet meer op hun juiste velden staan, moet de stelling worden teruggebracht tot de stelling voor de onregelmatigheid.’
6. Kippen ogen
Als een scheidsrechter in tijdnood moet noteren, moet hij op veel dingen letten. Hij moet niet alleen zijn aandacht hebben bij de partij die hij noteert, maar ook bij de rest van de zaal. Omdat hij ‘rechtsboven’ het schaakbord staat is de vergissing gemakkelijk gemaakt. We moeten accepteren dat een scheidsrechter ook maar een mens is, met slechte ogen. Als we geen scheidsrechters met kippen ogen willen, konden er nog wel eens weinig scheidsrechters overblijven in de schaakwereld. Dan wordt het wel erg lastig om toernooien te organiseren.
7. Bezwaar aantekenen
Tot slot vond ik het interessant te zien dat voordat de partij werd vervolgd eerst werd beslist op het bezwaar. Dat lijkt me ook de koninklijke weg.
De zgn Rotterdamse aanpak geeft m.i. de zwartspeler een onterecht voordeel.
Hij maakt een technische fout bij het uitvoeren van zijn zet.
Niet opzettelijk, overigens.
Maar, zonder technische fout is er ook geen Txg3.
De fout heeft de witspeler, en ook de arbiter, doen geloven dat de toren op h1 is gezet. De witspeler is duidelijk en overtuigend gehinderd door de zwartspeler. Foto 1 is het toevallige bewijsmateriaal.
Het artikel over hinderen mag toegepast worden.
Er moet verdergespeeld worden met wit aan zet, met de zwarte toren op h1 of op g1. Ben je een hardliner, dan zeg je het moet h1 zijn, want daar bevindt zich het grootste deel van het hout op het moment van loslaten.
Het alternatief is de zet beschouwen als een op hinderlijke manier uitvoeren van de zet Tg1. De onbedoelde uitzwaai naar h1 geldt niet, maar het hinderen telt wel mee. Wit mag een zet doen met de toren op g1.
Is er geen bewijsmateriaal in de vorm van beelden, maar merkt de arbiter als getuige wel dat er iets niet in orde is met de uitvoering van een zet, dan zal hij naar een oplossing moeten zoeken die recht doet.
De film laat duidelijk zien dat de zwartspeler zijn zet incorrect heeft uitgevoerd: hij staat gedeeltelijk op g1 en gedeeltelijk op h1. Ik vraag me af of de witspeler de winst had kunnen claimen wegens een onreglementaire zet. Ook de voorafgaande torenzet van zwart eindigde niet helemaal op a1 maar half over de rand van het bord. Daar staat tegenover dat wit ook niet meer nauwkeurig zijn zetten uivoerde. Deze hele onverkwikkelijke, maar helaas herkenbare, gang van zaken bevestigt mijn opvatting dat het schaakspel niet op deze manier gespeeld zou moeten worden. Maar dat terzijde.
Een mogelijke verklaring die nog niet genoemd is: zwart wil Th1 spelen. Dat geeft schaak en is volgens mij ook de meest logische zet (niet per se de beste) gezien de tijdsdruk. De zet Ta1-Th1+ wordt zeer onnauwkeurig uitgevoerd en de toren belandt al wankelend grotendeels op g1. Wit haalt zijn koning uit het (vermeende) schaak. Daarna is zwart weer aan zet en ziet in een flits de mogelijkheid Tg1xg3+. Op dat moment is hij al vergeten dat hij een zet eerder de toren naar had gespeeld. Natuurlijk pakt hij die pion.
Kan dat, een zet vergeten die je een seconde eerder hebt gespeeld? Ja, dat kan. Zetten worden geheel automatisch gespeeld, zonder nadenken.
Of een speler netjes zijn schaakstuk op het veld moet neerzetten? Natuurlijk! Gebeurt dat niet bestaan er twee voorzieningen.
De eerste is die in artikel 7.3: ‘Als door toedoen van een speler een of meer stukken niet op de juiste plaats staan, dan moet hij de stelling in zijn eigen tijd herstellen. Indien noodzakelijk moet de speler of zijn tegenstander de klokken stilzetten en om de assistentie van de arbiter vragen. De arbiter kan de speler die de stukken van hun juiste plaats bracht bestraffen.’
Dit betekent ‘rechtzetten in eigen tijd’. Niet direct papa scheidsrechter roepen, eerst zelf oplossen. Denk maar aan Radjabov – Smeets, Corustoernooi 2009, en mijn artikel ‘Mag een speler een zet doen voordat zijn klok in beweging is gebracht?’, aantekening 10.
De tweede is die van artikel 4.2: ‘Onder voorwaarde dat hij eerst zijn bedoeling daartoe kenbaar maakt (bijvoorbeeld door ‘j’adoube’ of ‘ik zet recht’ te zeggen), mag de aan zet zijnde speler een of meer stukken op hun velden rechtzetten.’
Het heeft dus niets te maken met een onreglementaire zet. Ik denk dat het gedrag van de speler onbehoorlijk is te noemen. Waarop deze het antwoord kan geven: ‘Neem me niet kwalijk, excuus, ik deed het niet opzettelijk. Het was de spanning van de partij. Maar het is goed dat je me scherp houdt, voortaan probeer ik beheerster te zetten.’
Ok, dus Ta1-gh1 is geen onreglementaire zet, schrijft u. Ik bedoel hiermee de zet 1. Ta1-h1+ gevolgd door 2. Tg1xg3+. Dan moet, lijkt me, een van deze twee zetten toch onreglementair zijn.
Vergelijk dit ook met de volgende zettenreeks, waarmee een loper van "kleur" kan veranderen, door sommigen ook wel een Böhmzet genoemd: 1. Ld5-hg1 gevolgd door 2. Lhg1-d4. Welke zet is nu onreglementair, de eerste of de tweede?
Rectificatie…
In mijn verslag omtrent het toren incident zijn 2 onjuistheden geslopen (Cor de Wit heeft niet opgegeven maar liet de tijd verstrijken en de wedstrijdleiding had nog geen uitspraak gedaan). Inmiddels heeft de wedstrijdleiding dit wel gedaan en de uitkomst is volstrekt anders dan hetgeen ik abusievelijk in mijn verslag vermeldde! U kunt het lezen onder "rectificatie" www.r-s-b.nl/pk2011/
Vriendelijke groet en mijn excuses voor de onjuistheden in mijn artikel.
Aad Juijn
Lucas,
Ik reageerde op het behoorlijk moeten uitvoeren van een zet.
Maar je hebt gelijk.
De scheidsrechter heeft beslist 1. … Th1. Dan is het vervolg 2. .. Txg3? een ongeoorloofde zet. Wit krijgt er twee minuten extra bedenktijd bij.