Het gebaar van sportiviteit
Het gebaar van sportiviteit
Per ongeluk een stuk aanraken
Het grote nieuws op het Wereld Cuptoernooi 2011 in Khanty-Mansiysk, Rusland, was het gebaar van sportiviteit door David Navara. Een unieke gebeurtenis die zijn weerga niet kent in de schaakgeschiedenis.
Overzicht van aantekeningen
1. Moiseenko – Navara 2011
2. Mededeling website World Cuptoernooi
3. Uitgebreide verklaring van David Navara
4. Fair play award
5. De opvatting van Dennis Monokroussos
6. De opvatting van Bartlomiej Macieja
7. De opvatting van Sergey Shipov
8. Sportiviteit
9. Balinov – Navara 2003
10. Kovalev – Navara 2006
1. Moiseenko – Navara 2011
Wit: Alexander Moiseenko (Oekraïine, 2715)
Zwart: David Navara (Tsjechoslovakije, 2722)
Khanty-Mansiysk, Rusland
World Cup
Derde ronde, tweede partij
4 september 2011
Lubomir Kavalek, Huffington Post, The hand of God in Chess? 7 september 2011
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 b6 4. g3 La6 5. Db3 Pc6 6. Pbd2 Pa5 7. Da4 c5 8. Lg2 Lb7 9. dxc5 bxc5 10. 0-0 Le7 11. Pe5 Dc7 12. Lxb7 Pxb7 13. Pdf3 Pd6 14. Td1 Tb8 15. b3 Pfe4 16. Lb2 f6 17. Pd3 h5 18. Tac1 Kf7 19. b4 cxb4 20. c5 Pf5 21. Tc4 Pxc5 22. Pxc5 d6 23. e4 Ph6 24. e5 dxc5 25. Td7 Db6 26. exf6 gxf6 27. Dd1 Pf5 28. Ph4 Tbd8 29. Pxf5 Txd7 30. Dxd7 exf5 31. Dxf5 De6 32. Dd3 h4 33. gxh4 Th5 34. Te4 Dd5 35. De2
Kavalek: `Navara probeerde 35. … Le7-d6 te spelen, maar toen hij zijn loper wilde vastpakken raakte hij daarbij zijn koning aan. Spontaan reageerde Moiseenko: ‘Aanraken van de koning’. Op deze manier probeerde hij te profiteren van de pech van de tegenstander. Hij wist heel goed wat de bedoeling van Navara was, maar de verleiding om de partij te winnen nam bezit van hem. Na elke zet van de koning, verliest zwart de loper en het spel. Navara erkende dat hij de beide stukken had aangeraakt, de koning en de loper, maar hij wist niet welk stuk hij als eerste had aangeraakt. Wat te doen? De scheidsrechter komt tussenbeide waarop Moiseenko beslist om niet aan te dringen op het doen van een zet van de koning. De spelers komen overeen om verder te spelen, maar een zeker het gevoel van onbehagen blijft overheersen tot het einde van de partij.’
35. … Ld6 36. Dg4 Df5 37. De2 Th7 38. Dc4+ Kf8 39. De6 Lxh2+ 40. Kf1 Dxe6 41. Txe6 Txh4 42. Txf6+ Ke8 43. Ta6 c4 44. Ke2 Lf4 45. Ld4 c3 46. Kd3 Th1 47. Le3 Lxe3 48. fxe3 Th2 49. Txa7 Td2+ 50. Ke4 Td1 51. Tc7 Ta1 52. Tc4 Txa2 53. Txb4 c2 54. Tc4 Ta4 55. Txa4 c1=D 56. Td4 Ke7 57. Kd3 Dd1+ 58. Ke4 Df1 59. Ke5 Df3 60. Te4 Kd7 61. Kd4 Kd6 62. Tf4 Dd1+ 63. Kc3 Ke5 64. Tc4 Dc1+ 65. Kd3 Da3+ 66. Kd2 Db2+ 67. Kd3 Db3+ 68. Tc3 Dd1+ 69. Kc4 Ke4 70. Kc5 Dd5+ 71. Kb4 Kf3 72. Tc5 Dd6 73. Kb5 Kxe3 74. Tc6 Dd5+ 75. Kb6 Kd4 76. Kc7 De5+ 77. Kd7 Kd5 78. Ta6 Dg7+ 79. Ke8 Dc7 80. Th6 Ke5 81. Tg6 Kf5 82. Th6 Dc1 83. Td6 Dc8+ 84. Ke7 Dc7+ 85. Td7 De5+ 86. Kd8 Db8+ 87. Ke7 Ke5 88. Kf7 Dh8 89. Te7+ Kf5 90. Td7 Dh7+ 91. Ke8 Dg8+ 92. Ke7 Ke5 93. Tc7 Dg7+ 94. Kd8 Df8+ 95. Kd7 Kd5 96. Tc1 Df5+ 97. Ke8 Kd6 98. Td1+ Ke6 99. Te1+ Kf6 100. Tc1 Db5+ 101. Kd8 Ke6 102. Te1+ Kf7 103. Te7+ Kf8 104. Tb7 Dd5+ 105. Td7 Da5+ 106. Tc7 Da8+ 107. Kd7 Dd5+ 108. Kc8 Ke8 109. Kb8 Kd8 110. Tc8+ Kd7 111. Tc7+ Kd6 112. Tc1 Db3+ 113. Kc8 Da3 114. Td1+ Kc6 remise.
2. Mededeling website World Cuptoernooi
Op de site van het World Cuptoernooi staat op 4 september de volgende mededeling.
‘De tweede dag van de derde ronde van de World Chess Cup in Khanty-Mansiysk eindigde op een onverwachte manier. Na de partijen die zes uren hadden geduurd, bleef er slechts één partij over in de lege toernooizaal: David Navara (Tsjechoslovakije) was bezig met beslissend voordeel (dame tegen toren) tegen Alexander Moiseenko (Oekraïne). Nadat hij het wanhopig verzet van zijn tegenstander had gebroken, bereikte Navara een stelling waarin of mat of het verlies van een toren onvermijdelijk was, en op dat moment bood hij remise aan. Beide grootmeesters legden de situatie uit.
David Navara: ‘Op de 35ste zet raakte ik per ongeluk beide stukken aan, de koning en de loper. Ik wilde mijn loper op d6 vastpakken, maar daarbij raakte ik ook de koning aan. Moiseenko verklaarde dat ik eerst mij koning had aangeraakt, maar dat weet ik niet zeker. Elke zet met de koning zou leiden tot verlies van het stuk, echter Moiseenko eiste niet dat ik met de koning een zet zou doen. Ik wilde niet bekend staan als een onethische schaker die wint dank zij oneerlijk spel, en daarom bood ik aan het eind remise aan toen ik een winnende stelling had bereikt.’
Alexander Moiseenko: ‘Navara raakte op zijn 35ste zet eerst de koning aan. Ik zei tegen hem: de koning is aangeraakt. Maar ik realiseerde mij dat mijn tegenstander per ongeluk deze fout had gemaakt, het is niet mogelijk dat hij zo gemakkelijk zou blunderen met dat stuk. Daarom eiste ik niet dat hij een zet zou doen met de koning.’
Bedacht moet worden dat als je in de derde ronde wordt uitgeschakeld je $ 12.800 ontvangt, en als je je kwalificeert voor de vierde ronde je gegarandeerd de minimale prijs ontvangt van $ 20.000. Bovendien zal de winnaar van deze partij blijven strijden voor een van de drie tickets voor het Wereldkampioenschap.
De buitengewone situatie werd becommentarieerd door onze deskundige, grootmeester Sergey Shipov: ‘Ik denk dat beide spelers op een zeer eervolle manier hebben gehandeld. Tegenwoordig riskeren onze helden in deze moeilijke omstandigheden de kwalificatie voor de volgende ronde, wat enerzijds inhoudt het in gevaar brengen van veel geld en anderzijds het belang van het hoog houden van de eigen reputatie.’
Het eerste nobele gebaar deed Moiseenko, die vergaf dat zijn tegenstander per ongeluk een stuk had aangeraakt. Nadat Navara had besloten dat hij geen moreel recht heeft om de partij te winnen maakte hij op zijn beurt een nobel gebaar: hij bood remise aan in een volkomen gewonnen stelling. ‘Ik denk dat onze wereld niet verloren is zolang we mensen hebben als David Navara en Alexander Moiseenko. Persoonlijk zal ik deze twee grootmeesters in alle verdere ronden steunen. Helaas zal een van hen na de tie breaks naar huis moeten.’ aldus de mededeling op de website.
3. Uitgebreide verklaring van David Navara
David Navara: Het kritieke moment begon op de 35ste zet. Mijn tegenstander was in tijdnood en ik wilde spelen 35. … Le7-d6, dat ik daarop deed. Toen ik deze zet deed, raakte ik helaas met mijn duim de koning aan die daarop een beetje heen en weer ging. Ik weet niet welke stuk ik het eerst heb aangeraakt, maar ik had echt niet de bedoeling een zet te doen met de koning. Ik raakte hem alleen aan bij de uitvoering van mijn zet. Mijn tegenstander zag de koning bewegen en vroeg me daarmee een zet te doen. Ik antwoordde dat ik geen idee had welk stuk ik het eerst had aangeraakt, en dat ik absoluut een zet wilde doen met de loper. Toen kwam de arbiter tussenbeide. Hij deelde mijn mening, maar ik weet niet of hij iets heeft gezien, en daardoor beschouw ik dat niet van bijzonder belang. Wat er ook van zij, mijn tegenstander besloot verder te spelen, waarvoor ik hem dankbaar ben.
Overigens, toen ik mijn zet 35. … Ld6 deed bleef mijn klok tijdens het geschil lopen. Daarom zette ik deze met de middelste knop stil terwijl ik met mijn tegenstander en met de arbiter in gesprek was. Toen we verder speelden probeerde ik de klok weer te laten lopen door dezelfde knop te gebruiken, maar dat ging niet. Het liet de bestaande hoeveelheid tijd zien. Ik geef toe dat dit kan zijn gebeurd door mijn gebruik van de klok. Ik vertelde de arbiters over het tijdsverbruik en keek naar de andere partijen terwijl ze de klok aan het instellen waren.
Nadat de partij werd vervolgd bereikte ik een beslissend voordeel, maar ik pakte het eindspel K+D tegen K+T verkeerd aan. Uiteindelijk kreeg ik geluk en bereikte ik een duidelijk winnende stelling, maar ik besloot remise aan te bieden. Daarmee wilde ik niet toegeven dat het mijn schuld was om na de 35ste zet verder te spelen. Ik wilde slechts toegeven dat ik niet weet welke stuk ik als eerste heb aangeraakt en wat de juiste beslissing had moeten zijn. Ik wilde de partij beslissen op het bord, en niet in een commissie van beroep na zo’n vreemde partij. Ik wil benadrukken dat geen van ons kwade bedoelingen had. Mijn tegenstander zag mijn koning heen en weer gaan en het lag voor de hand dat hij me vroeg daarmee te spelen. Dit was gewoon een ongelukkige samenloop van omstandigheden wat van tijd tot tijd kan gebeuren,’ aldus Navara.
4. Fair play award
Toen de gouverneur van Khanty-Mansiysk, Natalia Komarova, dit verhaal hoorde besloot zij een bijzondere prijs in het leven te roepen voor de World Cup: de fair play award. De president van de FIDE, Kirsan Ilyumzhinov, verklaarde: ‘We gaan voor sportiviteit, zowel achter het schaakbord als in het dagelijkse leven. Ik ben erg trots op beide sportlieden die hebben gehandeld overeenkomstig het logo van de FIDE: Gens Una Sumus.’
Op de site van de World Chess Cup van 6 september staat het volgende bericht.
Namens de gouverneur van Ugra overhandigt Evgeny Redkin (Olympisch kampioen 1992 in biathlon) de onderscheiding. v.l.n.r. Alexander Moiseenko, David Navara, de tolk, Evgeny Redkin en een plaatselijke schone dame.
‘Vandaag ontvingen de grootmeesters David Navara (Tsjechoslovakije) en Alexander Moiseenko (Oekraïne) de Fair Play Prijs, ter beschikking gesteld door Natalia Komarova, Gouverneur van Ugra.
6 september, Khanty-Mansiysk
De tweede partij in de derde ronde van de World Cup werd op 4 september gespeeld. Na een lang gevecht bereikte David Navara een totaal gewonnen eindspel, maar hij bood zijn tegenstander, Alexander Moiseenko, remise aan. Na afloop van de partij legde de Tsjechische grootmeester de reden uit van zijn aanbod: eerder in de partij had hij achteloos zijn koning in plaats van zijn loper aangeraakt. Op grond van de regels had Navara een zet moeten doen met de koning, maar dit zou leiden tot een onmiddellijk verlies. Echter, Moiseenko wilde zo’n voordeel niet accepteren, wat hij als oneerlijk beschouwde, en vond het goed dat zijn tegenstander een zet deed met de loper. Uiteindelijk bereikte Navara een gewonnen stelling, maar gaf de gunst terug door remise aan te bieden.
Deze situatie gaf aanleiding voor veel discussie in de schaakwereld. De inzet op dat moment was vrij hoog: de verliezers van de derde ronde ontvangen $ 12.800, terwijl de winnaars die de vierde ronde bereiken in ieder geval $ 20.000 ontvangen, en de kans hebben om mee te dingen naar drie plekken in het kandidatentoernooi.
Natalia Komarova, de gouverneur van Ugra, besloot beide spelers een speciale prijs toe te kennen als waardering voor hun fair play:
‘Ongeacht het niveau van het evenement besteden we in Ugra veel aandacht aan sportiviteit. We moedigen eer en royaliteit aan zowel op het schaakbord als in het dagelijkse leven. Ik ben persoonlijk erg trots op beide spelers, die hun streven naar materiële voordelen hebben opgeofferd. Zo’n ridderlijke daad kon ik niet zomaar over het hoofd zien. Dit is de eerste keer dat we de Fair Play Prijs toekennen, maar ik denk dat we er een traditie van moeten maken voor de toekomst. Je hoeft geen kampioen te worden om deze prijs te winnen, je hoeft alleen maar te leven in harmonie met de wereld en met andere mensen. Ik wil Alexander en David bedanken om ons te laten herinneren aan de fair play principes. Het motto van de Internationale Schaakbond is ‘Wij zijn één familie’. Dat geldt ook voor iedereen die woont in ons land Ugra of die het bezoekt.’
David Navara bedankte de Gouverneur en zei: ‘Ik ben mevrouw Komarova erg erkentelijk. Maar toen ik remise aanbood dacht ik helemaal niet aan een prijs, ik deed slechts datgene wat juist is.’
Genoemd moet worden dat de Tsjechische grootmeester uiteindelijk de partij in een tie break won en de volgende ronde bereikte.
Alexander Moiseenko bekende: ‘Natuurlijk is het nooit prettig om te verliezen. Echter, dat is in dit geval niet zo. Ik verloor niet alleen van een erg sterke speler, maar ook van een nobel persoon. Ik denk dat het remiseaanbod van David uniek is in de schaakwereld – niemand anders zou zoiets onder dergelijke omstandigheden hebben gedaan. Ik was door dit aanbod met stomheid geslagen. Ik bewonder de beslissing van David en wens hem het allerbeste op de World Cup,’ aldus de mededeling op de website van het toernooi.
5. De opvatting van Dennis Monokroussos
Dennis Monokroussos schrijft op zijn weblog van 4 september ‘The Moiseenko-Navara Draw: Honorable, Or Not?’:
|
www.thechessmind.net/blog/2011/9/4/the-moiseenko-navara-draw-honorable-or-not.html
|
‘Sommigen beweren dat dit een voorbeeld is van sportiviteit, van een eervolle handeling, eerst door Moiseenko en daarna door Navara. Ik ben bang dat ik het daarmee niet eens ben. Artikel 4 van de FIDE-regels ‘Het uitvoeren van een zet’ verwijst herhaaldelijk naar het opzettelijk doen van een zet. Als het echt duidelijk is, zoals blijkt uit de verklaringen van de spelers, dat Navara per ongeluk bij het doen van een zet met de loper de koning heeft aangeraakt, dan is Moiseenko niet sportiever dan ik ben als ik een intelligent iemand ken die ‘you’ typt als ‘yuo’ en mij vertelt dat zij echt niet zo dom is het eerstgenoemde woord verkeerd te spellen. Dit is niet een handeling van onbaatzuchtige grootmoedigheid van mijn kant of van die van Moiseenko, maar een futiel toonbeeld van elementaire fatsoensnormen. Het is zelfs nauwelijks een positieve daad, het is meer het voorkomen van echt negatief gedrag.
Om verschillende redenen denk ik niet dat Navara juist handelde. Op grond van de regels van het spel en op grond van de sportiviteit verdiende hij de partij te winnen. Bovendien als hij een secondant heeft of secondanten en zij ontvangen een percentage in plaats van een vast bedrag hebben zij in ieder geval recht op een deel als Navara had gewonnen. (Natuurlijk moet hij zich nog steeds kwalificeren, maar wat als hij daarin niet slaagt?) Het heeft iets moreel aantrekkelijks om op zo’n niveau het wedstrijdgevoel van Navara goed te keuren, maar ik geloof niet dat dat in dit geval had moeten voorgaan. Dit is niet een geval van Azmaiparshvili die in zijn partij tegen Malakhov een zet deed, vervolgens de klok in beweging bracht en daarna vroeg (en verkreeg) de zet terug te mogen nemen. Navara hoeft zich op geen enkele wijze te schamen of bang te zijn voor wat men van hem denkt.
Ter voorkoming van misverstanden, ik beweer niet dat een van de spelers oneerlijk heeft gehandeld. Echter, indien Moiseenko Navara erop heeft gewezen dat hij een zet met de koning ‘moest doen’, terwijl hij wist dat het om een ongelukje ging, en om zijn sportiviteit te herwinnen daarvoor zijn claim introk, zou dat van zijn kant een oneervolle handeling zijn geweest. Als dat zo is geweest, zou het een voorbeeld zijn van sportiviteit als hij de partij morgen opgeeft voor deze te spelen. Afgezien van dit scenario, beweer ik niet dat een van beide spelers oneervol heeft gehandeld. Maar dat neemt niet weg dat Moiseenko niets had moeten zeggen als hij geloofde dat het ging om een ongelukje, en dat Navara zijn tegenstander niet had moeten laten wegkomen met een remise.
Maar misschien zie ik het verkeerd. Wat vindt u?’ aldus Monokroussos.
6. De opvatting van Bartlomiej Macieja
Op ChessVibes van 6 september 2011 heeft Bartlomiej Macieja, een grootmeester uit Polen, zijn commentaar gegeven onder de titel ‘Fair play (?) in the World Cup 2011’. Hierna geef ik enkele passages uit zijn artikel.
www.chessvibes.com/bartekmacieja/fair-play-in-the-world-cup-2011
‘1. Terwijl hij zijn 35ste zet probeerde uit te voeren met een loper, raakte Navara per ongeluk ook zijn koning aan
Zulke dingen komen voor in de duizenden partijen en zijn niet alleen niet illegaal, maar zij worden zelfs niet als onethisch beschouwd. Ze gebeuren per ongeluk! Als een van de stukken omvalt op een bord, is een spelers alleen maar verplicht om de stelling te herstellen voordat hij een klok in beweging brengt. De FIDE-regels verplichten een speler een zet te doen bij het opzettelijk aanraken, niet bij per ongeluk! Schaam je vele commentatoren die het hebben over ‘fair play vergeving’.
De gewoonlijk zeer deskundige grootmeester Sergei Shipov moet zich schamen die op zijn Crestbook Moiseenko feliciteerde voor diens ‘vergeving voor het per ongeluk aanraken van een stuk door zijn tegenstander’. Het prestigieuze ChessBase moet zich schamen die een reactie publiceerde: ‘Volgens de regels moest Navara een zet doen met de koning, maar elke zet daarmee zou leiden tot zijn verlies. Toen Moiseenko zich realiseerde dat Navara een onzorgvuldige fout had gemaakt, dwong hij hem niet de regels na te leven.’
2. Moiseenko leidde Navara af met mondelinge informatie dat de Tsjechische grootmeester een zet moest doen met de koning (‘de koning beweegt’)
De meeste commentatoren missen dit punt, maar het is erg belangrijk. De Oekraïense grootmeester had het verkeerd (er was geen noodzaak voor een zet met de koning), bovendien schond hij met zijn claim artikel 12.6 van de FIDE-regels: Het is verboden de tegenstander, op welke wijze dan ook, af te leiden of te hinderen. Hieronder vallen ook onredelijke claims (…). Er is nog een reden waarom Moiseenko onjuist handelde – een speler moet zijn claim richten tot een arbiter, niet direct tot zijn tegenstander.
3. Niet uitgelegde bijzonderheden
Terwijl ik naar de video keek en informatie over het voorval verzamelde, trokken vier bijzonderheden mijn aandacht die niet eerder waren besproken dan wel uitgelegd.
De eerste kleine controverse is dat Navara zelfs niet weet dat de koning het eerste stuk is dat hij heeft aangeraakt. Het is mogelijk dat we nooit het antwoord zullen krijgen wie er gelijk heeft. De video die beschikbaar is geeft geen uitsluitsel. Gelukkig is het slechts een detail, zonder gevolgen. Het is heel goed mogelijk dat beide spelers echt geloven in een andere volgorde van het aanraken van de stukken. Zoiets komt vaker voor.
De tweede bijzonderheid is dat Moiseenko verklaarde: ‘Ik realiseerde mij dat mijn tegenstander per ongeluk de fout maakte, het is niet mogelijk dat zo gemakkelijk een stuk wordt geblunderd. Daarom eiste ik niet dat hij een zet moest doen met de koning.’ Zo’n uitleg had gegeven kunnen worden als Navara een zet wilde doen met een stuk ver van hem en op weg naar dat stuk met zijn hand de koning had aangeraakt. Echter, dankzij de aanwezige video, is het duidelijk zichtbaar dat de Tsjechische grootmeester de loper wilde spelen van e7 naar d6 en die zet deed, en raakte daarbij op hetzelfde moment de koning.
Dat gezegd zijnde is het onmogelijk aan de conclusie te ontkomen dat de uitleg van Moiseenko tamelijk inconsistent is met de werkelijkheid. Hij realiseerde zich dat zijn tegenstander per ongeluk de koning had aangeraakt, niet omdat een zet met de koning een vreselijke blunder zou zijn (dat is het ook), maar om de eenvoudige reden dat Navara de zet met de loper zonder aarzeling had gespeeld. Vandaar dat een oprechte zin als volgt zou hebben geklonken: ‘Ik realiseerde mij dat mijn tegenstander per ongeluk een koning had aangeraakt, want hij liet duidelijk blijken dat hij een zet met de loper deed.’
Eigenlijk is de laatste zin: ‘Dit is de reden waarom ik geen zet eiste met de koning,’ de derde bijzonderheid. De video laat duidelijk zien dat de Oekraïner claimde, echter dat is slechts tot het moment waarop Navara naar de arbiter kijkt met de bedoeling duidelijkheid te verkrijgen of hij iets onjuist had gedaan. Pas dan blijkt uit een gebaar van de hand van Moiseenko dat het niet nodig is.
Dat is, overigens, de laatste bijzonderheid die mijn aandacht heeft getrokken. Het was David Navara zelf die de tussenkomst van de arbiter inriep om duidelijkheid te verkrijgen wat in de ontstane situatie moet gebeuren. De arbiter besliste natuurlijk om verder te spelen.
Hoewel ik beide spelers vrij goed ken (ook als persoon) en ik hen beiden respecteer, moet ik toegeven dat ik in deze concrete situatie te doen heb met Navara (een uiterst gevoelige persoon) dat hij niet bestand was tegen de psychologische druk die de tegenstander tijdens de partij op hem uitoefende.
Echter, ik wil graag iedereen vragen voorzichtig te zijn met het trekken van conclusies. Wanneer men de gehele situatie thuis analyseert, zonder enige spanning, is het heel gemakkelijk te begrijpen wat er is gebeurd. Slechts een speler gedroeg zich eerlijk, zelfs meer dan slechts ‘alleen maar’ eerlijk. Echter, het zou oneerlijk zijn de schuld te geven aan Moiseenko, omdat het mogelijk is dat het slechts zijn onmiddellijke instinctieve reactie was. In gespannen situaties nemen emoties vaak de overhand, zodat rustige precieze analyses ontoereikend zijn. Tijdens mijn carrière heb ik tijdens een partij veel ongecontroleerd gedrag gezien van personen met buitengewoon ethische principes. Misschien is de enige conclusie die we kunnen trekken uit dit voorval dat het uitoefenen van psychologische druk op een tegenstander eerder een waarschuwing verdient dan een fair play prijs,’ aldus Bartlomiej Macieja.
7. De opvatting van Sergey Shipov
Op de website WhyChess van 12 september staat een vertaling van een interview van Evgeny Surov van Chess-News met Shipov. Het volgende fragment gaat over het fair play incident.
Het gesprek schakelde over naar het incident waar Navara remise aanbiedt in een gewonnen stelling tegen Alexander Moiseenko. Surov meende dat de FIDE het incident buiten alle proporties had opgeblazen. Shipov was het daar niet mee eens.
‘Het verhaal op zichzelf is volgens mij ongelooflijk. Ik kan me geen situatie herinneren waarin in zo’n belangrijke wedstrijd waar zoveel op het spel staat, iemand anders zo’n groots en nobel gebaar heeft gemaakt. Als u, Evgeny, andere voorbeelden kent, zeg die dan. Maar ik kan me er geen een herinneren. En diegenen die hier in Khanty-Mansiysk zijn – en ik heb niet alleen met Moiseenko en Navara gesproken, maar ook met andere schakers – zijn het er allemaal over eens dat David eenvoudig iets heeft gedaan wat uniek is.
Juist. En nu, Sergey, spring ik dankbaar op het onderwerp ‘David’. Waarom werd de prijs niet alleen gegeven aan David, maar ook aan Alexander Moiseenko? Wat deed Alexander wat zo bijzonder was?
Misschien was het niet zo bijzonder wat hij deed, maar hij nam deel aan iets wat uniek was. En het feit dat hij niet aandrong op ‘aanraken is zetten’ is volgens mij volkomen juist. En om er slechts een held uit te pikken en de prijs alleen aan die persoon te geven terwijl Moiseenko net naar huis was gestuurd, dat lijkt mij verkeerd. Natuurlijk zijn beide gedragingen niet met elkaar te vergelijken, maar beiden gedroegen zich erg nobel en correct. Het niveau van ridderlijkheid is zonder meer anders, maar ik denk dat het absoluut juist is om zo te handelen. Er bestaat geen behoefte om ‘we moeten de ene een beker geven van 70 cm, terwijl voor de andere een beker van 35 cm genoeg is’… Ik denk dat een goede gelegenheid is aandacht te vragen voor sportiviteit in het schaken. Ik zie niet in wat hiermee mis is.
Nou, ik heb u niet gevraagd om over dit onderwerp met u te discussiëren. Ik was geïnteresseerd te weten of alles vlekkeloos verliep zoals het leek. Kunt u ons nu iets vertellen wat we nog niet weten?
Evgeny, ik begrijp goed wat u wilt. U wilt bewijs dat alles niet zo soepel verliep, dat Moiseenko misschien volgens Moskou niet zo’n goede persoon is zoals hij lijkt. Maar nee, hij is een geweldige persoon, en hij gedroeg zich erg eerlijk en correct. Ethici van het allerhoogste niveau hebben een ander verhaal en menen dat hij misschien het remiseaanbod had moeten afwijzen en direct het notatieformulier had moeten tekenen met 0-1. Maar dat is gewoon … Overigens, Navara zou misschien zo hebben gehandeld, maar dat gaat al je gezond verstand te boven, want het is sport: iemand zit daar en vecht voor remise, en plotseling biedt iemand het hem aan. Natuurlijk grijpt hij het graag met beide handen. Pas daarna beseft hij zich hoe dit overkomt op buitenstaanders. Maar in de sport denk je natuurlijk daar op dat moment niet aan. Met uitzondering van Navara, vraagt niemand zich dat af. (…) De overgrote meerderheid van schakers zou hebben gereageerd zoals Moiseenko deed,’ aldus Shipov.
8. Sportiviteit
Toen ik las dat de Gouverneur van Ugra een fair play prijs had toegekend aan de spelers was ik aangenaam verrast. Ik vond het een goed idee, en was blij met deze extra aandacht voor het schaken.
Echter, daarna verschenen kritische reacties. Om juridische redenen waren die interessant en ook nuttig. Ze laten zien hoe belangrijk de feiten zijn. Zodra aan een feit iets wordt veranderd, verandert ook de rest.
Het bagatelliseren van de sportiviteit beviel me niet. Ik heb het vaker geschreven, de sportiviteit is in het schaakspel weggejuridiseerd. De uitdrukking ‘Wees een heer in het verkeer’ betekent niet alleen je zelf strikt aan de regels houden, maar ook bijvoorbeeld voorrang weggeven aan een ander terwijl de bestuurder zelf voorrang had. Het hangt af van de situatie. Sportiviteit roept altijd emotionele reacties op. Ik begrijp dat niet.
Het is geen beslissing van een scheidsrechter, maar een beslissing van de speler zelf. Mag hij? Het is zijn eigen keuze, zijn eigen vrijheid om dat gebaar te maken. Als hij vindt dat hij gevoelsmatig verplicht is remise aan te bieden moet hij dat doen. Precies zoals hij meent 35. … Ld6 te moeten doen.
Enkele voorbeelden
In de eerste plaats het gedrag van Ivanchuk in Linares 26 februari 2009 in de zesde ronde in zijn partij tegen Dominguez. ‘Het sportieve gebaar van de ronde betrof het remiseaanbod van Ivanchuk aan Dominguez. Beide spelers waren in tijdnood en verschillende malen had Ivanchuk stukken per ongeluk omgegooid. Dominguez die blijk gaf van een sportieve houding, zette de stukken in zijn eigen tijd recht en riskeerde daarmee te zullen verliezen op tijd. Aan het eind beloonde de Oekraïner zijn tegenstander met een remise ondanks het feit dat hij een beslissend voordeel had,’ Mig Greengard’s the daily dirt chess blog van 25 februari 2006.
In de tweede plaats een voorval op het Amerikaans Kampioenschap 2009. Tijdens dat kampioenschap moest op Moederdag Anna Zatonskih – de enige moeder onder de deelnemers – worden behandeld voor een medische ingreep in het Universiteits hospitaal in St. Louis. Daardoor kon zij niet deelnemen aan de derde ronde, en zou zij een reglementaire nul hebben ontvangen. Echter, haar tegenstander grootmeester Gregory Kaidanov uit Kentucky – die makkelijk een punt had kunnen verdienen – bood aan de partij in te halen op de rustdag.
Het derde voorbeeld heeft zich voorgedaan op het Susan Polgar National Open Snelschaakkampioenschap 2007. Twee spelers gaan gelijk op en moeten in de laatste ronde tegen elkaar spelen. FM Paul Truong verkrijgt een winnende stelling en heeft meer dan een minuut bedenktijd. Terwijl hij een aanval uitvoert, misrekent hij zich en verliest daardoor materiaal. Vervolgens komen de spelers in uiterste tijdnood. Op de 79ste zet doet Paul een zet en zijn tegenstander overschrijdt zijn bedenktijd. Paul zelf heeft nog minder dan één seconde bedenktijd, slechts 0:08. Toen Paul wees op de klok van de tegenstander, sloeg zijn tegenstander de laatste pion van Paul. Nu de opeenvolging van gebeurtenissen zo snel ging was er een moment van verwarring of de vlag was gevallen voor het slaan van de pion.
Echter, er stonden drie scheidsrechters toe te kijken en unaniem meenden zij dat de vlag eerder viel dan het slaan van de pion. De tegenstander van Paul was erg van slag dat hij geen remise had kunnen bereiken door minder dan een seconde en een halve zet. Toen Paul dit zag wendde hij zich tot de scheidsrechters en vroeg: ‘Nu dit geen USCF toernooi is dat gevolgen heeft voor de rating en het alleen gaat om plezier, kan ik nu remise aanbieden aan mijn tegenstander?’ De scheidsrechter vertelde dat dit niet toegestaan is als het een toernooi was waar de USCF regels gelden. Echter, nu het gaat om een toernooi waar die regels niet gelden, mag hij doen wat hij wil. Daarop wendt Paul zich tot zijn jongere tegenstander en zegt: ‘Je hebt geweldig gestreden en je verdient in ieder geval remise. Ik bied het je aan.’
Aldus werd remise overeengekomen. Een van de omstanders verklaart dat dit een toonbeeld is van hoge sportiviteit en dat zij dit nog niet eerder heeft gezien bij het schaken. Dit is ook een mooie les voor haar leerlingen aan wie zij schaakles geeft.
9. Balinov – Navara 2003
Wit: Ilija Balinov
Zwart: David Navara
22ste Mitropa Cup
17 mei 2003
Eerste ronde
1. c4 g6 2.e4 e5 3.Pf3 Lg7 4.d4 exd4 5.Pxd4 Pf6 6.Pc3 0-0 7.g3 Te8 8.Lg2 d5 9.cxd5 Pxd5 10.Pdb5 Pxc3 11.Dxd8 Txd8 12.Pxc3 Pc6 13.Lg5 f6 14.Lf4 Pe5 15.Lxe5 fxe5 16.Pd5 c6 17.Pe7+ Kf7 18.Pxc8 Taxc8 19.Ke2 Td4 20.Thd1 c5 21.b3 Lh6 22.Tab1 b5 23.Tb2 c4 24.bxc4 bxc4 25.f4 c3 26.Tc2 Txd1 27.Kxd1 exf4 28.Tf2 g5 29.e5 Tc5 30.Kc2 Ke6 31.gxf4 gxf4 32.Tf3 Txe5 33.Kxc3 Te2 34.Lf1 Txh2 35.Th3 Lg7+ 36.Kd3 Txa2 37.Txh7 Le5 38.Lh3+ Kf6 39.Lf1 a5 40.Ta7 Ta3+ 41.Kc4 f3 42.Kb5 Lc3 43.Lc4 Lb4 44.Tf7+ Ke5 45.Lf1 Tc3 46.Lc4 Kd4 47.Tf4+ Ke3 48.Tf6 f2 49.Tf5 Txc4 50.Kxc4 Ld6 remise
Er was een probleem met de digitale klok. Daardoor was Balinov in ernstige tijdnood gekomen waardoor hij zijn stelling had verknoeid. David verklaarde dat hij zich ongemakkelijk voelde om te profiteren van de pech van zijn tegenstander, waardoor hij in een duidelijk gewonnen stelling remise aanbood.
10. Kovalev – Navara 2006
Wit:Andrei Kovalev (2526, Wit Rusland)
Zwart: David Navara (2719, Tsjechoslovakije)
Open Tsjechoslovakije 2006
Pardubice, 26 juli 2006
Zesde ronde
1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le2 e6 7. 0-0 Le7 8. f4 Dc7 9. Kh1 0-0 10. Lf3 Pc6 11. g4 Te8 12. g5 Pd7 13. a4 Lf8 14. Lg2 Pxd4 15. Dxd4 b6 16. Df2 Lb7 17. Le3 Lc6 18. f5 exf5 19. exf5 Pe5 20. Ld4 Pc4 21. Ld5 Tac8 22. Dg2 Pe3 23. Lxe3 Txe3 24. g6 Kh8 25. gxf7 Te5 26. Tae1 Lxd5 27. Pxd5 Dxf7 28. Txe5 dxe5 29. Pxb6 Tb8 30. Dc6 Txb6 Remise.
Reactie op een forum: ‘Volgens de officiële website werd in deze stelling remise overeen gekomen. Navara had 1 uur en 21 minuten bedenktijd tegen Kavalev 19 minuten. Waarom is dit remise? Ik begrijp het niet. In feite levert de laatste zet van zwart 30…. Tb8xPb6 een stuk op omdat 31. Dxb6 slecht is in verband met 31. … Dd5+ 32. Kg1 Lc5+ en de dame gaat verloren. Of zie ik het verkeerd? Is de uitslag wel juist?’
Een reactie van een ander: ‘Ik wil geen details geven over de zaak omdat ik de partij niet heb gezien, maar simpel gezegd voelde Navara zich slecht tijdens de partij. Daardoor was zijn gedrag vreemder dan gewoonlijk. Hij meende dat hij zijn tegenstander had gehinderd (kennelijk niet zichzelf) waardoor die slecht speelde. Daardoor was zijn overwinning niet eerlijk tot stand gekomen. Vandaar dat hij remise aanbood een zet voordat hij het opgeven van zijn tegenstander kon verwachten. Iets wat zijn tegenstander uiteraard aanvaardde.’
