Oude doos (13): De mysterieuze Hoan Liong Tan

Een eendagsvlieg, zo mag je Hoan Liong Tan met recht noemen. Slechts eenmaal nam hij deel aan het Nederlands kampioenschap, in 1961, en hij werd kampioen. Heel bekend was hij toen nog niet en hij verdween ook weer rap uit beeld.

Tan kwam eind jaren vijftig vanuit Indonesië in Nederland wonen tijdens het eindexamenjaar van de middelbare school, dat hij in Amsterdam afmaakte. Hij ging verzekeringswiskunde studeren. De nieuwkomer werd lid van het VAS en zijn leeftijdsgenoten waren verrast: Nederland had er opeens een enorm sterke schaker bij. Een bewijs van zijn kunnen gaf hij op de Olympiade van 1960 in Leipzig, waar hij 16,5 uit 20 scoorde en de gouden medaille voor het vierde bord won. Voor Indonesië, wel te verstaan. Tan speelde op een van de hoogste borden in de hoofdklasse en plaatste zich in 1961 voor het NK. Het was het zwakst bezette NK aller tijden, vond hoofdredacteur Slavekoorde van het bondsblad: “Er zal – dunkt ons – in ons land maar zelden een kampioenswedstrijd gehouden zijn (misschien zelfs nimmer), waarvan gezegd kon worden dat de bezetting daarvan in de eerste plaats gekarakteriseerd moest worden door de afwezigen.” Van de rechthebbenden lieten Euwe, Bouwmeester, Van Scheltinga, Prins, Cortlever, Kramer, Barendregt en Muhring verstek gaan. Een imposante rij. Maar Hein Donner was er wel, evenals de jonge Kick Langeweg en Frits Roessel, erkende topspelers.

Tan, 22 jaar oud, werd kampioen met 7,5 uit 10, wat maar liefst anderhalf punt meer was dan de gedeelde nummers twee Donner, Roessel en Carel van den Berg. Hij versloeg Donner, de titelverdediger en huizenhoge favoriet. Dat het geen toevalstreffer was, bewees hij later dat jaar in het eerste IBM-toernooi in Amsterdam. Tan speelde een wisselvallig toernooi, eindigde met 6 uit 11 als vierde, maar behaalde wel zijn tweede overwinning op Donner en won ook van toernooiwinnaar Langeweg. Dat waren aanwijzingen dat Tan wel degelijk een van de allersterksten was in Nederland.

Nachtclub

In 2000 schreef Lex Jongsma in het bondsblad een serie over schakers uit zijn studententijd, rond 1960. Over Tan: “Zijn ondoorgrondelijke stijl stond hem toe urenlang na te denken en dan de resterende 26 zetten er moeiteloos en feilloos in drie minuten uit te rammen. Nachtmerrieachtige vaardigheden. Een man als hij was er in Nederland nog nooit geweest en ik aarzel geen moment om – ook nu nog – zijn talent aan te slaan als een van de hoogste, die we ooit gehad hebben.” Jongsma kwam Tan regelmatig tegen in het schaakcafé op het Leidseplein in de hoofdstad. Hij vond hem daar met zijn elegante aristocratische uiterlijk niet thuishoren, maar Tan voelde zich er overduidelijk op zijn gemak. Op een dag, of beter gezegd een nacht, besloot Jongsma dat de begaafde, intellectuele, welopgevoede en sympathieke Tan wat meer van de wereld moest zien en nam hem mee naar een nachtclub aan het Thorbeckeplein. Tot Jongsma’s verbijstering werd Tan daar als goede kennis hartelijk welkom geheten door de uitsmijter, de garderobejuffrouw en de ober.

Kliniek

Het was een signaal dat Jongsma had moeten opvangen, schreef hij achteraf, als hij niet blind en doof was geweest. Het volgende bericht kon je geen signaal meer noemen, maar een hard feit. Tan doolde over straat en vroeg mensen om geld. Hij was aan de drank geraakt en werd opgenomen in een psychiatrische kliniek. Jongsma: “Hij zweefde maanden tussen herstel en volledige instorting, overwon wel zijn verslaving, keerde terug naar Indonesië, maar is nooit meer aangetroffen in welke schaakarena dan ook.”

Hoan Liong Tan, bewonderd in het schaakcafé, kampioen van Nederland, 2-0 tegen Donner en toen verdwenen. Hij had een grootheid kunnen worden.