Gelfand breekt de ban in de zevende partij
Eindelijk komt de tweekamp tussen Anand en Gelfand tot leven. Boris Gelfand bereikte eindelijk een substantieel voordeel uit de opening. Het gevolg was dat de wereldkampioen panikeerde en twee slechte zetten uit zijn handen liet glippen. Daardoor kwam hij met een paar slechte stukken op een kluitje te zitten, terwijl de witte stukken de stelling in hun greep namen. Gelfand drong met een toren op de zevende rij naar binnen en tegelijkertijd domineerde zijn twee paarden het strijdtoneel. In zijn nood offerde Anand een loper om – met een toren, een paard en een ver opgerukte pion – tegenspel te ontwikkelen. Maar Gelfand bleef op zijn post. Door vlak voor de tijdcontrole uitstekend te rekenen, hield hij alles onder controle. Hij liet Anand promoveren om daarna met een toren en twee paarden een prachtig matbeeld te construeren. De partij had zo kunnen eindigen:
Gezegd moet worden dat Gelfands matchtactiek tot dusver zijn vruchten afwerpt. Hij geeft de wereldkampioen niet de kans om in het spel te komen. Dat doet hij door niet in te gaan op de complicaties die Anand (zie foto Jos Sutmuller) af en toe voor hem opwerpt. Zo kon Gelfand zich tweemaal (16. Lxf6 i.p.v. het gespeelde solide 16. Lg3 en aanname van het pionoffer met 23. Lxe4 i.p.v. het gespeelde 23. Dc2) inlaten op een ogenschijnlijke voordelen, maar dan zouden er complexe stellingen ontstaan waar de Indiër als een vis in het water is.
Deze partij is een hard gelag voor de wereldkampioen, die tot dusver nog weinig heeft laten zien. Het lijkt erop dat de vormcrisis van het laatste halve jaar voortduurt. Ook in deze partij was hij onherkenbaar. Gelfand nam na de opening genoegen met een klein doch tastbaar positioneel voordeeltje en Anand bleek daar nauwelijks een antwoord op te kunnen vinden. Een paar onnauwkeurigheden brachten hem in vrijwel onoverkomelijke problemen. Hij zag zich genoodzaakt om een stuk te geven, maar dat bleek dus geen redding op te leveren. In sommige commentaren valt op te maken dat Anand gestraft wordt voor het laffe spel dat hij laat zien. Hopelijk gooit hij nu in het vervolg van de match de schroom van zich af en gaat hij zijn tanden laten zien.
Gelfand, Boris – Anand, Viswanathan (vierde partij)
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. e3 e6 5. Pf3 a6 6. c5
Het was te verwachten dat Gelfand vroeg of laat met deze opstoot zou komen. Deze zet wordt algemeen gezien als een belangrijke test voor de zwarte opzet. De bedoeling is om veld b6 vast te leggen aangezien daar nu een gat is ontstaan. Daarbij kan de bevrijdende actie … e6-e5 niet zomaar doorgezet worden door zwart.
6… Pbd7 7. Dc2
Een zelden gespeelde zet, maar het kamp Gelfand zal ongetwijfeld weten wat het doet. Bekend is 7. b4 Dc7 of 7. b4 g6 dat algemeen wordt gezien als de kritieke variant. 8. Lb2 kwam voor in partijen tussen de topspelers Bologan-Grischuk, 2004 en Onischuk-Matjushin 2009.
7… b6
Een natuurlijke reactie van Anand. Zwart tast onmiddellijk de witte pionnenstructuur aan en daarmee hoopt hij zijn spel te kunnen bevrijden. Gek genoeg is deze zet nog maar zesmaal eerder gespeeld en niet door bepaald sterke spelers.
8. cxb6
Op 8. b4 a5 9. b5 Lb7 lijkt zwart gelijkspel te hebben.
8… Pxb6
Een blik in de database leert dat dit pas het nieuwtje is. Het lijkt logisch om het paard op d7 te houden om … c6-c5 te kunnen doorzetten, maar Anand heeft gezien dat hij altijd tot die zet komt. Gelfand zal in zijn voorbereiding gezien hebben dat een direct 8… c5 na 9. Pa4 cxd4 10. exd4 Pxb6 11. Pc5 Pbd7 12. b4 tot een stelling leidt die iets beter voor wit is.
9. Ld2 c5
Anand verliest geen tijd. Hij moet snel van zijn zwakte af, voordat die zo dadelijk vastgelegd dreigt te worden.
10. Tc1 cxd4
Een speelbare optie lijkt ook 10… c4, dat uiteraard beantwoord wordt met 11. e4. Maar als we deze stelling vergelijken met varianten uit de Tarrasch-verdediging, dan zal wit hier niet op veel voordeel kunnen bogen.
11. exd4 Ld6 12. Lg5 O-O 13. Ld3 h6 14. Lh4 Lb7 15. O-O Db8
Een opmerkelijke beslissing. Anand laat vrijwillig de verzwakking van zijn koningsstelling toe.
16. Lg3
Gelfand kiest voor de positionele aanpak. Hij heeft geconstateerd dat Anand een gevaarlijk aanvalsspeler kan zijn (zoals ook Kramnik in een WK-match tot zijn schade moest ondervinden), waardoor de keuze om zwarts goede loper af te ruilen zeer verantwoord is. Na 16. Lxf6 gxf6 17. Pe2 Tc8 18. Dd2 ziet er behoorlijk uit voor wit, maar Anand was waarschijnlijk op zoek naar ondoorzichtige complicaties na bijvoorbeeld 18… Txc1 19. Txc1 Df8.
16… Tc8 17. De2
Hier is 17. Pe5 scherper, maar zoals gezegd is Gelfand niet van plan om op verwikkelingen in te gaan.
17… Lxg3 18. hxg3 Dd6 19. Tc2 Pbd7 20. Tfc1 Tab8
Tijd om de balans op te maken. Wit staat wat prettiger, hij heeft een betere loper en een meerderheid op de damevleugel. Pion a6 is hulpbehoevend en tevens kan wit potentieel gebruik maken van de steunpunten c5 en e5 voor zijn paarden. Zwarts laatste zetten zijn bedoeld om iets te doen tegen de manoeuvre Pc3-a4-c5 en ook tegen Pe5. Het paard van b6 moest terug om ervoor te zorgen dat pion a6 gedekt blijft.
In de live-analyses was naast de Hongaarse topgrootmeester Peter Leko oud-wereldkampioen Anatoly Karpov aangeschoven. Die vond dat 20… Tc7 de voorkeur verdiende. Zij bekeken 21. Pa4 (Hier moet je natuurlijk kijken naar de uitval van het paard: 21. Pb5 Txc2 22. Pxd6 Txc1+ 23. Kh2 Pg4+ 24. Kh3 Pdf6, maar zwart komt uitstekend tevoorschijn uit deze complicaties.) 21… Tac8 22. Txc7 Txc7 23. Txc7 Dxc7 24. Dc2 Dxc2 25. Lxc2 met het idee om b2-b4 te spelen en zo de zwakte op a6 te fixeren. Maar zwart is op tijd: 25… a5! waarna zijn problemen als sneeuw voor de zon zijn verdwenen.
21. Pa4 Pe4?!
Vermoedelijk is het begin van zwarts latere problemen. Beter was 21… Txc2 zoals de commentatoren het er met elkaar over eens waren.
22. Txc8+ Lxc8
23. Dc2
Deze zet werd door Gelfand snel gespeeld. Hier maakte Leko een interessante opmerking: "Als een speler in een tweekamp nauwelijks problemen ondervindt met zwart, is hij geneigd om met wit ook niet zoveel risico te nemen. Misschien is dit een moment waarop die vlieger niet opgaat." Leko bedoelt te zeggen dat zich nu weldra grote complicaties gaan voordoen.
Voor een goed begrip van de stelling dient onderzocht te worden waarom wit niet ingaat op het pionoffer. Na 23. Lxe4 dxe4 24. Dxe4 Lb7 25. Df4 (Na 25. De3 Lc6 26. b3 Lxa4 27. bxa4 Db4 is de stelling helemaal gelijk.) 25… Dxf4 26. gxf4 Lxf3 27. gxf3 Tb4 en hier staat zwart zelfs beter.
Karpov kwam hier met het fraaie 23. De1! voor de dag. Belangrijkste doel is om gebruik te gaan maken van de verzwakte zwarte velden op de damevleugel. De mogelijkheid Da5 komt in de stelling, als ook a2-a3, gevolg door b2-b4 om veld c5 vast te leggen. Leko roemde het fijnzinnige positiegevoel van de ex-wereldkampioen. Een voorbeeld van hoe het spel zou kunnen verlopen: 23… Lb7 24. Da5 en b2-b4 valt niet meer te vermijden.
23… g5?!
Het is net alsof de wereldkampioen in paniek was. Of zoals Anand na afloop liet weten: "In een slechte stelling komen de slechte zetten vanzelf". Na de normale zet 23… Lb7 volgt sterk 24. Pc5! Volgens Leko moet Anand dit gemist hebben. (Vooral niet 24. Dc7? wegens 24… Tc8) 24… Tc8 (Ook na 24… Pdxc5 25. dxc5 Dc7 26. c6 krijgt wit de overhand.) 25. b4! en wit heeft zijn paard op c5 gestabiliseerd.
24. Dc7
Gelfand wil zijn voordeel in het eindspel proberen te bevestigen. Nu was 24. Pc5 ook uitstekend voor wit, maar Gelfand wil zijn voordeel met simpele middelen vasthouden.
24… Dxc7 25. Txc7 f6
26. Lxe4!
Sterk gespeeld van de uitdager. Omdat de zwarte stukken nogal opgevouwen staan op de damevleugel, probeert wit al zijn stukken in die richting te dirigeren. Daarbij ontdoet hij zich van het enige actieve stuk dat zwart nog bezat.
26… dxe4 27. Pd2 f5 28. Pc4 Pf6 29. Pc5
Hier had Anand nog slechts tien minuten over.
29… Pd5 30. Ta7 Pb4
In hogere zin is de partij over. De witte paarden domineren het bord, de zwakke zwarte pionnen dreigen een voor een verloren te gaan, terwijl wit ook nog een aanval tegen de zwarte koning over de zevende rij op touw kan zetten. Anand slaagt er zowaar nog in om de nodige complicaties in het leven te roepen vanuit deze hopeloze situatie.
31. Pe5 Pc2 32. Pc6 Txb2
Hij is bereid een stuk te geven.
33. Tc7
[Er was ook niets op tegen om verder te gaan met 33. Ta8]
33… Tb1+
Wit moet nog oppassen dat hij tegenspel niet serieus neemt. 33… e3 34. Txc8+ Kg7 35. Tc7+ Kh8 36. fxe3 Pxe3 37. Pe5 Txg2+ 38. Kh1 Tf2 39. Pcd3! waarna wit wel zal winnen. Nu niet 39. Pg6+ Kg8 40. Pxe6? met een ondekbare matdreiging op g7, maar zwart ontsnapt nu met een herhaling van zetten: 40… Tf1+ 41. Kh2 Tf2+ 42. Kh1 (42. Kh3?? g4+ 43. Kh4 Th2#) en het is remise.
34. Kh2 e3
De enige praktische kans om er iets van te maken. Gelfand moet nu alles goed doorrekenen.
35. Txc8+ Kh7 36. Tc7+
Hier kwam Leko met een aardig citaat van Botwinnik: "Het is beter om een stuk voor te staan, dan om mat te forceren". Waarmee natuurlijk bedoeld wordt dat je je nog kunt verrekenen als je voor het mat gaat, terwijl het stuk meer meestal genoeg is voor de winst. Gelfand pakt het stuk en hij gaat daarna voor het mat!
36… Kh8
37. Pe5!
Wit heeft uitstekend berekend dat de tegenstander een pion mag laten promoveren. Het zou nog erg lastig worden de winst af te dwingen na het ‘veilige’ 37. fxe3 want na 37… Pxe3 38. Pe5 Pf1+ 39. Kh3 Pe3 blijft zwart een gevaarlijk tegenspel houden vanwege de onveilige positie van de witte koning.
37… e2 38. Pxe6
“I started to drift a little bit in the opening and the rest revolved around my bishop on c8” – Anand. Wit geeft mat (of zwart moet alles offeren om niet mat te gaan) na 38. Pxe6 Th1+ 39. Kxh1 e1D+ 40. Kh2 Pxd4 41. Pg6+ Kg8 42. Tg7# is een mooi slotplaatje! (zie het diagram aan het begin van dit artikel).
1-0
De analyse via de viewer:
