Oude doos (24): Olympiadethriller in Haifa

Nederland is zwak begonnen aan de Olympiade. Hebben we daar een kans op een klassering in de toptien? In het verleden eindigden we daar wel een paar keer in, met als hoogtepunt de tweede plaats in 1976.

De Olympiade werd dat jaar gespeeld in Haifa (Israël) en om politieke redenen geboycot door de Sovjet-Unie en de andere Oostbloklanden. Dat waren zeker in die tijd de sterkste schaaklanden, maar de Verenigde Staten, Engeland, West-Duitsland, Argentinië en Israël waren geduchte tegenstanders.

Nederland had het sterkst denkbare team opgesteld, met het onbetwiste topkwartet Jan Timman, Genna Sosonko, Hein Donner en Hans Ree. Op invaller Frans Kuijpers kon je ook bouwen, die had twee jaar eerder 11 uit 13 gescoord! Alleen debutant Gert Ligterink was een onzekerheid, maar die deed het uitstekend.

Nek aan nek met VS

In de zesde ronde won Nederland met 2,5-1,5 van koploper de Verenigde Staten. Timman won van Byrne en Donner van Tarjan. Een ronde later pakte Nederland met een 3-1 zege op Israël de koppositie met 20 punten uit 28 partijen. De stand werd destijds bepaald op bordpunten en pas bij gelijk eindigen matchpunten. Nederland hield de koppositie daarna nog vijf ronden vast en kwam maximaal 2,5 punten voor op de grootste concurrent, de VS. Een gelijkspel tegen West-Duitsland en een nipte 2,5-1,5 zege op Canada zorgden ervoor dat Nederland de VS voor de dertiende en laatste ronde op gelijke hoogte zag komen. Engeland was met een half bordpunt minder ook nog een belangrijke titelkandidaat.

Wat er in de laatste ronde gebeurde is al op diverse plaatsen beschreven en zal door de spelers nooit meer worden vergeten. Nederland speelde tegen Finland, de VS tegen Wales, Engeland tegen Oostenrijk. Relatief zwakke tegenstanders, het ging om de bordpunten. Als Nederland gelijk zou eindigen met de VS, zou Nederland op basis van matchpunten het goud pakken.

Zwaktebod Wales

Engeland won slechts met 2,5-1,5 en was daarmee uitgeschakeld. Met de twee koplopers ging het namelijk goed. Bij de Amerikanen wonnen Byrne, Evans en Lombardy. Bij Nederland won Sosonko, maar moest Ligterink in remise berusten. Geen nood, want Timman stond goed, Kuijpers had minstens remise en de Amerikaan Kim Commons stond verloren tegen John Cooper. Althans, dat meenden alle Nederlanders en de bevriende Britten, die de wedstrijden ook op de voet volgden. In de pauze na de eerste zitting ging Raymond Keene zelfs naar de kamer van Wales om te helpen de afgebroken stelling te analyseren! Tot ontzetting van de hele Nederlandse delegatie gaf de Welshman zijn stelling in de tweede zitting echter na een paar zetten remise. Hij zag geen winstplan, verklaarde hij. Toch raar, na die tussentijdse analyse, in een stelling die iedereen nog wel een tijdje zou doorspelen.

Amerika en Nederland dus beide een remise, Amerika klaar, Timman en Kuijpers moesten dus allebei winnen. De partijen werden opnieuw afgebroken en uitgespeeld op de laatste dag. Begin: half tien ’s morgens. Sluitingsceremonie: half negen ’s avonds. Een ruime marge, zou je denken.

(Frans Kuijpers)

Veertien uur spelen

Timman haalde na een voortzetting van vier uur eindelijk de vis op het droge. Op dat moment werden de resterende partijen opnieuw afgebroken. Van de 96 partijen die er per ronde werden gespeeld waren dat er nog twee: Kuijpers-Saren en Rath-Andersson. Ze werden verhuisd naar een hotelkamer, de speelzaal werd klaargemaakt voor de sluiting.

Na twaalf uur spelen staakte Andersson zijn winstpogingen en zat Kuijpers nog te zweten op de laatste partij van de Olympiade. Winst zou Nederland eeuwige roem opleveren. Maar Kuijpers had geen winstplan. De Nederlanders wisten dat, de Amerikanen niet en zij stonden doodsangsten uit. Na veertien uur spelen gooide Kuijpers de handdoek in de ring: remise. De Verenigde Staten hadden goud, Nederland zilver. Frans Kuijpers, Neerlands supertopscorer door de jaren heen, kon Nederland op het beslissende moment niet helpen. De man die zo veel punten voor het Nederlandse team heeft gescoord valt daarmee natuurlijk niets te verwijten.

Troostmedailles

Timman behaalde met 8,5 uit 11 goud aan het eerste bord, zijn weg naar de absolute wereldtop was ingezet. Sosonko behaalde goud aan het tweede bord, Ligterink en Kuijpers brons aan de reserveborden. Ook Donner en Ree bleven boven de vijftig procent. Score van Frans Kuijpers: 5 uit 7. Totaalscore van Kuijpers in 1974 en 1976: 16 uit 20. Met slechts twee remises. Nee, hem valt niets te verwijten.