Eindspelstudies 38 – Een idee
website
E-mail:
Hierbij de 38ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.
- De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
- Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
- De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
- De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s
In de loop der tijd heb ik tienduizenden eindspelstudies nagespeeld, als was het maar om ze in mijn database in te voeren. Meesterwerken zijn uiteraard zeldzaam; veel eindspelstudies bevinden zich in de middenmoot, en dan is er nog de bagger. Als scheidsrechter voor een toernooi word je geacht je oordeel te vellen en daarbij opbouwende kritiek te spuien op de inzendingen. Daar is niet altijd iedereen enthousiast over. Zo werd ik er nogal eens van beschuldigd dat mijn kritiek op de inleiding van een bepaalde studie niet goed was, terwijl mijn eigen studies in dat opzicht ook niet uitblinken. Tja, ook niet elke kritische voetbalcommentator kan zelf heel goed voetballen.
Naar mijn mening moet in elke studie een verrassende wending voorkomen. Daarnaast moet de studie technisch in orde zijn. Het belangrijkste is dan dat wit maar op één manier kan winnen. Sommige componisten draaien de zaak om en vinden een stelling met een unieke zettenreeks al een studie, terwijl dan ook nog eens de meest voor de hand liggende zetten samen de oplossing vormen. Laten we eens een voorbeeld bij de hand nemen, dat bij nader inzien wel goed uitpakt:
1e eervolle vermelding Ward Stoffelen JT 2008
Deze studie werd ingezonden voor het toernooi dat werd georganiseerd i.v.m. de 70e verjaardag van onze sympathieke Vlaamse vriend, die vooral bekend is omdat hij jarenlang als scheidsrechter voor oploswedstrijden (waaronder vele wereldkampioenschappen) optrad.
We bekijken de oplossing eerst eens als partijschaker. Wit staat twee torens voor en het is daarmee niet onmiddellijk een daverende verrassing dat hij zou kunnen winnen. Maar zwart heeft twee pionnen op promoveren staan. De enige zet lijkt 1.Ta1, waarna zwart er gratis al een toren af kan meppen en de tweede toren ook nog voor een van de vermaledijde pionnen wint. 1.Tg7+! Een mooie verrassingszet. Weliswaar ging die toren toch al verloren, maar waarom moet hij zich uitsloven met zo’n schaak der wrake? We kijken even verder 1…Kxg7 2.Ta1 f1D 3.Txf1 Pg3+ 4.Kd3 Pxf1 5.Kxc2 Zo, de stofwolken zijn wat opgetrokken.
Dat was duidelijk de inleiding van de studie. We bedenken nog even dat na 1.Ta1? Pxg3+ 2.Kd3 f1D+ 3.Txf1 Pxf1 4.Kxc2 we dezelfde stelling zouden hebben, echter met de zwarte koning op f7. Het nut van dit verschil ontgaat ons voorlopig nog. Als zwart nu 5…h2 speelt, dan blijkt wit na 6.Pb6 h1D 7.a8D te winnen met z’n twee pionnen meer. Dat had nog de nodige voeten in de aarde, nadat schrijver dezes door enkele steentjes in de analysevijver te werpen nog de nodige rimpels had veroorzaakt. De analyses waren overtuigend maar het leidt wel nogal van de studie af. Zwart heeft echter een hele andere mogelijkheid: 5…Pe3+ 6.Kd3! (helaas de meest voor de hand liggende zet) 6…Pd5 7.Pb6 Pc7 waarna zwart de witte pion heeft weten te achterhalen en nu zelf klaar staat om met een randpion te scoren. 8.Pd5 Pa8 9.Pf4 h2
Herinnert u zich nog die eerste zet? Na 1.Ta1? zou de zwarte koning nu op f7 staan. Het verschil blijkt nu: 10.Ph5+! Kh6 11.Pg3 Kg5 12.Ke4! (nu snapt u waarom 6.Kd3 moest) 12…Kg4 13.Ph1! en wint gemakkelijk.
Oké, een zogenaamde logische studie met een mooie en verrassende eerste zet waarvan de pointe pas 9 zetten later blijkt. Maar verder doen beide partijen telkens de meest logische zet. Afgezien van die eerste zet zouden u en ik dat in een schaakpartijtje ook wel allemaal weten te vinden, mits we niet zouden verdwalen in het analysebos (5…h2).
Maar dit is een voorbeeld van een studie waar de verrassing ‘m niet zozeer in de zetten zit, maar in de opdracht die de componist zich had gesteld: kijk nog eens even naar het eerste en het laatste diagram: de hoekpaarden zijn van plaats verwisseld! Er is geen enkele andere studie met dit idee bekend, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat vermoedelijk ook nog nooit iemand erop gekomen was!
De componist Gady Costeff, een Israëliër die in San Francisco woont, ken ik persoonlijk (zie de foto genomen tijdens het studies bekijken in m’n Deventerse achtertuin). Zijn oeuvre is niet uitzonderlijk groot (63 studies in mijn database), maar hij excelleert door de meest onmogelijke tasks daadwerkelijk te realiseren.
Hier nog een paar staaltjes van zijn kunnen, zonder uitvoerig commentaar:
3e prijs Humortoernooi 2004, correctie 2009
De witte koning is nodig voor een mataanval: 1.Kd4! d1D+ 2.Kc5 c1D+ 3.Kb6 b1D+ 4.Ka6 Dc4+! 5.Pxc4 Da4+ 6.Pa5 Dxa5+! 7.Kxa5 Dxb7 8.c8D+! Pxc8 9.Lxb7+ Kxb7 10.Lxh2 Pe7 11.Ka4 a2
12.Le5 wint.
Wow! De witte koning loopt geheel ontbloot drie dames tegemoet en doet ook nog een schijnbeweging (11.Ka4!) naar de vierde. In sommige landen is zo’n studie misschien wel strafbaar.
1e prijs EBUR 2003
1.Db1 Db8 2.Db6+ f6 3.Lf3! Pxb7 4.Kg2! Da8 5.Dc6! Da7 6.Dc7! Da6 7.Dc8! Db6 8.Db8 Dc6 9.Da8 Dc7 10.Da7 Dc8 11.Da6 Dc7 12.Da7 Dd7 13.Kh3! De7 14.Kg2 Df7 15.Db6! De7 16.Da7 Dd7 17.Kh3 Dc7 18.Kg2 Dc6 19.Da8 Db6 20.Db8 Db5 21.Kh3 Db4 22.Kg2 Db3 23.Dc7! Db4 24.Db8 Db5 25.Kh3 Db6 26.Kg2 Da6 27.Dc8 Da7 28.Dc7 Da8 29.Dc6 Db8 30.Db6
Een positionele remise.
Een paso doble op het schaakbord! De ondersteunende analyses vergen welhaast een telefoonboek. Weet iedereen wel wat dat is? Mijn oudste zoon, inmiddels ruim in de twintig, zat anderhalf decennium geleden voor de televisie Sesamstraat te kijken. Tommy typte daar een brief op een typemachine. Mijn zoon snapte er niets van: Tommy’s computer had niet eens een beeldscherm! Dus voor de i-pod-generatie nog wat uitleg: in een telefoonboek werden naam en telefoonnummer van vrijwel iedereen afgedrukt. Daarom was zo’n boek vrij dik (per regio zo maar duizend pagina’s). Om onbegrijpelijke redenen wordt het telefoonboek nog steeds huis aan huis verstrekt. En, o ja, een typemachine was een handbediend mechanisch keyboard met directe output op een printer.
Alle fragmenten via de viewer:
