Eindspelfinesses 4: De actieve toren
Krijgt u wel eens een eindspel op het bord in uw partijen? En was u tevreden over de afloop? Of knaagde er iets waarvan u later dacht: “Dat had ik anders kunnen spelen?”
Schaaksite biedt een eindspelrubriek aan waarin u uw kennis kunt opfrissen of eventueel uitbreiden. De internationale meesters Twan Burg en Herman Grooten zullen op frequente basis u proberen bij te praten over diverse eindspelfinesses.
Tienkamp 1A (9), 30.01.2011
In januari 2011 speelde ik een tienkamp in Wijk aan Zee. Het toernooi verliep niet zoals ik had gehoopt met nederlagen in de 7e en 8e ronde. Toch was ik gemotiveerd het toernooi met een goed gevoel af te sluiten. Gelukkig maar, want mijn tegenstander speelde de Berlijnse muur en daarvoor is geduld erg belangrijk.
In deze stelling zijn we zojuist in een toreneindspel beland. De contouren van de Berlijnse muur zijn nog steeds aanwezig. Mijn tegenstander heeft een dubbelpion op de c-lijn, waardoor ik een extra pion heb op de koningsvleugel. Ook heeft hij niet kunnen rokeren, waardoor zijn toren nog enigszins passief staat. 23…Ke7 24.Td2! Natuurlijk, de enige open lijn pakken. Het is geen verstandig idee voor zwart om zijn toren ook op de d-lijn te zetten, omdat het pionneneindspel veelbelovend is voor wit. 24…g5 Zwart voorkomt dat wit zijn centrum versterkt met f2-f4. 25.g3 Tg8 26.Kg2 Ke6 Zwart heeft voorkomen dat wit f4 kan doen en valt nu de witte e-pion aan. Wat te doen? 27.Kf3!
Wit geeft zijn centrumpion op, maar in ruil hiervoor krijg ik een heel actieve toren. 27…Kxe5 28.Td7 f5 29.Txc7 Qua pionnenstructuur is de ruil gunstig geweest voor zwart, maar door mijn actieve toren zijn zijn stukken nu tot passieve taken gedwongen. 29…Tg6 30.Ke3 Te6
31.Tf7 [31.f4+?? Dit schaakje wordt beantwoord met een listig tegenschaakje. 31…Kd6+ En zwart wint een toren.] 31…Kd5+ 32.Kd3 Ke5 33.Ke3 Kd5+ 34.Kd3 Ke5 35.Tb7!
Lokt een belangrijke verzwakking uit. Na ..c5 zijn de velden b5 en d5 onherroepelijk verzwakt. Als mijn koning b5 eenmaal bereikt, zijn de zwarte pionnen op de damevleugel ten dode opgeschreven. 35…c5 36.Td7 [36.Kc4? Wanneer je in een eindspel technisch voordeel hebt, is het belangrijk dingen niet te overhaasten en ook rekening te houden met de plannen van je tegenstander. We moeten niet vergeten dat de zwarte pionnen op de koningsvleugel al ver opgerukt zijn. 36…Ke4 Zwart haal f2 op en dan zijn zijn vrijpionnen erg snel.] 36…Tf6
[36…Td6+!? Door de gaten op de damevleugel ziet het pionneneindspel er kansrijk uit voor mij, maar misschien is het toch remise. 37.Txd6 Kxd6 38.Kc4 g4 39.hxg4 (39.h4 Ke5! En zwart is op tijd voor een tegenaanval.) 39…fxg4 40.Kb5 Kc7 41.Ka6 Kc6 42.c3 (42.c4 Kc7 43.Ka7 h5! Dankzij dit tempo blijft het remise.) 42…Kc7 43.Ka7 Kc6 44.Kb8 b5 45.c4 bxc4 46.bxc4 Kb6! En wit moet in remise berusten.] 37.f3 Ke6 38.Td8 Ke7 39.Tb8 Kd7 40.Kc4!
De zwarte koning heeft zich tot passiviteit laten verleiden en dit lijkt het juiste moment om met de koning naar b5 te lopen. 40…Kc6 41.Tc8+?! In deze fase speel ik onnauwkeurig. Het was beter geweest een zo centraal mogelijke positie in te nemen met de toren. [Dit was mijn andere plan, objectief misschien wel beter. 41.Te8 f4 42.g4 Td6 43.c3 Tg6 44.Te5 Kc7 45.h4! Door deze zet wordt g5 de zwakte. 45…Kd6 46.Tf5 Kc6 47.hxg5 hxg5 48.Td5 Tg7 49.Te5 Tg6 50.Tf5
In deze stelling is zwart in tempodwang. Als de toren beweegt verlaat hij of de g-lijn of de 6e rij, en als de koning beweegt kan de witte koning naar b5.] 41…Kd7 42.Th8 Kc6 43.Tc8+ Kd7 44.Tg8
44…Kc6? [44…f4! Hier heeft zwart een tegenkans. Doordat de e-lijn open is kan hij zijn toren snel activeren om witte pionnen op te gaan halen. 45.g4 Te6 46.Kb5 Te3 47.Tg7+ Kd6 48.Tg6+ Ke5 49.Kxb6 Txf3 50.Txh6 Tc3=] 45.h4! Dit breekt de zwarte pionnenstructuur, waardoor hij zijn toren nodig heeft om de pionnen bij elkaar te houden. 45…gxh4 46.gxh4 Td6 47.c3 Te6 48.Tf8 Te5 49.Tf6+ Kc7 50.Txh6
De eerste pion die eraf gaat. Tegelijkertijd heeft wit de 6e rij bezet waardoor de koning van c6 is weggejaagd en de doorgang voor de witte koning naar b5 vrij is. 50…Te3 51.f4 Tf3 52.h5 Txf4+ 53.Kb5 Th4 54.Tc6+ Kd7 55.Txb6?! [55.Kxb6 Door met de koning te pakken kan de toren eerder naar de 5e rij waardoor wit sneller is vergeleken met de partij. 55…Txh5 56.Txc5 Th6+ 57.Kxa5 Tf6 58.Kb5 f4 59.Td5+ Ke6 60.Td1 f3 61.b4 f2 62.Tf1 Kd7 63.a5 Kc7 64.Kc4 Kb7 65.Kd4 Tf3 66.b5+-] 55…Txh5 56.Kxc5 f4+
57.Kc4! De enige zet die wint! Intuïtief wil je misschien zo snel mogelijk naar de pion, maar het is essentieel om de d-lijn vrij te houden voor de terugkeer van de toren naar de 1e rij. [57.Kd4 Tf5 58.Tb5 Tf8 59.Ke4 f3 60.Td5+ Kc6 61.Td1 Tb8!=] 57…Tf5 58.Tb5 Tf8 59.Txa5 f3 60.Td5+ Kc6 [60…Ke6 61.Td1 Tc8+ 62.Kb4 Ke5 63.c4 Ke4 64.c5 f2 65.a5 Tf8 66.c6 f1D 67.Txf1 Txf1 68.a6 Een belangrijk motief voor toreneindspelen. Wit geeft zijn toren voor zwarts laatste pion, waarna de verbonden vrijpionnen beslissen. 68…Kd5 69.c7 Tf8 70.Kb5 Kd6 71.Kb6+-] 61.Td1 f2 62.Tf1 Tf4+ 63.Kd3 Tf3+ 64.Kd4 Kb6 65.b4 Kc6 66.c4 Tf4+ 67.Kd3 Tf3+ 68.Ke4 Ta3 [68…Tc3 69.Kd4 Tf3 70.b5+ Kb6 71.c5+ Ka5 72.b6 Ka6 73.a5 Kb7 74.Ke4 Tf8 75.Ke3 Tf5 76.Txf2 Txc5 77.Tf7+ Kb8 78.a6+-] 69.Txf2 Txa4 70.Tb2 De rest had hij zich uiteraard kunnen besparen. 70…Ta1 71.Kd4 Td1+ 72.Kc3 Th1 73.Te2 Tc1+ 74.Tc2 Th1 75.Te2 Tc1+ 76.Kb3 Tb1+ 77.Ka3 Tc1 78.Te6+ Kd7 79.Te4 Kc6 80.Th4 Ta1+ 81.Kb2 Tg1 82.Th6+ Kc7 83.Kb3 Ta1 84.c5 Ta8 85.Kc4 Tg8 86.Th7+ Kb8 87.Kb5 In deze partij heb ik vooral gewonnen door de activiteit van mijn toren. Op enkele momenten had mijn tegenstander zich beter kunnen verdedigen, maar omdat hij had ingezet op een passieve verdediging kon ik rustig verzwakkingen uitlokken, en uiteindelijk pionnen ophalen. 1–0
Het eindspel via de viewer:
