Tata r8: topdag voor de Nederlanders
De achtste ronde van het Het Tata Steel Tournament was een topdag voor onze landgenoten, vooral voor die in de B-groep. Het mooiste was misschien wel dat Jan Timman de jeugdige Ipatov een eindspel afnam en daarmee beloond werd door te stijgen naar de gedeeld eerste plaats van het klassement. Hij kreeg hulp van twee landgenoten. Jan Smeets won namelijk met zwart heel knap van lijstaanvoerder Rapport.
Robin van Kampen deelde in de feestvreugde door de nummer één op de ranglijst, Naiditsch – die na een slecht begin flink aan het terugkomen was – na een opzichtige blunder te verslaan.
In de A-groep was het indrukwekkend om te zien hoe Ivan Sokolov met zwart het Jaenischgambiet van stal had gehaald om daarmee wereldkampioen Anand eenvoudig op remise te houden. Ondertussen was Van Wely bezig om in een zeeslang de Amerikaan Nakamura op de knieën te dwingen en hij kwam een heel eind. Helaas strandde de Tilburger in het zicht van de haven. Na 67 zetten moest hij toezien hoe zijn materiële overwicht van toren plus pion tegen slechts één loper niet genoeg voor de winst was. Anish Giri voegde een halfje toe aan zijn totaal (met een remise tegen Wang Hao) terwijl Erwin l’Ami klop kreeg van Caruana.
A-groep
Dat het Jaenischgambiet (1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 f5) nog altijd springlevend is, bewees Ivan Sokolov vandaag. Anand ging niet in op de kritieke varianten en hij bereikte hoegenaamd niets. Sokolov nivelleerde de stelling op simpele wijze en daarmee behaalde hij een welverdiend halfje.
Erwin l’Ami werd ondertussen langzaam weggedrukt in een stelling waarin hij bijzonder weinig ruimte had. Tegenstander Caruana pakte de zaken behoedzaam aan en toen L’Ami wat zwaktes in zijn stelling niet had kunnen vermijden, werd hij langzaam maar zeker opgerold.
Loek van Wely had ondertussen een prettig voordeeltje verworven in het Bogo-Indisch. Deze opening, die hij vroeger misschien niet geheel ten onrechte Bogo squeeze noemde, bracht hem de nodige strategische voordelen. Tegenstander Nakamura werd eigenlijk regelrecht naar de rand van de afgrond gebracht. Maar het lukte Loek niet om de Amerikaan definitief over de rand te duwen. Hij won een belangrijke pion en het verzilveren van deze pluspion leek niet op veel technische problemen te stuiten. Maar Loek kreeg wel te maken met de onverzettelijkheid van Nakamura, die hem het leven nog zuur wist te maken. Desalniettemin lag de winst steeds binnen handbereik. Misschien dat de witspeler het eindspel risicoloos wilde winnen en daarom te lang bleef ‘breien’. In de analyse denk ik een paar inkoppertjes gevonden te hebben. Zoals het nu ging, ontsnapte Nakamura met twee blauwe ogen.
Tot hier heeft Van Wely voortreffelijk gespeeld en nu kan hij de kroon op zijn werk zetten.
50. f7?!
Dat is jammer. Met 50. Txc6 bereikt hij een simpel gewonnen eindspel. 50… Tf8 [50… Le4 51. Te6 Lh7 52. Lf3 en dit valt niet te houden voor zwart.] 51. Txb6 Txf6 52. Txf6 Kxf6 53. Kf4 is een gewonnen eindspel.
50… Tf8 51. Txc6 Txf7 52. Txb6
De witte pluspion valt hier veel moeilijker te verzilveren.
52… Tf1!
Nu blijkt Nakamura een lastige klant te zijn. Door zijn toren te activeren, maakt hij het wit heel moeilijk.
53. Tb5+ Kh6 54. Txa5 Tb1 55. Kf4
[55. Tb5 c3 ging natuurlijk niet voor wit.]
55… Txb2 56. Ta6+ Kg7 57. Ke3 Tg2
Zwart probeert wanhopig verwarring te stichten. [Mijn engine beschouwt 57… Lb1 als de enige verdediging en dan is het de vraag of wit de winst kan afdwingen hoewel hij met 58. Kd4 toch in de buurt moet zijn!]
58. Lf3!
Van Wely trekt de partij langzaam weer naar zich toe.
58… Tg3 59. a4 Kh7
60. Tc6?!
Een aarzeling die het wat problematisch maakt. Wat hem van 60. a5! heeft weerhouden, is mij niet duidelijk. De witte a-pion zal uiteindelijk toch het werk moeten doen. Wit staat hier duidelijk op winst.
60… Lc2
60… Tg5!?
61. Txc4?
Hiermee geeft hij de winst definitief uit handen hoewel dat lastig te voorzien was. Van Wely zal bevreesd zijn geweest voor 61. Kf4 Txf3+ 62. Kxf3 Lxa4 maar als hij iets verder had gekeken had hij misschien 63. Tc5! gevonden. Na [63. Txc4?? Ld1+] 63… Ld1+ 64. Kg3! Le2 65. Kh4 heeft wit een winststelling.
61… Ld1 62. Tf4
62… Txf3+
Nakamura schept er genoegen in om het zichzelf lastig te maken. Wel zo gemakkelijk was 62… Th3 63. Kf2 Lxf3 64. Txf3 Txh5 65. Ta3 Ta5 met remise.
63. Txf3 Lxa4
Wit heeft het overwicht van een toren plus pion tegen een loper, maar Nakamura moet geweten hebben dat het remise is. De tablebases bieden uitkomst: het is inderdaad niet te winnen voor wit.
64. Tf6 Le8 65. h6 Lg6 66. Txg6 Kxg6 67. h7 Kxh7
Heel zuur voor Van Wely, maar bijzonder knap van Nakamura die op een heroïsche wijze een zwaar bevochten halfje uit het vuur heeft gesleept.
½ – ½
B-groep
Zoals in de inleiding al gezegd gaat het crescendo met de nestor in de groep: Jan Timman. Met de op één na laagste rating laat Timman zien het spelletje nog bepaald niet verleerd te zijn. Het uitstekende strategische inzicht is er nog altijd en zijn superieure eindspeltechniek is soms oogstrelend. Nu hij de 60 is gepasseerd, is hij wat praktischer geworden in de opening. Hij gaat principiële hoofdvarianten uit de weg en hij kiest – eigenlijk analoog aan wat Carlsen doet in de A-groep – voor ogenschijnlijk eenvoudige stellingen die op het oog niet veel beloven, maar in werkelijkheid vol venijn zitten. Het maakt Timman niet zoveel uit dat hij met weinig voordeel het middenspel ingaat en ook niet als de dames snel geruild worden. Wat hij vandaag liet zien tegen de jeugdwereldkampioen was indrukwekkend. Met kleine middelen overspeelde hij zijn tegenstander vanuit gelijke stelling en de wijze waarop hij het eindspel vervolgens behandelde was magistraal.
In deze stelling heeft Timman het marginale voordeel van de verst verwijderde vrijpion. Wat vooral telt is het surplus aan ervaring en een superieure eindspeltechniek.
25… Tc8 26. Ld3 Kg7 27. Ke2 Lg4+ 28. f3 Le6 29. b4 Kf6 30. Ta5 Lc3 31. La6!
Timman bereidt de opmars van de b-pion voor.
31… Tc7 32. Tc5 Txc5 33. bxc5
Met torens van het bord lijkt het voordeel substantieel omdat de witte vrijpion heel lastig kan worden.
33… Lxd2 34. Kxd2
34… Ke5
Om de witte vrijpion van promotie af te houden is 34… Ke7 de geijkte voortzetting, maar dan heeft wit de touwtjes stevig in handen na 35. Kc3 en pion d5 is ten dode opgeschreven.
35. f4+!
Wellicht een verrassing. Wit offert een pion om zijn c-pion te laten promoveren.
35… Kxf4 36. c6 h5 37. c7 h4 38. c8D Lxc8 39. Lxc8
Zwart heeft twee pionnen voor het stuk en er doemen eindspelen op waarin wit de loper van de verkeerde hoek heeft.
39… g5
Ik neem aan dat Timman dit eindspel te zijner tijd wel onder de loep zal nemen. In aanmerking komt ook 39… f5 om met de dreiging … h3 te kunnen werken. Vermoedelijk zijn wits winstkansen ook groot na 40. Ke2!
40. Ke2 g4?
Dit lijkt mij een serieuze fout. ‘Niets doen’ met 40… Ke4 is in elk geval veel hardnekkiger dan de enthousiaste pionzetten die de zwartspeler op het bord gooit.
41. La6
Ik verwachtte hier 41. Ld7 waarna zwart ook snel uitgetempeerd raakt, maar de zet van Timman is net zo goed.
41… f5
Zeker na deze zet, want nu blijft de loper weer aan de ‘achterkant’ van de pionnen hangen. Ook na 41… Ke4 42. Lb5! f6 43. La4 valt het doek.
42. Lc8!
Wit beschikt over genoeg tempozetten, bij zwart raken die nu snel op.
42… Ke4
Een voorbeeld van wat er gebeurt als zwart terugkruipt met de koning. De witte koning neemt het verloren gegane terrein in handen. Het ogenschijnlijke tegenspel na 42… Kg5 43. Kd3 Kf4 44. Kd4 h3 45. g3+ Kf3 wordt tenietgedaan door 46. Lxf5 Kg2 47. Ke3 Kxh2 48. Kf2 met winst.
43. Ld7 Kf4 44. Kd3
Ook nu wordt de zwarte koning langzaam teruggedreven.
44… Ke5 45. Lc8 Kf6
45… Kf4 46. Kd4 is ook eenvoudig. 45… h3 46. g3 f4 helpt ook niet na 47. Lxg4 fxg3 48. hxg3 h2 49. Lf3 en wit wint.
46. Kd4 Kg5 47. Kxd5 f4 48. Ke5
48… g3
48… f3 Timman heeft uitstekend gerekend. Alle pionzetten van zwart verliezen. 49. g3 hxg3 50. hxg3 f2 51. La6] [48… h3 49. g3 fxg3 50. hxg3 h2 51. Lb7.
49. hxg3
Hier gaf de jongeling het op. Na 49. hxg3 fxg3 50. Lh3 Kg6 51. Kf4 wordt de zwarte koning langzaam wegdreven van de dekking van zijn pionnen.
1-0
Ondertussen had Smeets de koploper onderuit gehaald. De Leidenaar kwam redelijk uit de opening, won een pion om die weer even vrolijk terug te geven. Ondertussen had hij wel al zijn stukken geactiveerd, waardoor de tegenstander zich genoodzaakt voelde om opnieuw een pion te geven en een eindspel in te vluchten met torens en ongelijke lopers. Dat mondde uit in een toreneindspel dat Smeets ook voorbeeldig naar zijn hand zette. Nederlanders zijn kennelijk sterk in eindspelen!
26. Dd4
Dit speelt zwart in de kaart. Smeets zat te loeren op het bevrijden van zijn slechte loper op b7, een van de hoofdthema’s in het Slavisch. 26. Lb3 lijkt beter.
26… c5! 27. bxc5 Dg5 28. Le4 Pc6 29. Dd7 Dxe3+ 30. Kh1 Te7 31. Dg4 Dg5 32. Dxg5 hxg5 33. Lf3 Pa5
De enige compensatie bestond in het loperpaar, maar dat maakt Smeets nu ook onschadelijk.
34. Lc3 Lxf3 35. Lxa5 Lc6 36. Kg1 Te5 37. Lb4 f6
Ondanks de ongelijke lopers zijn zwarts winstkansen zeer reëel: een mooie pionnenstelling, een betere loper, een mooie vrijpion en een zwakke witte c-pion.
38. Tf2 Te4 39. Tb2 Kf7 40. Kf2 Ke6
Als wit niets onderneemt, gaat de koning linea recta naar c4.
41. Td2 Tf4+ 42. Kg3 Txb4 43. Td6+ Ke5 44. Txc6
Een toreneindspel is natuurlijk ook geen probleem voor zwart. Sterker nog: de winst is vrij eenvoudig en Smeets wel toevertrouwd.
44… Tc4 45. Tc7 Kd4 46. Txg7 b4 47. Kg4 b3 48. Tb7 Kc3+ 49. Kf5 b2 50. Txb2 Kxb2 51. Kxf6 Txc5 52. h3 Kc3 53. g3 Kd4 54. Kg6 Ke4 55. h4 g4 0-1
Daar kwam het bij Robin van Kampen helemaal niet van, want die kreeg in een reeds goede stelling zomaar een stuk cadeau van Naiditsch. Een merkwaardige visualisatiefout van de hoogste ratinghouder. Van Kampen nam het presentje aan, waarna de bar opgezocht kon worden.
14. Lf4 fxe5 15. Lxe5!
Sterk gespeeld van Van Kampen. Hij stuurt aan op het bezit van veld e5 met een paard.
15… Pxe5 16. Pxe5 Ld7 17. Dd2 a5 18. Tf4
Direct 18. Kf1 komt ook in aanmerking.
18… b5 19. Lg4 Le8?!
Een stap in de verkeerde richting. 19… Pd6 was een wat logischer reactie.
20. g3 Ta6 21. Kf1
21… Lxh5??
Een onbegrijpelijke fout voor een speler met een rating van 2700+. Het was bedoeld als schijnoffer, maar het komt neer op een merkwaardige ‘zinsbegoocheling’ zoals Donner het zou zeggen.
22. Lxh5
Wellicht heeft hij gedacht dat hij met … Pxg3 en Pxh5 het stuk zou terugwinnen. Maar de f-lijn zit potdicht, dus van een penning is geen sprake. 22. Lxh5.
1-0
Sergey Tiviakov wist gelukkig de reeks van drie nullen te onderbreken met een keurige remise met zwart tegen Movsesian. Daarmee hielp hij Timman ook in het zadel omdat Movsesian anders de eenzame lijstaanvoerder zou zijn geworden.
C-groep
Goed nieuws kwam er ook al uit de laatste grootmeestergroep. Allereerst was er de daverende verrassing dat David Klein de voormalige wereldtopper Romanishin pardoes van het bord kegelde. Na de opening leek hij niet veel te hebben, maar ineens explodeerde de stelling. In de daaropvolgende chaos verloor Romanishin de controle waardoor Klein een kwaliteit wist buit te maken. Hij bleef echter met ‘full power’ doorgaan en toverde zowaar ook nog een mataanval uit de hoge hoed die de Oekraïner snel te veel werd. Daarmee schuift Klein op naar de derde plaats, waarmee hij voorlopig beste Nederlander is en zo komt ook de grootmeesternorm heel dichtbij.
24… f5?
24… Pxe6 25. Txe6 fxe6 26. Lxe7 Txe7 27. Dxg6+ Tg7 28. Dxe6+ is goed voor een remise door herhaling van zetten, meer lijkt er niet in te zitten voor wit.
25. Pe5 Td6 26. Pd7 Pxe6 27. Pf6+ Kf7 28. Pxe8 Dxe8 29. Te5 Dc6 30. Tfe1 Db6+ 31. Lf2 Da6 32. Df3 Dc6 33. Ld4 Dd7 34. g4 Pc6 35. gxf5 Pexd4 36. cxd4 gxf5 37. T5e3
Zwart heeft het niet gemakkelijk hier.
37… Tg6+?
Maar na dit nutteloze schaakje gaat het hard.
38. Kh1 Dd6?
En na deze blunder is het meteen voorbij. [38… Th6 39. Dg3]
39. Dxh5 Dxf4 40. Tf3 Dxd4 41. Dh7+ Kf6 42. Dh8+
Het gaat mat. 42. Dh8+ Kf7 [42… Kg5 43. Tg3+ Kf4 44. Dh4+] 43. Txf5+ Tf6 44. De8+ Kg7 45. Tg5+ Kh7 46. Dg8+ Kh6 47. Dg7#.
1-0
De tweede die aanspraak mag maken op het predicaat ‘beste landgenoot’ is Robin Swinkels. Die speelt een solide toernooi waarin hij nu een evenwichtige remise behaalde tegen Gretarsson. Dat resultaat werd ook behaald door Mark van der Werf tegen Peralta en Twan Burg tegen Kovchan. Beide zwartspelers moesten hard werken voor hun halfje, maar het lukte toch maar mooi.
Lisa Schut heeft gewacht totdat ik (als voormalig trainer) aan de beurt was om een verslag te mogen schrijven over dit mooie toernooi. Voor het eerst kwam zij tot winst en de wijze waarop mocht er wezen. Zij wist IM Bitensky helemaal zoek te spelen. Vooral de slotstelling is er een om in te lijsten.
37. Lf4! f6 38. e6 Th7 39. Pxf5
Wat een prachtige slotstelling!
1-0
Miguoël Admiraal kreeg helaas weer een nul te slikken. Ditmaal was Goryachkina degene die het zwaard hanteerde.
Alle partijen (ook inclusief de analyses) van de Nederlanders via de viewer:
Bij van Wely – Nakamura lijkt 59…Kh7? fout omdat 60.a5! wel moet winnen. De vraag is of 59…c3!? niet veel beter is. De grap is dat dan 60.Kxd3 Txf3+ 61.Kc2 Tf2+ 62.Kxc3 theoretisch remise is, volgens de Vancura methode. Euwe (Praktische Schaaklessen 4): "Zwart houdt [met zijn toren, ET] de witte a-pion onder schot om, zodra de witte koning […] dreigt deze te dekken, een aantal flankschaaks voor te bereiden." Overigens beoordeelt de Houdini 2.0c die de partijen evalueert, deze variant met 1.6, daar wordt dus kennelijk geen tablebase in gebruikt.
Ik betwijfel verder of 61.Kf4 wel zou hebben gewonnen. Na het geforceerde 61…Txf3+! 62.Kxf3 Lxa4 is weer een remisestelling ontstaan, zoals tablebase leert, dus ook na 63.Tc5 Ld1+ 64.Kg3 Le2 65.Kh4 heeft wit geen winststelling. Zwart mag zelfs zijn pion opgeven, als hij zijn loper maar op de diagonaal b1-h7 krijgt, wat wit hier niet kan voorkomen. Dit eindspel wordt o.a. besproken in de la Villa’s 100 Endgames You Must Know.
Uitstekend commentaar! Ik werd inmiddels ook al op de hoogte gesteld door Frank Erwich die ook al gezien had dat de stelling na 65. Kh4 een remisestelling is. Frank liet nog weten dat wit wel wint als de pion op h4 had gestaan.
De methode Vancura (plakken aan de a-pion) is inderdaad ook bekend; daarom is 59… c3! wel een vondst.