Tata r9: Een bewogen dagje
Waar gisteren de Nederlanders in de grootmeestergroepen van het Tata Steel Tournament flink van zich deden spreken, viel de oogst vandaag vies tegen. Dat kwam deels omdat er wat onderlinge confrontaties waren, deels omdat er enkelen helaas onderuitgingen. Gelukkig vielen er ook de nodige lichtpuntjes te noteren.
De mooie overwinning van Jan Smeets op Edouard en de keurige remise van Erwin l’Ami tegen de nummer twee van de wereld, Aronian, mochten er wezen. Een dramaatje vond plaats in de C-groep waarin David Klein, die een punt nodig had voor zijn tweede GM-norm, op niet mis te verstane wijze van het bord werd gezet door uitgerekend zijn teamgenoot bij de Kennemer Combinatie, Miguoël Admiraal, die tot dusver nog weinig wapenfeiten op zijn naam had staan. Het bewijst eens te meer dat Nederlanders onderling nooit bereid zijn tot het weggeven van cadeautjes, hetgeen bij andere bevolkingsgroepen in Europa soms toch wat anders ligt…
A-groep
Vandaag stond de confrontatie tussen twee oude rivalen op het programma. Zowel Ivan Sokolov als Loek van Wely waren er op gebrand om elkaar het leven zuur te maken. Ik kan me een Nederlands Kampioenschap in Hilversum herinneren waarin ze elkaar (in figuurlijke zin) bijna naar het leven stonden. Naast het duel in dat kampioenschap was er tussen beide spelers nog een ander soort competitie gaande. Namelijk wie van hun tweeën per ronde het laatst binnen zou komen. Als Sokolov vijf minuten te laat achter zijn bord verscheen, kon je er donder op zeggen dat Van Wely minstens drie minuten later zijn gezicht zou laten zien. Op een gegeven moment waren de tijden al rond de 15 of 20 minuten opgelopen dat de heren te laat waren; het deerde ze blijkbaar allerminst, want beiden zetten ze een mooie winstserie neer. Reikhalzend werd uitgekeken naar de onderlinge confrontatie. En dan misschien niet alleen de partij, maar ook wie de andere tweekamp in zijn voordeel zou beslechten. Ik herinner me niet meer hoe lang het duurde dat beide heren tegenover elkaar zaten, maar wel dat het publiek lang naar een leeg bord op het podium heeft moeten kijken…
Vandaag speelden de heren een partij op het scherp van de snede en als ik het goed gezien heb, is het punt een paar keer over de tafel heen en weer gegaan. Feit is dat Van Wely vanuit een goede stelling ergens verloren heeft gestaan, maar op miraculeuze wijze – met hulp van de tegenstander – zich weer oprichtte en een fraai slotspel uit de hoge hoed toverde. Met een paar rake klappen maakte hij vervolgens korte metten met de verzwakte witte koningsstelling.
Sokolov, Ivan – Van Wely, Loek
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. e3 O-O 5. Pe2 d5 6. a3 Le7 7. cxd5 exd5 8. h3
Met de tekstzet beoogt wit een wat ambitieuzere opstelling met g2-g4 en eventueel een paard naar g3 voor. 8. g3 was ooit populair. Aronian koos ooit voor 8. b4.
8… a5
Een totaal nieuwe zet, die er logisch uitziet. Zwart verhindert grondig dat wit een opstelling met b2-b4 inneemt.
9. g4 c6 10. Lg2 Pa6 11. b3 Pc7 12. Ta2 Pfe8 13. O-O f5
Een sterk antwoord waarna het maar zeer de vraag is of wits opzet gelukt is.
14. Pg3?!
Hier staat het paard in mijn ogen niet goed. 14. Pf4 gevolgd door Pd3 om ooit op veld e5 te spelen kwam misschien ook in aanmerking.
14… Pd6 15. f3 Lh4 16. Ph5 Pe6 17. Pe2 De8 18. a4 g6 19. La3 De7 20. Phg3
Het paard is weer terug op zijn wankele veld.
20… Pg5
Ook in aanmerking kwam 20… f4 21. exf4 Pxf4 22. Pxf4 Txf4 maar Van Wely wilde ongetwijfeld de druk op g4 handhaven.
21. Dc1 Ld7 22. gxf5?!
Dit kan niet de bedoeling van de witte opzet zijn, hoewel hij wel veld f4 vrijmaakt voor een paard.
22… gxf5
22… Lxf5!? 23. Pxf5 Txf5 is ook een idee.
23. Ph5 Kh8 24. Pef4 Le8
24… Tg8!?
25. Kh2 Tg8
26. e4!?
Hoewel zijn stukken niet optimaal staan, gaat Sokolov tot actie over. Het is misschien wel de enige manier om de zaken naar zijn hand te zetten.
26… Lxh5 27. Pxh5
Ineens komen de witte stukken tot leven, zwart is dus ergens de controle kwijtgeraakt.
27… Pe6?!
Het loopt een beetje uit de hand bij zwart, zo lijkt het. Heel slecht is ook 27… dxe4?! 28. fxe4 Pgxe4 29. Df4 Tad8 30. De5+! De minste van alle kwaden is 27… fxe4 28. fxe4 Pgxe4 29. Lxe4 dxe4 maar na 30. d5! moet zwart diverse problemen zien op te lossen.
28. exd5 cxd5 29. Te2?!
Na 29. De3! Tad8 had zwart een zware pijp te roken gekregen.
29… Dd7 30. De3
Een zet te laat.
30… Pg7
Van Wely draait de zetten om, wat desastreuze gevolgen had kunnen krijgen. Na 30… Tae8 kan wit een dame geven met 31. De5+ Pg7 32. Lxd6 Txe5 33. Lxe5 en vanwege deze vervelende penning lijkt het terecht dat zwart zich hier niet mee inliet. Het blijkt mee te vallen na 33… Df7 34. Pxg7 Txg7 35. Lxg7+ Kxg7 en zwart staat niet minder.
31. Pf4?!
Met het uiterst venijnige 31. Df4! zou Sokolov vermoedelijk aan het langste eind hebben getrokken. 31… Pxh5 [Helemaal verschrikkelijk is 31… Le7? wegens 32. Pxg7 Txg7 33. Txe7!] 32. Dxh4 Pg7 33. Te5 en met twee lopers tegen twee paarden zie ik niet hoe zwart deze stelling nog binnen de remisemarge kan houden.
31… Pf7!
Ineens begint Van Wely te zien hoe hij het moet aanpakken.
32. Dc3?!
Nu mag Sokolov ineens in de verdediging en dat gaat hem niet zo goed af. Nu was 32. Pd3 nodig.
32… Tgc8
Van Wely had zelfs al de beslissende klap kunnen uitdelen met 32… Lg3+!! 33. Kxg3 Ph5+ 34. Kh2 Pxf4 35. Tfe1 [Na 35. Tef2 volgt een sterke dame-manoeuvre: … Dd7-e6-h6 naar het zwakke punt h3. Dat veld h6 voor de dame lonkt, weet Van Wely in de partij ook boven water te krijgen!] 35… Pxe2 36. Txe2 f4! en zwart staat op winst.
33. Dd2 Lg5
Ook niet slecht allemaal voor zwart.
34. h4
De penning op het paard was uiterst vervelend, maar dit kan het ook niet zijn.
34… Lxh4 35. Lh3 Lg5 36. Tg1 Dc7! 37. Txg5 Pxg5 38. Kg2 Dc6
Van Wely maakt het nu snel en efficiënt uit.
39. Pd3
39… Dh6!
Een enerverende partij tussen twee oude rivalen.
0-1
Onze nationale kampioen, Anish Giri, leek vandaag het tij van zijn ongelukkige toernooi tot dusver te kunnen keren. Hij kwam met zwart zeer comfortabel uit de opening tegen Nakamura. Zeker toen die zich inliet met een afwikkeling waarin zwart sterke centrumpionnen had tegen zwakke damevleugelpionnen van wit. Giri miste diverse mogelijkheden om groot, zo niet beslissend voordeel te pakken. Nakamura slaagde er net als in zijn partij tegen Van Wely in om zich als een soort boeienkoning uit de omklemming los te werken en een half puntje uit de strijd te slepen.
De remise van Erwin l’Ami tegen Aronian is in de inleiding al genoemd. De Nederlandse grootmeester kwam eerst een pionnetje voor, maar dat had geen betekenis en naarmate de partij vorderde werd duidelijk dat er maar één speler op winst speelde, namelijk Aronian. Die won uiteindelijk een pion maar daar bleek hij ook geen zaken mee te kunnen doen, zeker niet na de afgemeten verdediging van L’Ami, die er met een stukoffer in slaagde de laatste zwarte pion onschadelijk te maken.
B-groep
De ogen waren vandaag natuurlijk vooral gericht op Jan Timman, die na de achtste ronde op de gedeeld eerste positie was gekomen. Timman had op papier een lastige klus te klaren, met zwart tegen Naiditsch, de sterkste speler in deze groep. Na een originele opening ontstond een structuur die het meeste weg had van een Benoni-wall. Daarin had Timman volgens mij weinig tot geen problemen, maar hij diende wel goed op te passen. Was het vermoeidheid, waren het rekenfouten, feit was dat Timman omstreeks de 37e zet de controle over de stelling verloor.
37… Tae8?
Deze volstrekt normale zet, blijkt hier niet de juiste keuze. Na 37… h5! lijkt er niets aan de hand voor zwart.
38. Pa3! Pf6?!
Nog een fout eroverheen. 38… Pe7! en zwart houdt stand: 39. Pb5 Pg6.
39. Pb5 Pfe4 40. Pxd6!
Het is duidelijk dat wit na 40. Pxd6 Pxd6 41. Txc3! gewonnen staat.
1-0
Dat was een vreemd ontwaken, maar het toernooi is nog niet voorbij. Laten we hopen dat Timman zich weer opricht. Ondertussen was Sergey Tiviakov bezig om nog wat goed te maken. Na zijn goede start werd hij geconfronteerd met een nullenrekje van drie nederlagen op een rij. Maar hij is er op gebrand om de verhoudingen in ons land nog even intact te laten, want coming man Robin van Kampen kreeg een harde noot te kraken. In zijn favoriete Ph3-systeem tegen de Caro Kann, beschikte Tiviakov over een loper op b3 die een latente kracht bezat. Zelf had ik in een KNSB-wedstrijd ook ooit al op onaangename wijze kennis gemaakt met diezelfde loper (ook uit dezelfde variant afkomstig). Toen stond het zo:
In deze stelling is de druk op f7 enorm, waarbij vooral de loper op b3 ijzersterk is. De latente kracht van dit monster kost zwart de kop, zeker na wat hij speelde in de partij.
24… Db5?
Ik wist dat het fout was, maar de alternatieven bevielen me evenmin.
25. c4 Db4 26. Dd1
Er waren meer weerleggingen. 26. Pf3 was nog overtuigender.
26… Pf6 27. c5!
Opnieuw die vreselijk sterke loper die het hoogste woord heeft.
27… Pc4??
In lichte tijdnood en ook omdat ik geen bruikbaar alternatief zag, ging ik hier definitief de mist in. Ook na 27… Pbd7 28. Pxf7 Kh7 29. Pg5+ Kh6 30. Pe6 De4 31. Dc1 g5 staat zwart verloren na het bijzondere 32. Pd8!
28. Dd4!
Opgeven had ook tot de mogelijkheden behoord…
28… Te1 29. Dxc4 Pd5 30. Pf3 1-0
Vandaag ging het zo, zie de analogie:
29. Te4
Wit speelt een nuttige wachtzet in een stelling die iets beter voor hem is. In de praktijk blijkt hij lastig te behandelen voor zwart. Zoals ik aan den lijve heb mogen ondervinden, weet Tiviakov altijd iets te maken van het monster op b3. Die blijft voorlopig in een hok aangezien pion e6 goed gedekt is. Op dit moment werken de combinaties niet. 29. Txf7? Kxf7 30. Txe6 Dxe6 is erg goed voor zwart.
29… g5?
Van Kampen is zich van het gevaar niet bewust. Of in elk geval had hij niet door dat zijn volgende zet een combinatie in de stelling brengt die er eerst niet in zat. Noodzakelijk is 29… Dd8! om het offer uit de partij te vermijden.
30. Txf7!
Het is een fraai offer.
30… Dxf7
Gedwongen, maar wit staat op winst. Het grote verschil met de vorige stelling is dat wit na 30… Kxf7 31. Txe6 Dxe6 32. Df5+! bij de hand heeft. Een reden temeer dus om geen witte velden te verzwakken.
31. Txe6 Le7
32. Te3
De ‘menselijke’ zet. Mijn engine geeft de voorkeur aan 32. De4! omdat wit alle mogelijkheden openhoudt en alles onder druk houdt. Een mogelijk vervolg: 32… Kf8 33. Dh7! en het is uit.
32… Tc4 33. Dd7
33… b5?
De beslissende fout. Van Kampen zat erg krap in zijn tijd, anders had hij misschien 33… Kf8! wel gevonden, waarmee hij nog een eindspel in kan vluchten dat bepaald geen sinecure is voor wit. 34. Tf3 Lf6 35. Dxf7+ Kxf7 36. Lxc4+ Kf8 en wit moet nog flink zijn best doen in dit eindspel.
34. Dxb5 Tec8 35. Lxc4 Txc4
35… Dxc4 36. Dxc4+ Txc4 37. Txe7 is natuurlijk ook hopeloos.
36. Txe7! 1-0
Zoals gezegd, de partij van Jan Smeets van vandaag kan ingelijst worden. Een heldere strategische partij die de leerboekjes in kan met als thema: hoe benut ik de meerderheid op de damevleugel?
Smeets, Jan – Edouard, Romain
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pd2 c5 4. Pgf3 cxd4 5. Pxd4 Pc6 6. Lb5 Ld7 7. Pxc6 Lxc6 8. Lxc6+ bxc6 9. c4 Ld6 10. cxd5 cxd5 11. exd5 exd5 12. O-O Pe7 13. Pf3 O-O
In deze ‘simpele’ stelling heeft zwart een geïsoleerde pion (die weliswaar een vrijpion is) terwijl wit verder de pionnenmeerderheid op de damevleugel heeft. Twee strategische voordeeltjes waar Smeets goed uit de voeten mee kan.
14. Dd3 Dd7 15. Ld2 Pg6 16. Tfd1 h6 17. b4 Tab8 18. a3 Tfd8 19. Tac1 Lf4
Zwart probeert zijn vrijpion in te zetten in een eindspel met uitsluitend zware stukken.
20. h3 Da4
21. Dc2!
Na dameruil zou wit een heel prettig voordeeltje hebben.
21… Da6
21… Dxa3?? 22. Ta1 wint materiaal.
22. Db3 d4 23. g3 Le5
Na 23… Lxd2 24. Txd2 is de zwarte pion behoorlijk zwak.
24. Te1
Ook in aanmerking komt 24. Pxe5 Pxe5 25. Lf4 waarna 25… Tb5 gedwongen is.
24… Te8 25. a4 Dd6
26. b5
Smeets brengt zijn meerderheid naar voren.
26… a6?
En daar gaat de tegenstander flink de fout in. Taaier was 26… Lf6.
27. Lb4
Niet gek. Nog sterker was 27. La5! Tb7 28. b6 waarna de witte vrijpion een behoorlijk lastpak is geworden.
27… Dd7 28. bxa6
Pion is pion!
28… Te6?
De beslissende fout. Ook na 28… Tb6 29. Tc5! Ld6 30. Txe8+ Dxe8 31. a5 Txa6 32. Td5! zou zwart veel problemen ondervinden. Maar hier is nog niets beslist.
29. Tc5! Ld6 30. Tb5
Een mooie brug, goed gevonden van Smeets! De rest is eenvoudig.
30… Txe1+ 31. Pxe1 Te8 32. Dd5 Te6 33. Lxd6 Txe1+ 34. Kg2 De8 35. Tb8 1-0
Sipke Ernst speelt een heel wisselvallig toernooi. Om op het laatste moment opgetrommeld te worden voor zo’n sterk evenement, valt natuurlijk niet mee. Vandaag hield hij lange tijd met zwart uitstekend stand tegen de sterke Dubov. Net op het moment dat hij minimaal remise in handen had, blunderde hij en kon even later opgeven.
C-groep
Ook een bewogen dagje in deze groep. Om te beginnen was daar het duel tussen de twee teamgenoten van de Kennemer Combinatie die elkaar naar het leven stonden.
In deze stelling heeft zwart het al niet gemakkelijk, maar hij laat met zijn volgende zet een elegante combinatie toe waarna de stelling niet meer te houden is.
19… Pc7 20. Dxd8+! Dxd8 21. Pxb7 De7 22. Ted1 Pba6 23. Pxa5 Tf8
Na deze zet gaat het hard. 23… Pd5 24. Pac6 De8 25. e4 is ook bepaald geen lolletje voor zwart.
24. Pac6 Df6 25. Pd7 Dxb2 26. Pe7+ Kh8 27. Pxf8 g5 28. Pd7 b3 29. Tb1 Dc3 30. Td3 Db4 31. Pc6 Dxa4 32. Tdxb3 Pd5 33. Lxd5 exd5 34. Pce5 Kg7 35. Tf3 f6 36. Txf6 Dc2 37. Tf7+ Kh6 38. Tb6+ Kh5 39. g4+ Kh4 40. Th6# 1-0
Ondertussen hield vooral de partij tussen Mark van der Werf en mijn oud-pupil Robin Swinkels mij aardig bezig. De jonge Brabantse grootmeester kwam vlak na de opening niet zo best te staan en het ging op een gegeven moment zelfs van kwaad tot erger. De Leidse meester kon op diverse momenten de beslissende klap uitdelen, maar hij verzuimde dat een paar keer. In de viewer heb ik een paar winstmogelijkheden aangegeven. Nadat de stelling weer ongeveer gelijkgetrokken was en er wat zetherhalingen hadden plaatsgevonden, besloot de witspeler de stoute schoenen aan te trekken en opnieuw een winstpoging te doen. Dat pakte niet goed uit en na verloop van tijd zat hij ineens tegen een pionneneindspel aan te kijken met een pion minder. Dat had onze bondsdirecteur dan wel weer goed gezien: het was potremise.
In deze stelling wikkelde wit af naar een eindspel dat bij goed spel in remise moet eindigen.
56. Tc5 Txc5 57. dxc5 Kd5 58. g3 Kxc5
De pion is veroverd, het ‘melken’ is begonnen. Swinkels gaat diverse winstpogingen doen om de tegenstander niet alleen af te matten, maar ook om hem in de war te brengen. Vooralsnog geeft Van der Werf geen krimp.
59. h4 Kd5 60. Kg2 Ke6 61. Kf3 Kf7 62. Ke2 Kg6 63. Kf2 Kh6 64. Ke2 Kg6 65. Kf2 Kg7 66. Kf1 Kh7 67. Ke1 Kg8 68. Kf1 Kg7 69. Ke1 Kf8 70. Ke2 Ke7 71. Kf2 Kd6 72. Ke3 Ke6 73. Ke2 Ke5
Het is nog altijd remise, maar toch volgt er nu een kortsluiting.
74. Kf2??
Een vreselijke blunder, waarna zwart simpel wint. Na 74. Ke3! is het totaal remise: 74… f4+ 75. gxf4+ gxf4+ 76. Kf3 Kf5 77. h5 Kg5 78. h6 Kxh6 79. Kxf4.
74… gxh4 75. gxh4 Kf4 76. Ke2 Kg4 77. Ke3 f4+
Opgegeven daar het na 77… f4+ 78. Ke4 f5+ 79. Kd3 Kxh4 makkelijk is verder.
0-1
Met deze zege schuift Swinkels flink op in het klassement. Hij staat nu op gelijke hoogte met Klein en dus spant het er om wie van hun de beste Nederlander wordt. Die verdient immers een plaats in de B-groep van het volgende jaar. Het toeval wil dat hun onderlinge partij voor de laatste ronde staat geprogrammeerd. Kan het nog mooier?
Hoe verging het de andere twee in deze groep? Lisa Schut had kennelijk niet door dat ik haar verslaggever zou worden, ze verloor in no-time van Mekhitarian.
Twan Burg ten slotte haalde op het tandvlees een half puntje uit een totaal verloren eindspel. Onze kersverse eindspelmedewerker had eigenlijk kunnen opgeven want hij stond gewoon een stuk achter. Alleen het zeer gereduceerde materiaal en de mogelijke dreiging van de loper van de verkeerde hoek brachten hem ertoe in deze hopeloze stelling nog door te gaan. En zowaar had hij succes. Toen Peralta abusievelijk de torens ruilde, kon Burg met een prachtige Reti-manoeuvre (diagonale koningsmars) het eindspel invluchten waarin de tegenstander met de loper van de verkeerde hoek zat opgescheept.
Wat een ontsnapping! We wachten na het toernooi zijn bevindingen af.
Alle partijen (ook inclusief analyses) van de Nederlanders via de viewer:
