Gespot 49: Kruispenningen
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Als trainer maak ik veel gebruik van eindspelstudies. De database van Harold van der Heijden is daarbij vrijwel onmisbaar. De fraaiste thema’s komen tevoorschijn in studies. Een van de redenen dat ik met studies werk is dat je een combinatiemotief in zijn zuivere vorm kunt tonen. In een (correcte!) studie staan weinig stukken op het bord, er is maar één variant die tot de winst leidt en het tegenspel is vaak verborgen en daarom nuttig om het zoeken naar verdedigingen te trainen. Middenspelsituaties uit actuele partijen zijn vaak onoverzichtelijk waardoor een bepaald motief naar de achtergrond wordt gedrongen.
Het bezwaar dat sommige leerlingen aanvoeren is dat sommige motieven zo weinig voorkomen in de praktijk dat je je kunt afvragen wat het nut ervan is om dat de trainen. Daar kun je inderdaad je vraagtekens bij plaatsen, maar niettemin is het leren visualiseren en het nauwkeurig berekenen van een variantenboom altijd een vaardigheid die getraind mag worden. Natuurlijk probeer ik eindspelstudies te selecteren die er zo natuurlijk mogelijk uitzien waarbij het zetverloop niet dermate ingewikkeld is dat de eenvoudige sterveling er zijn tanden op stuk moet bijten.
Een tijdje geleden vroeg ik me af hoe het zit met bijzondere thema’s zoals de ‘kruispenning’. Ik stuurde onze gewaardeerde medewerker van de eindspelstudies een berichtje of hij mogelijkheden zag om op dit soort thema’s te zoeken in zijn database. Ik werd op mijn wenken bediend want Van der Heijden schreef direct een rubriek rondom bovengenoemd thema. Harold liet de volgende studie in zijn rubriek zien. Ik geef alleen het slot:
2. b6+
Hiermee lokt wit de zwarte koning naar een ongelukkig veld.
2… Kxb6
Of 2… Kb8 3. Th8+ De8 4. Txe8+ Txe8 5. Dxe8# en op 2… Txb6 wint 3. Dxe7.
3. Th6!
Daar is de kruispenning!
1-0
Wat is nou de praktische waarde van zoiets? Dat vroeg ik me natuurlijk ook af. Behalve het feit dat een kruispenning iets magisch heeft, is het altijd de vraag of een partijspeler daar in een praktische partij zaken mee kan doen. Als je een dergelijk motief ooit een keer voorbij hebt zien komen, mag je altijd de hoop koesteren het ooit – al is het maar één keer in je leven – op het bord zal komen. En hoewel ik lang moest wachten, was het in 2005 eindelijk zover.
In deze stelling heeft wit een pion meer, maar het valt niet mee om deze pluspion tot gelding te brengen. Sterker nog: het lijkt onmogelijk om daadwerkelijk vorderingen te boeken. Ik zag in elk geval niet hoe ik tegen deze sterke IM verder zou kunnen komen. Omdat er sprake was van een uitvluggerfase en hij niet al te veel tijd had, besloot ik om een eens gokje te wagen. Iets dat ik als objectieve speler niet vaak deed.
51. e5?
Objectief gezien flauwekul, maar omdat er ook met 51. Dc3 Txe4 52. Txe4 Dxe4 53. Dxf6 Dc2+ 54. Ka3 c4! valt er geen eer te behalen voor wit, besloot ik het eens te proberen…
51… Txe5 52. Th7+ Te7??
En ja hoor: eindelijk trapt er iemand in de val die ik voor hem gezet had! Hij had natuurlijk moeten onderkennen dat wit na 52… Kb8 53. Da6 Te7 niets heeft. Ook niet na 54. Txe7 Dxe7 55. a5 De1 56. axb6 Dd2+ 57. Ka3 Db4+ 58. Ka2 Dd2+ met eeuwig schaak.
53. De4!
Eindelijk was ik er een keer in mijn carrière in geslaagd om gebruik te maken van een kruispenning.
1-0
Mijn verzameling met kruispenningen in partijsituaties is zeer beperkt. In onderstaande partijstelling tussen twee onbekende spelers voltrok zich het volgende tafereel.
Het staat ongeveer gelijk omdat beide koningen onveilig staan. Wit denkt in een zet de winst te kunnen binnenhalen. Met de tekstzet pent hij inderdaad zwarts dame op g4. Het zal een wreed ontwaken zijn geweest toen zwart zijn volgende zet op het bord bracht:
1. Txc4??
Na een zet als 1. Dxc4 f5 2. Kb2 Dxc4 3. Txc4+ Tg4 4. Kb3 zal de partij vermoedelijk in remise zijn geëindigd.
1… Tc5!! 2. Txc5 Dxa4 1-0
Een speler die ik een tijdlang getraind heb, is Stefan Beukema. Des te leuker dat ook hij bij het Belgisch Kampioenschap vorig jaar de volgende stelling op het bord kreeg, waarin hij gebruik mocht maken van een originele kruispenning.
19… Tad8!
Prachtig gezien!
20. Lxf7+
Een poging om verwarring te stichten. 20. Txe7 faalt op 20… Td1#.
20… Kh8 21. Le6
Nog een slimme poging, maar zwart laat zich niet in de war brengen.
21… Txd7!
Nu zou 21… Dxe6? 22. Txd8 in wits voordeel uitvallen.
22. Dxd7
Daarmee mag zwart opnieuw zijn dodelijke penning uitvoeren. Op 22. Lxd7 had zwart 22… De4! moeten vinden. Na [Niet 22… Td8? vanwege 23. bxc3 Lxc3+ 24. Ke2 en het is niet duidelijk.] 23. O-O Pe2+ 24. Kh1 wint zwart dan een stuk met 24… Dxe3!
22… Td8 23. Dxd8+ Dxd8 24. bxc3 Dd3!
De absoluut sterkste zet: de koning blijft gevangen in het centrum waarna wit nog meer materiaal moet prijsgeven.
0-1
Dan is het nu de hoogste tijd om te besluiten met een aardige eindspelstudie.
1. Lg2+ Ld5
Zwart moet het schaak zo opheffen. Na 1… Ka7 2. e4+ wint wit de dame terwijl 1… Kb8 faalt op 2. Dh2+ Kc8 [2… Ka7 3. Dc7+ en zwart gaat mat.] 3. Lh3.
2. e4!
Lokt de loper naar een fataal veld.
2… Lxe4 3. Db1!
De kruispenning doet zwart de das om.
1-0
Mocht u in één van uw partijen een kruispenning op het bord zijn gekomen, houd ik me graag aanbevolen. Aarzelt u niet om uw voorbeeld voor het nageslacht te bewaren!
Deze fragmenten via de viewer:
(Ik heb ook enkele studies van de rubriek van Harold van der Heijden toegevoegd)
