Carlsen alleen aan de leiding
Het is met nog vier ronden te gaan overdreven om van een vorentscheidung te spreken, maar Magnus Carlsen heeft in de negende en tiende ronde een grote stap gezet naar de overwinning van het kandidatentoernooi. Eerst wist hij een lastige stelling tegen Vladimir Kramnik remise te houden om een ronde later overtuigend van Boris Gelfand te winnen. Omdat Levon Aronian van diezelfde Gelfand verloor is de Armeniër de gedeelde koppositie kwijt, al is hij met een half punt achterstand nog niet kansloos. Kramnik mag met een punt achterstand ook nog hopen, alle andere deelnemers staan onder de vijftig procent en zijn zo goed als uitgeschakeld.
De negende ronde was er op papier eentje die Aronian aan de leiding zou kunnen brengen, en even leek dat ook te gebeuren. Carlsen stond een pion achter tegen Kramnik, en Aronian moest met zwart tegen Gelfand toch wel minstens een halfje kunnen halen? Maar het ging anders. Allereerst liet de hoogste ratinghouder zien dat hij ook heel goed kan verdedigen:
Zwart heeft een probleem: pion a7 staat aangevallen. Moet je die dekken met het passieve 22…Ta8 of de pion opgeven?
22… Te8!
Carlsen heeft goed gezien dat wit na 22… Ta8? een mooie combinatie heeft: 23. Lxh6! gxh6 24. Th4 Df8 25. Pe4! Pg8 (25… Dg7 26. Pxf6+ Dxf6 27. De4+ wint de toren op b7) 26. Pg5+ Kh8 27. Pxe6 fxe6 28. Td7 Tb5 29. De4 Pf6 30. Dg6 Pxd7 31. Txh6+ Dxh6 32. Dxh6+ Kg8 33. Dxe6+ Kf8 34. Dxd7 en wint.
23. Txa7
23. Lxh6 gxh6 24. Th4 Df8 25. Pe4 Pg8 is met de toren op e8 niet goed.
23… Txa7 24. Dxa7 Db4 25. Le5
Misschien is 25.Dd4 een betere winstpoging.
25… Pd5! 26. Pxd5 Lxd5 27. Dxc7 Dc4
Nu kan wit niet goed dameruil vermijden, en blijft er een eindspel over met torens, ongelijke lopers en een pluspion voor wit. In sommige gevallen biedt dat goede winstkansen, maar in de partij maakt Carlsen heel makkelijk remise.
28. a3 f6 29. Dxc4 Lxc4 30. Lc3 Txe2 31. Td4 Lb5 32. Lb4 Te3 33. Kf2 Te2+ 34. Kg1 Te3 35. f4 Te2 36. Td6 Tc2 37. g4 Lc6 38. Ld2 Lf3 39. h3 Ta2 40. Lb4 Tg2+ 41. Kf1 Th2 1/2-1/2
Ondertussen maakte Aronian een enorme rekenfout tegen Gelfand.
Wit staat iets prettiger, maar als zwart hier gewoon pion e6 dekt is het moeilijk voor wit om verder te komen. Aronian gaat voor een afwikkeling gebaseerd op een misrekening.
25… Txd4?! 26. Lxe6 Lf7? 27. Lxf5! Lc4
Dit was de bedoeling: zowel de loper als de toren hangen nu bij wit. Maar zwart krijgt geen tijd om ze te slaan.
28. e6! Dd6 29. Tfe1 Te8
29… Txf5 30. Txc4! Txc4 31. e7 en wit haalt dame.
30. e7
Met een pion meer, een sterke vrijpion op e7, moet wit zo goed als gewonnen staan. Maar in de tijdnoodfase kan nog van alles gebeuren.
30… Lf7 31. Tc5?!
31. Lg4! Kg8 32. Tcd1 Txd1 33. Lxd1
31… g6 32. Lg4 h5?
32… Td3 33. De5+ Dxe5 34. Tcxe5 Kg7 geeft goede remisekansen.
33. f5! Kg7
Zwart kan het stukoffer niet accepteren: 33… hxg4 34. Dh6+ Kg8 35. fxg6 Lxg6 36. Tg5 Kf7 37. Txg6 Dxg6 38. Tf1+ en wint.
34. fxg6 Lxg6 35. Lxh5 Td3
36. De5+
Principieel onjuist. Wit staat materiaal voor, maar vanwege de kwetsbare zwarte koning is zwart het die baat heeft bij dameruil.
36… Dxe5 37. Tcxe5 Lxh5 38. Txh5 Txa3
Nu kan zwart weer hopen.
39. Tf5 Td3 40. Te4 Td7?
Op de laatste zet voor de eerste tijdcontrole nog een fout: na 40…Td6! kan zwart 41.Tg4+ met Tg6 beantwoorden en een andere zet met 41…Tf6. Dan kan zwart met zijn koning e7 gaan aanvallen en is het nog een hele klus voor wit om te winnen. In de partij wint wit vrij makkelijk.
41. Tg4+ Kh6 42. Tf6+ Kh7 43. Tf7+ Kh6 44. Tgg7 Td1+ 45. Kh2 Tf1 46. Th7+ Kg6 47. Thg7+ Kh6 48. Th7+ Kg6 49. Tfg7+ Kf6 50. h4 Ke6 51. Tg4 Kf5 52. Kg3 Te1 53. Tf4+ Ke6 54. h5
Goed berekend: als zwart op e7 slaat loopt de h-pion door, en als ie dat niet doet, ook, want wat kan zwart verder doen? 54… Txe7 55. Txe7+ Kxe7 56. Kh4 b6 57. h6 Th1+ 58. Kg5 Ke6 59. Kg6 Ke5 60. Tf5+ Bruggetje! 1-0
In de tiende ronde won Carlsen overtuigend van Gelfand. Kramnik boekte zijn tweede winstpartij, alweer tegen een landgenoot (wat sommige kibitzers verdacht vonden, maar ik geloof daar niet in):
Alweer heeft Kramnik ongelijke lopers, maar dit keer is het in zijn voordeel. Niet omdat hij remise wil maken, nee, in het Berlijns is het vaak gunstig voor zwart, omdat de loper pion b3 kan aanvallen, en als die valt kan a4 of c4 ook vallen. Voor de witveldige loper is het moeilijker om iets aan te vallen.
27. Kf2 Lf5
Ook 27…Pg6 is interessant. Op 28.Pe2 kan alsnog Lf5 en anders kan het zwarte paard naar het mooie veld f4.
28. Pxf5 Pxf5 29. g4 Pd4
Valt b3 aan. Moet wit het paard dus slaan?
30. Lxd4?
Nee, sterker nog, het is de beslissende fout. Nodig was 30. Ke3! Na 30… Pxb3 31. e6! Ke7 (31… fxe6 32. Lg7) 32. exf7 Kxf7 33. Le5 c6 34. Lc7 wint wit de pion terug en staat hij zelfs beter. In plaats daarvan kan zwart 30…Pe6 proberen, maar na 31.Ke4 heeft zwart dan niet veel.
30… cxd4 31. Ke2 Kd7 32. Kd3 c5 33. Ke4 Ke6
Dit eindspel is gewonnen voor zwart. Niet vanwege het voordeel van een gedekte vrijpion, maar omdat zwart de vrijpion als afleider kan gebruiken om de witte koning weg te lokken.
34. f4 gxf4 35. Kxf4
35…d3!
Misschien had Grischuk alleen gekeken naar 35… f6 36. exf6 Kxf6 37. h4 waarna wit remise houdt door met zijn koning op e4 en f4 heen en weer te pendelen.
36. Ke3 Kxe5 37. Kxd3 Kf4
Zwart wint nu de h-pion.
38. Ke2 Kg3 39. Ke3 Kxh3 40. Kf4 Kh4 41. Kf5 Kg3 0-1 Op 42.g5 is h5 43.Kf6 Kg4 het simpelst.
En ook de derde van de grote drie, Aronian, won in ronde tien. Hij liet alweer zien dat hij de strategie om Ivanchuk te zien goed beheerst. Die verraste hem met het Boedapest-gambiet, waardoor de partij mijn bijzondere aandacht had, en schaaktechnisch gezien was dat een succes voor zwart. Belangrijker was echter dat Ivanchuk weer veel tijd gebruikte, en toen hij het echt nodig had, had hij het niet meer.
Aronian – Ivanchuk
1. d4 Pf6 2. c4 e5 3. dxe5 Pg4
4. Pf3 Pc6 5. Lf4 Lb4+ 6. Pc3 Lxc3+ 7. bxc3 De7 8. Dd5 f6 9. exf6 Pxf6 10. Dd3 d6 11. g3 O-O 12. Lg2 Lg4 13. O-O Tae8
Een tabiya van deze variant. Wit moet objectief gezien beter staan, maar zijn damevleugel, vooral pion c4, is kwetsbaar. In de praktijk weten de witte spelers het voordeel vaak niet aan te tonen (ook Aronian lukt het niet), sterker nog, geregeld gebeurt het in deze variant dat wit zijn hele damevleugel verliest… Ik heb zelf vanuit deze stelling drie remises gemaakt, tegen Kramnik, Piket en L’Ami.
14. Tae1 Kh8 15. Pd4 Pe5
Onder andere over deze natuurlijke zet (wat anders?) dacht Ivanchuk best lang na, wat hem later zou opbreken.
16. Lxe5 dxe5 17. Pf5
Piket bood tegen mij op het NK in 1999 na 17. Pb3 c5 18. h3 remise aan, wat ik aannam. Aronian moest natuurlijk op winst spelen.
17… Lxf5 18. Dxf5 Pd7 19. De4 c6 20. Td1 Pb6
Zwart gaat op jacht naar pion c4. Wit kan die pion niet goed dekken, maar kan de tijd die zwart het kost om de pion te winnen gebruiken om zijn stukken actief op te stellen.
21. Td3 Dc5 22. Dh4 g6 23. Le4
Wit richt zich op de zwarte koning. Een goede strategie: zwart kan zich best verdedigen, maar het gaat Ivanchuk tijd kosten, en wie weet haalt ie weer de veertig niet…
23… Kg7 24. Kg2 Dxc4 25. Tfd1 Dxa2 26. g4
Kijk, terwijl zwart pionnen aan het slaan was, heeft wit opeens een dreiging in de stelling gebracht, Th3. Dat zwart hier mogelijk na 26…Dc4! zelfs beter staat is niet zo relevant.
26… Tf4 27. Lf5!?
De loper staat aangevallen, dus zet Aronian hem weg naar een veld waar hij ook aangevallen staat! Maar niet geslagen kan worden: op 27…gxf5 komt 28.Td7+ met mat of damewinst. Dat ziet Ivanchuk natuurlijk wel, maar het kost weer wat tijd om dat te berekenen.
27… Pd5
Haalt Td7 uit de stelling en dreigt daarom nu wel op f5 te slaan.
28. Th3 Th8?
En Ivanchuk breekt. Nodig was (28… h5 waarna bij correct spel de partij in eeuwig schaak eindigt: 29. Dg5 (of 29. e3 Kf8 30. exf4 Pxf4+ 31. Kg3 gxf5 32. Df6+ Df7 33. Dh8+ Dg8 34. Df6+ Df7 35. Dh8+) 29… Txg4+ 30. Lxg4 hxg4 31. Dh6+ Kf6 32. Dh4+ Kg7 33. Dh6+ Maar het is allemaal best ingewikkeld, er zijn alternatieven, en dus geen fijne stelling in tijdnood. De verprutste tijd bij o.a. 15…Pe5 was nu goed van pas gekomen…
29. e3! gxf5?
Met de toren op h8 kan zwart niet goed weg met zijn koning, maar remisekansen gaf nog 29… Txf2+ 30. Dxf2 Dxf2+ 31. Kxf2 gxf5
30. exf4 1-0 Ivanchuk ging voor de vierde keer dit toernooi (en de tweede keer tegen Aronian) door zijn vlag. Maar na 30…Pxf4+ 31.Kh1 Pxh3 32.Td7+ wint wit weer een dame of koning.
Stand na de tiende ronde:
1. Carlsen……………………. 7,0
2. Aronian……………………. 6,5
3. Kramnik……………………. 6,0
4. Gelfand,Grisjoek,Svidler…….. 4,5
7 Ivantsjoek,Radjabov…………. 3,5
Foto’s door Anastasiya Karlovich en/of Peter Doggers.
