Schaakclubs zijn het oudst

Van de zes oudste sportverenigingen in Nederland zijn er vijf een schaakclub. Dit opmerkelijke feit werd zaterdag gemeld in Trouw, bij het 150-jarig jubileum van de Koninklijke turnvereniging Olympia in Amsterdam.

In de Databank Sport van Sporthistorici.nl staan zes nog bestaande verenigingen die eerder zijn opgericht dan Olympia en dus hun 150-jarig jubileum achter de rug hebben. De oudste is Studenten Gymnastiek- en Scherm Vereeniging Olympia uit Utrecht, opgericht in 1840. De andere vijf zijn schaakclubs. Volgens de databank:

– Philidor Leeuwarden (1847)

– Strijdt met Beleid (Nijmegen, 1848)

– Deventer Schaakgenootschap Pallas (1849)

– Oefening en Ontspanning (Kampen, 1849)

– Discendo Discimus (Den Haag, 1852)

Natuurlijk zijn wij trots dat wij schakers (althans onze voorgangers) zich al zo vroeg organiseerden en dat zo lang volhielden. Maar met deze publicatie wordt misschien ook een gevoeligheid weer actueel. In 1999 verscheen het boek ‘Het loopt ongenadiglijk mat’, met als ondertitel ‘Het schaakleven in Nederland in de negentiende eeuw, de sociaal-culturele achtergrond van het ontstaan van schaakverenigingen’. Een lange ondertitel, het was dan ook een proefschrift. Hans Scholten, gek genoeg een kernfysicus, promoveerde erop tot doctor. Hij deed uitgebreid onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van verenigingen en kwam tot het volgende rijtje van oudste oprichtingsdata:

– Discendo Discimus (Den Haag, 1852)

– Doesborghsch Schaakgenootschap (1873)

– Schaakclub Utrecht (1886)

– Hilversumsch Schaakgenootschap (1887)

De laatste drie zijn nog geen 150 jaar en staan dus niet in het rijtje van Trouw. Maar waar zijn bij Scholten Philidor, SMB, Pallas en O&O gebleven? Dat ga ik niet in detail bespreken, maar Scholten keurt een oprichtingsdatum af als er daarna sprake is geweest van fusies waarbij de oudste club de kleinste was. De claim van Messemaker 1847 (Gouda) wijst hij af. Misschien is het Vereenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap (VAS) uit 1822 wel de oudste schaakclub van Nederland (en daarmee ook de oudste sportclub van Nederland!), maar die club heeft een verleden van inzakkingen, afscheidingen en herenigingen waardoor er volgens Scholten geen continu clubbestaan is. Bij een aantal clubs heeft sporthistorici.nl dus een andere mening dan Scholten. Nou ja, mening? Zich er niet in verdiept.

Dit artikeltje is niet bedoeld om de discussies weer op te rakelen. Ik zie het positief en constateer met vreugde dat Trouw de georganiseerde schaaksport even in het zonnetje heeft gezet. Met dank aan een turnvereniging.