Belevenissen van een arbiter: Snelschaak Marathon Dordrecht
In Dordrecht is op 2 maart jl. voor de 15e keer de Snelschaak Marathon gehouden. De locatie van dit ‘Open Nederlands Kampioenschap Snelschaken’ is gebouw Ocra van het ROC Da Vinci College in de wijk Leerkamp. Dit eendaagse evenement is zeer populair onder de schakers. Ook vele GM’s en IM’s weten de weg te vinden naar ‘Dordt’, zoals de bewoners hun plaats veelal noemen. Twee zaken zijn hiervoor verantwoordelijk: Een riant prijzengeld (1e prijs: 1750,–) en een uitstekende organisatie onder bezielende leiding van voorzitter Adri Timmermans. 200 deelnemers, o.a. uit Brazilië, Zweden, Frankrijk en Duitsland, starten om 10 uur op zaterdagochtend in één grote groep om 17 dubbele ronden te spelen – een keer wit en een keer zwart tegen dezelfde tegenstander – met een bedenktijd van 5 minuten p.p.p.p. De 20 topborden spelen in het auditorium van het gebouw: een zaal op de begane grond die plaats biedt aan honderden bezoekers die op een brede tribune plaats kunnen nemen. De andere 80 borden zijn ondergebracht in een zaal op de eerste verdieping die via die tribune te bereiken is. Voorwaar een fraaie ambiance!
Het is de eerste keer dat ik als arbiter bij dit toernooi aanwezig ben als vervanger van Paul van Rooyen. Samen met hoofdarbiter Henk Greevenbosch en voormalig hoofdarbiter van het Tata Steel Chess Tournament Thomas van Beekum, hebben wij de taak om alle emoties en uitwassen, die vooral bij snelschaken wel eens om de hoek komen kijken, binnen de perken te houden. De eerste ronden is er weinig aan de hand. De mensen zijn nog fris en voor rede vatbaar. Wel zijn er al een paar rare vlagvalsituaties. Als je met nog een paard en eventueel een pion door de vlag gaat en je tegenstander heeft alleen nog maar een loper. Wat is dan de uitkomst? Je verliest! Want de speler met de loper kan mat geven. Dit gebeurt deze dag wel 3 á 4 keer. (Artikel 6.9: Als een speler het voorgeschreven aantal zetten niet heeft voltooid in de toegekende bedenktijd, dan is de partij voor hem verloren. De partij is echter remise als de stelling zodanig is dat de tegenstander de koning van de speler nooit mat kan zetten, door welke reeks van reglementaire zetten dan ook.) Het is wel een absurde situatie. Als je buiten de koning niets meer hebt, is het remise, maar als je nog een paard op het bord erbij hebt staan gaat de partij verloren, als de tegenstander in beide gevallen slechts een loper heeft. Dit soort ‘matpotentieel’ is wel pijnlijk voor de verliezer en je kan vraagtekens zetten bij deze regel, maar het is wel duidelijk. Dit voorkomt discussies bij een vlagval of een stelling remise of gewonnen/verloren is bij een bepaalde materiaalverhouding. Elke poging om dit in rechtvaardigere banen te leiden via regelgeving zal leiden tot een verdere regelbrij. En daar zit niemand op te wachten. Het spelregelboekje is door de jaren heen al dik genoeg geworden door de pogingen om alle mazen in het net te dichten. Er is echter wel een eenvoudige oplossing om deze gevallen te vermijden: Alle partijen met increment spelen. Dan hoef je niet meer door je vlag te gaan en is het afgelopen met deze flauwekul. Ook in de KNSB-competitie wordt volgend seizoen met increment gespeeld. Zou dit ook iets zijn voor de Snelschaak Marathon? 3 minuten + 2 seconden per zet erbij lijkt een aardig alternatief. Het enige nadeel is dat dit het tijdschema in de war kan schoppen en dat is iets wat men niet kan laten gebeuren.
Bij één van de hiervoor genoemde gevallen stelt één van de twee spelers mij een vraag over een situatie bij het schaken die mij bij dit schrijven totaal ontschoten is. Ik weet wel dat ik in beginsel een wat aarzelend antwoord geef. Dit geeft die speler een goede reden om mij onderzoekend en doordringend aan te kijken en de volgende conclusie te trekken: “U weet er ook niet zo veel van, hé?!” Mocht ik al enige tekenen van hoogmoed vertoond hebben, dan zijn die nu als sneeuw voor de zon verdwenen. Aardige jongen, leuke uitstraling, die kan toch geen ongelijk hebben?
Het toernooi gaat verder. Er wordt op het scherpst van de snede gestreden, getuige van het feit dat bij de top van het klassement in een wedstrijd met een materiaalverhouding van lopers van ongelijke kleur en nog ergens een verdwaalde pion, de een de ander genadeloos door de vlag jaagt. In de loop van de middag zie je de vermoeidheid bij de spelers toenemen en er ontstaat soms wat irritatie. Zo zet een speler bij een promotie een omgekeere toren neer op het bord en zegt: “Dame.” Tegenstander reageert niet en als die omgekeerde toren bij de eerste zet diagonaal gespeeld wordt, claimt de tegenstander winst vanwege een onreglementaire zet. Hij heeft het recht aan zijn zijde en krijgt het punt. Maar die actie verdient uiteraard niet de schoonheidsprijs en de speler is er zo verbolgen over, dat hij alleen nog maar kan zeggen: “Dan trek ik mij terug voor de rest van het toernooi!”
Onder de deelnemers bevindt zich ook ‘Mister Chess’ Hans Böhm, onze zeer gewaardeerde schaakambassadeur. Na afloop vertelt hij wat hem die middag is overkomen. Bij een partij zet hij zijn pion op de achterste rij, wat recht geeft op promotie. De dame die voor de pion in de plaats moet komen te staan bevindt zich achter de elleboog van zijn tegenstander. Hij vraagt vriendelijk om die dame en hoffelijk laat hij zijn klok lopen, terwijl hij al niet zo veel tijd meer heeft. De tegenstander doet echter of hij niets ziet en hoort en blijft stoïcijns zitten. En Hans moet nogmaals om zijn dame vragen, waarna er weer geen reactie volgt! En uit beleefdheid laat hij nog steeds zijn klok maar lopen! Uiteindelijk heeft hij zijn dame weten te bemachtigen, maar door dit provocerende, psychologische spelletje van zijn tegenstander verliest hij kostbare tijd en hij gaat dan ook door zijn vlag met een dame meer. Hij heeft zich met weinig verweer naar de afgrond laten leiden en dat terwijl hij zelf ook wel weet hoe de trukendoos te gebruiken om te proberen partijen naar je hand te zetten. Hij wordt mild!
Bij een van de laatste partijen in de laatste ronde gebeurt nog het volgende: Er staan twee koningen op naast elkaar liggende velden op het bord – dus twee koningen schaak – en een speler claimt de partij terwijl hij met zijn witte koning de zwarte koning al heeft aangeraakt met de bedoeling hem te slaan. Het toernooi heeft duidelijk net iets te lang geduurd voor deze spelers, want wat een absurde situatie is dit. Het probleem wordt snel en zonder morren op vreedzame wijze opgelost: het punt wordt gedeeld. Zo eindigt ook voor deze twee spelers de Snelschaak Marathon. Na de prijsuitreiking gaat ieder weer zijns weegs, wel of niet tevreden over de behaalde resultaten. Over één ding kan iedereen het eens zijn: volgend jaar moet er weer een Snelschaak Marathon komen!
3+2 wordt de laatste jaren gebruikt bij het WK blitz.
Een enquete onder 30 wereldtoppers wees uit dat men graag met increment speelt.
28 spelers stuurden de ingevulde enquete terug, daarvan hadden slechts 2 spelers voorkeur voor spelen met 5 minuten zonder increment.
3+2 was de meest gewaardeerde mogelijkheid.
Als ik een youtube filmpje WK blitz zoek en afspeel merk ik dat er de hele partij echt geschaakt wordt. Dat zie ik liever dan stukkensmijterij en zetten als Ta4 omdat dat lekker naast de klok is.