Eindspelfinesses 21: Toren en randpion tegen loper
Krijgt u wel eens een eindspel op het bord in uw partijen? En was u tevreden over de afloop? Of knaagde er iets waarvan u later dacht: “Dat had ik anders kunnen spelen?”
Schaaksite biedt een eindspelrubriek aan waarin u uw kennis kunt opfrissen of eventueel uitbreiden. De internationale meesters Twan Burg en Herman Grooten zullen op frequente basis u proberen bij te praten over diverse eindspelfinesses.
Deze week kijken we naar het eindspel van toren en randpion tegen een loper. Deze loper heeft de tegenovergestelde kleur van het hoekveld waar de pion wil gaan promoveren, anders is het makkelijk gewonnen omdat de verdedigende partij zich niet pat kan laten zetten. De afgelopen drie jaar is dit eindspel viermaal voorgekomen bij het Tata Steel Chess tournament (TSCT) in Wijk aan Zee, en we gaan in chronologische volgorde naar deze partijen kijken.
Te beginnen met Efimenko-Ganguly, waarin de finesses voor de verdedigende partij duidelijk worden.
Zwart houdt remise door zijn loper op deze diagonaal te houden. 76.Tb2 Ld3 77.Tb6+ Kg7 78.Kg5 Lc2 79.Tb7+ Kg8 80.Kh6 Ld3
De modelstelling. De loper blijft op de diagonaal en de koning op g8. Na schaak gaat de koning gewoon naar f7. 81.Tb8+ Kf7 82.Tb3 Lc2 83.Tg3 Lb1 84.Tg7+ Kf8 85.Tg1 Lc2 86.Tg6 Kf7 87.Tc6 Ld3 88.Tc7+ Kg8 89.Kg5 [89.Tg7+ Kf8! (89…Kh8? Nu wordt de koning klemgezet in de hoek, zie volgende partij. 90.Td7 Lc4 91.Td8+ Lg8 92.Kg5 Kg7 93.h6+ Kh7 94.Td7+ Kh8 95.Kg6 Lb3 96.h7) ] 89…Lb1 90.Kf6 Ld3 91.h6 Lb1 92.h7+
92..Kh8 [92…Lxh7?? 93.Tc8#] 93.Kg5 Lxh7 94.Kh6 Lg8 95.Kg6 Ld5 96.Tc8+ Lg8 De modelstelling voor loper tegen toren. 97.Kf6 Kh7 98.Tc5 Lb3 99.Tc7+ Kg8 De loper blijft dus op de diagonaal om de pion te blokkeren, en de koning blijft op de witte velden in de hoek. ½–½
Nu gaan we kijken naar een partij waarin wit wist te winnen. Zoals zal blijken is dit eindspel gewonnen als de randpion de middenlijn nog niet gepasseerd is. Om alvast een tipje van de sluier op te lichten: dit komt doordat de koning het veld h5/a5 dan beschikbaar heeft om achter de toren langs te kruisen.
De winstmethode
De winstmethode begint met het verdrijven van de vijandelijke koning naar de achterste rij, om vervolgens een schaakje te geven op g7 of b7, zie onderstaande stelling.
De winstvoering hangt af van wat zwart nu doet.
De koning gaat naar de hoek
Gaat de koning van de verdedigende partij naar a8, dan komen we terecht in onze tweede partij uit het TSCT, Shirov-Grischuk 2011.
Nu de koning opgesloten is in de hoek, wint het door de a-pion op te rukken. De ruimte op a5 voor de witte koning is niet nodig in dit geval. 61…Lg3 62.a5 Lf2 [62…Lf4 63.Tf7 Lb8 64.Tf6 Le5 65.Tf8+ Lb8
Met de koning op a8 kan wit altijd geforceerd in deze stelling komen, waarna de a-pion oprukt en zwart geen tijd heeft om zijn loper op de g1–a7 diagonaal te krijgen. 66.Kb5 Kb7 (66…Ka7 67.a6 Lh2 68.Tf7+ Ka8 69.a7) 67.a6+ Ka7 68.Tf7+ Ka8 69.Kb6 Lh2 70.a7] 63.Tf7 Lc5 64.Tf5 Ld6 65.Kb6 Lb8 66.Tf7 Lh2 67.Ta7+ Kb8 68.Tg7!
Dreigt mat en laat de loper niet op de door hem gewenste diagonaal komen. 68…Ka8 69.a6 Le5 70.Ta7+ Kb8 71.Td7! Wederom verhindert dat de loper op zijn geliefde diagonaal komt. 71…Ka8 72.a7 Ld4+ 73.Ka6 Lb6 74.Te7 1–0
De koning gaat niet naar de hoek
Nu is de winstvoering wat lastiger. Verschillende finesses worden gecombineerd om winst af te dwingen:
- Finesse A: Het achterlangs kruisen van de koning, waardoor de randpion een vrije doortocht heeft en de toren de g-lijn afsnijdt.
- Finesse B: Voorkomen dat de loper op de diagonaal b1-h7 komt. Dan kan de h-pion wel doorlopen en wint het.
- Finesse C: De koning door een verticaal schaakje naar de e-lijn dwingen. Dan kan de witte koning naar de g-lijn en wint het heel makkelijk.
- Finesse D: De koning afsnijden over de zevende rij, wanneer deze op f6 staat.
Bij het bestuderen van Karjakin-Topalov 2012 zien we alle finesses terug.
92.Tg5 Kf7 93.Tg3 Lc2 94.Tg7+ Kf8 95.Tg2 Le4 96.Tg4 Lc2 97.Tg5 Kf7 [97…Ld1 98.Kg6 Kg8 99.Tc5! Voorkomt Lc2. 99…Kf8 100.h4 Le2 101.Tf5+ Kg8 102.Td5 Kf8 103.h5] 98.Kh5 [98.h4 Kf6 (98…Ld3 99.Tg3 Lc2 100.Kh5 Ld1+ (100…Kf6 Nu kan wit op 2 manieren winnen. 101.Tc3 (101.Tg5 Ld1+ Voorkomt dat de koning achterlangs gaat. 102.Kh6 Lc2 103.Tg2 Finesse C) 101…Lb1 102.Tc7
Snijdt de koning af over de zevende rij. 102…Ld3 103.Kh6 Lb1 En wit kan op een gewenst moment overschakelen op Finesse C. 104.Tc1 Ld3 105.Td1 Le4 106.Tf1+ Lf5 107.Tf2+-) 101.Kg5 De koning steekt over. Zwart kan zijn koning er nu weer bijhalen, maar dan voorkomt wit dat de loper op de droomdiagonaal komt. 101…Kg7 102.Tc3
102..Le2 103.h5 Ld1 104.Tc7+ Kg8 (104…Kh8 105.Kh6 Lb3 106.Tc8+ Lg8 107.Kg5) 105.h6 Le2 106.h7+ Kh8 107.Kh6) 99.Tg2
En de koning wordt van de f-lijn verjaagd. 99…Lb1 100.Tf2+ Lf5 101.Tf1] 98…Kf6 [98…Ld1+? 99.Kh4 Kf6 Nu is het lastig vooruitgang maken voor wit.] 99.Kg4
1–0
Tijdens het TSCT van 2013 wist Nakamura met behulp van dit eindspel remise te maken tegen Loek van Wely:
Tragiekomedie
Analoog met Dvoretsky’s Endgame Manual, kijken we nu naar een partij met dit eindspel waar van alles misging. Ik kom er niet omheen hiervoor een partij van mezelf uit te kiezen, die tegen Tom Kantans.
Deze stelling is theoretisch gewonnen, omdat zwart zijn h-pion nog achtergehouden heeft. 53.Kg2 Kg4 54.La7 Tc2+ 55.Kh1 h5 56.Ld4 h4? [56…Kh3 57.Kg1 Tg2+ Dit is de winstvoering zoals we gezien hebben.]
De h-pion is nu te ver opgerukt. 57.La7? De loper moet naar de juiste diagonaal. [57.Le5 h3 58.Kg1 Tc1+ 59.Kf2] 57…Kg3? [57…Kh3 58.Kg1 (58.Lb6 Tc1+ 59.Lg1 Kg4) 58…Tc1+ 59.Kf2 Kh2] 58.Lb8+ Kh3 59.La7? Dit is niet de goede diagonaal. [59.Kg1 Kg4 60.Le5 h3 61.Ld6=] 59…Tc1+ 60.Lg1 Kg4 61.Kg2 h3+ 62.Kh1 Ta1 63.Kh2 Ta2+ 64.Kh1 Kg3 65.Ld4 h2?
Hij heeft het sinds een paar zetten correct gespeeld, maar speelt nu niet op het juiste moment h2. [65…Te2] 66.Le5+ [66.Lb2? Kh3 67.Le5] 66…Kh3 67.Lb2! Dit patmotief hadden we nog niet gezien. 67…Ta8
Conclusie
We hebben gezien dat dit eindspel remise is wanneer de pion over de middenlijn wordt geschoven, mits de loper op de juiste diagonaal staat.
Tips voor de torenpartij
- Stel het uitrukken van de pion uit.
- Drijf de koning naar achteren en geef een schaakje op g7.
- Speel de pion op als hij naar de hoek gaat.
- Combineer finesses A tot en met D als hij niet naar de hoek gaat.
- Gebruik je tijd goed en let op pat.
Tips voor de loperpartij
- Speel de loper op de diagonaal die de pion kan slaan als hij hem naar de zevende rij opspeelt.
- Indien je het vroegtijdig opspelen van de pion niet kunt provoceren, verdedig zo hardnekkig mogelijk.
- Ga niet met de koning naar de hoek.
- Probeer de finesses te voorkomen, vooral finesse A.
Het eindspel via de viewer:
Ik herinner me nog dat we je eindspel live volgden op USF! Ik vanuit mijn hotelkamer dan waarschijnlijk. Even opgezocht:
zo 27-12-2009 17:38 Dimitri Reinderman
De variant zou goed kunnen kloppen. Ondertussen heeft Twan een interessant eindspel, T+h vs L. De zwartspeler heeft zijn pion van h7 naar h4 gespeeld, en da’s niet goed. De winst is heel ingewikkeld, maar de pion mag je niet verder dan h5 spelen zolang de witte koning in de hoek staat.
zo 27-12-2009 17:41 Dimitri Reinderman
Heeft iemand een eindspelboek waar het instaat? Ik meen dat je met Th2+, vervolgens loper aanvallen, schaak op de onderste rij de koning van de hoek jaagt; dan de toren naar de g-lijn, en dan om de toren heen met je koning naar f3 lopen.
zo 27-12-2009 17:45 Dimitri Reinderman
Nu wint zwart toch. Het is ook lastig te verdedigen, blijkbaar.
zo 27-12-2009 17:46 Dimitri Reinderman
Verrek, Lb2, toch remise!
zo 27-12-2009 17:46 henk
of toch le5 nog remise
zo 27-12-2009 17:47 henk
lh8 lijkt me weer ruk
zo 27-12-2009 23:48 Bart-Piet Mulder
Na 70.Le5! (ipv 70.Lh8?) is het remise.
Zwart laat de winst glippen door 67…h2? ipv bijv. 67…Te2 (67..Th2+ lukt ook) Twee varianten:
a. 68.Lb6 h2 69.Lc7+ Kh3 70.La5 Tf2 of
b. 68.Lc3 h2 69.Le5+ Kh3 70.Lg3 Td2
Maar vanaf 58…h5-h4 wordt de winst idd een stuk lastiger.
Instructief artikel verder