Eindspelfinesses 23: Dame-eindspelen
Krijgt u wel eens een eindspel op het bord in uw partijen? En was u tevreden over de afloop? Of knaagde er iets waarvan u later dacht: “Dat had ik anders kunnen spelen?”
Schaaksite biedt een eindspelrubriek aan waarin u uw kennis kunt opfrissen of eventueel uitbreiden. De internationale meesters Twan Burg en Herman Grooten zullen op frequente basis u proberen bij te praten over diverse eindspelfinesses.
Deze week kijken we naar dame-eindspelen. Aan de hand van enkele partijen die ik heb gespeeld komen belangrijke finesses ter sprake. Belangrijk is in ieder geval:
- Vrijpionnen. Met behulp van de dame kunnen die vaak moeiteloos naar de overkant gebracht worden.
- Targets. Als je veel ongedekte pionnen hebt is de dame van de tegenstander erg sterk, en kan deze in veel gevallen geforceerd een pion winnen.
- Veiligheid van de koning. Met een open koning kan de dame van de tegenstander veel schaakjes geven, wat kan resulteren in eeuwig schaak of pion verlies.
- Afwikkeling naar een pionneneindspel. Hier moet altijd rekening mee gehouden worden. Zelfs als je een pion voor staat kan zo’n afwikkeling ongunstig zijn.
Nauw genomen zijn er 2 dingen nodig om een dame-eindspel naar je hand te zetten:
- Een vrijpion
- De mogelijkheid om te ontsnappen aan eeuwig schaak
Als je nog geen vrijpion hebt, is het belangrijk om alle pionnen gedekt te kunnen houden, om vervolgens ergens een vrijpion te creëren.
Dit laatste zullen we reeds zien in de eerste partij:
Struik,Tjapko (2208) – Burg,Twan (2172)
Baarn 2005
54…Dg7
Ik heb een pion meer. De dame dekt nu al mijn pionnen. Mijn winstplan: De dame alle pionnen laten dekken en de koning onder begeleiding van de dame naar de b5-pion toe laten lopen. 55.Dd2+ Kh7 56.Dd3 De7 57.h3?! Dit geeft mij een aanknopingspunt. De g3 pion is makkelijker aan te vallen dan de h2 pion. 57…Kg7 58.Kg2 De6 59.Dd4+ Kf7 60.Df4+ Df6 61.Dc7+ De7 62.Df4+ Kg7 63.Dd4+ Kh7 64.Dd3 De6 65.Kh2 Da2+ 66.Kg1 Db2 67.h4 Kg7 68.Dd7+ Kh6 69.De8 Kh7 70.Dd7+ Dg7 71.Dd3 De7 72.Kg2 De6 73.Kh2
Omdat wit toch niet zoveel kon heb ik niks verloren met het heen-en-weer geschuif. Nu dan de uitvoering van mijn winstplan. 73…Kg8 74.Dd8+ Kf7 75.Dc7+ Kf6 Mijn doel is om de b5-pion uit te schakelen. Ik ben hiervoor bereid mijn a-pion op te geven. Na Dxa7 win ik met schaak de pion terug waarna ik een vrijpion heb. 76.Df4+ Df5 77.Dd6+ Kf7 78.Dc7+ Ke6
79.Dc8+ [79.Dxa7 Dxb5 Deze afwikkeling is dus prima, zwart heeft hier een vrijpion gecreëerd.] 79…Kd5 80.Dc6+ Kd4 81.Dd6+ Kc4 82.Dc6+ Kb4 83.De8 Ka5 84.De2 Dxb5
Zwart wint de belangrijke b-pion. Waarschijnlijk verlies ik nu de g6-pion, maar ik heb nu een vrijpion en dat telt het zwaarste. 85.Da2+ Da4 86.Dd5+ b5 87.Dd8+ Kb4 88.Dd6+ Kc4 89.Dxg6 Dd1 90.Dc6+ [90.De4+!? Dd4 91.De2+ Kb4 92.Dxh5 a5 Met goede kansen voor zwart, omdat ik sneller ben.] 90…Kb4 91.Da6 Dc2+ 92.Kg1 Dc5+
De dame staat hier weer mooi centraal en dekt alle pionnen. Nu probeer ik de koning veilig te spelen en dan de b-pion op te spelen. 93.Kh2 Kc4 94.De6+ Kd4 95.Dd7+ Ke5 96.De8+ Kd6 97.Df8+ Kc6 98.Dc8+ Kb6 99.Dd8+ Ka6 100.Df6+ Kb7 101.Dg7+ Dc7 102.Dd4 Dc2+ 103.Kh3 Df5+ 104.Kh2 a5Eindelijk kan ik mijn pionnen opspelen! 105.Dg7+ Kc6 106.Dh6+ Kc5 107.De3+ Kc4 108.De2+ Kb3 109.De3+ Ka4 110.De8 Dc5 111.Dd7 Ka3 112.Dd3+ Kb2 Dreigt de pionnen verder op te spelen. 113.Dd2+ Dc2 Wikkelt af naar een… dame-eindspel! 114.Dxc2+ Kxc2 115.g4 a4 116.g5 a3 117.g6 a2 118.g7 a1D 119.g8D De5+ 120.Kg1 Dd4+ 121.Kg2 De4+ 122.Kf2 [122.Kg1 b4 En de vrijpion beslist.] 122…Dxh4+ Uiteindelijk offerde ik de h-pion, en liep mijn b-pion door. 0–1
Ook in de volgende partij slaagde ik erin een vrijpion te creëren. Dit keer had ik hiervoor mijn koning niet nodig, en was het alleen belangrijk eeuwig schaak te vermijden.
Brandenburg,Daan (2392) – Burg,Twan (2268)
Dieren 2006
48…Lxc5 49.bxc5 e5
Zwart plukt thematisch de vruchten van de geïsoleerde d-pion. 50.c6 exd4 51.c7 Dc5 52.c8D Dxc8 53.Dxd4+ Kg8 54.Kh2 Df8 [54…a5!? Is wellicht een directere manier om een vrijpion te maken.] 55.Dc3 Dd6 56.h4 Db6 Ik wil de koning op g7 krijgen, zodat ik mijn dame naar f6 kan spelen. Met deze zet val ik f2 aan en bereid ik voor een vrijpion te maken op de damevleugel. 57.Dc8+ Kg7 58.Dc3+ Df6 59.Dc5 h5
Om al het tegenspel eruit te halen en mijn koning veilig te houden. 60.Kg2 De6 61.Dd4+ Kf8 62.Dd8+ Kg7 63.Dd4+ Kh7 64.Da7 Df6 65.Dc5 Kg7 66.Kg1 Db2
Mijn dame staat erg sterk op de diagonaal. Hierdoor kan wit geen enkel schaakje geven. Vanaf b2 gaat het helpen 1 van de pionnen naar de overkant te helpen.
67.Kg2 a5 68.g4 Omdat zwart anders makkelijk promoveert, probeert wit de koningsvleugel open te breken om schaakjes te kunnen geven. 68…hxg4 69.h5 a4 [69…b4! Is een snellere manier om een vrijpion te krijgen.] 70.hxg6 Kxg6 Ik heb een pion gewonnen en mijn koning heeft nog steeds voldoende bescherming. 71.Dc6+ Kg5 72.Dc5+ Kg6 73.Dc6+ Kg7 74.Dd5 De2 75.Dg5+ Kf8 76.Dd8+ De8 De dame beschermt de koning en dekt pionnen. 77.Dd6+ Kg7 78.Dd5 f6 79.Db7+ Kh6 80.Dd5 De2 81.Dd6 De4+ 82.Kg1 Df5 83.Df8+ Kg5 84.De7 De5 85.Dg7+ Kf4 86.Dh6+ Kf3 87.Dh1+ Ke2 88.Dg2 Dd4 89.Df1+ Kd2 90.Dxb5 g3 91.Da5+ Kd1 92.Dh5+ Kc1 93.Dh6+ Kb2 94.Kh1 De4+ 95.Kg1 De1+ 96.Kg2 Dxf2+ 0–1
In de volgende partij was al mijn hoop op een vrijpion gevestigd.
Burg,Twan (2300) – Van Wissen,Michiel (2313)
HMC-LSG 2008
45.Kd3 Db3+
De e-pion is al ver opgerukt dus is zwart te laat om zelf te rennen, en probeert dus eeuwig schaak te geven. 46.Kd4 Db2+ 47.Kc5 Da3+ 48.Kd5 Da5+ [48…Dd3+ 49.Ke5 Db5+ 50.Kd4 De8
Met de dame op e8 kan de e-pion wel tegengehouden worden 51.Dd7 Kf8 52.Dd6+ De7 53.Db8+=] 49.Kd4 Da1+ 50.Ke3 Dg1+ 51.Kf4 Dxg2 52.Dd8+ Kh7 53.e7 Nu is mijn pion wel erg dichtbij het promotieveld, en hoef ik alleen nog maar mijn koning in veiligheid te brengen.
53…Dh2+ [53…Dg5+ De engine heeft ook moeite om te zien of het eeuwig schaak is. Ook de engine kun je verslaan door hardnekkig uit de schaakjes te lopen.. 54.Ke5 Df6+ 55.Kd5 Dc6+ 56.Kd4 Df6+ 57.Kd3 Da6+ 58.Ke3 Da3+ 59.Kd4 Db2+ 60.Kd5 Db5+ 61.Ke6 Dc6+ 62.Dd6 Dc8+ Transpositie naar de partij.] 54.Kxf5 Dc2+ [54…Dh5+ 55.Ke6 Dg6+ 56.Kd5 Dd3+ 57.Ke5] 55.Ke6 Dg6+ 56.Ke5 Df6+ 57.Ke4 De6+ 58.Kd3 Df5+ 59.Kc3 De5+ 60.Kd2 Df4+ 61.Ke2 De5+ 62.Kf1 Db5+ 63.Ke1 De5+ 64.Kd1 Da1+ 65.Kc2 Da2+ 66.Kc3 Da1+ 67.Kd3 Db1+ 68.Kd4 Db4+ 69.Ke5 Dc5+ 70.Ke6 Dc6+ 71.Dd6 Dc8+ 72.Dd7 Dc4+ 73.Dd5 Dc8+ 74.Kd6 Db8+ 75.Kd7
Na vele omzwervingen heb ik een veilige plek voor mijn koning gevonden! 1–0
Wanneer beide partijen een vrijpion hebben, is er sprake van een race. Vanzelfsprekend is de positie van de dame dan cruciaal.
Burg,Twan (2462) – Cioara,Andrei Nestor (2437)
Le Touquet 2011
34…Kh8
35.Dd4+? De dame staat hier niet echt gunstig voor het opspelen van de a-pion. [35.Dxc6!
Vanaf hier ondersteun ik het oprukken van mijn vrijpion en haal ik de schaakjes eruit. 35…f4 (35…De2 36.Ka2 Kg7 37.a5 Dxf2 38.a6) 36.Ka2 (36.Db5 Df3 37.a5 Dxf2 38.a6 f3) 36…Kg7 37.Dxe6 Dc5 38.Dg4+ Kh7 (38…Kf6 39.Dxf4++-) 39.Dxf4 h5 40.Df7+ Kh6 41.Df6+ Kh7 42.Kb3 Kg8 43.Dg6+ Kf8 44.De6 Dxf2 45.a5+-; 35.a5 De2] 35…Kh7 36.a5 De2 37.Da4 [37.Ka2 h5] 37…Da6 Ik heb nu te weinig controle over a6 waardoor het lastig is de race te winnen 38.Db4 h5 39.Db6 Dc4 40.b3 Dc3+ 41.Ka2 h4 42.a6 h3 43.a7 Dc2+ 44.Ka3 Dc1+ 45.Ka2 Dc2+ 46.Ka3 Dc1+ 47.Ka2 ½–½
We sluiten af met mijn partij tegen Stefan Kuipers, waar Stefan met wit vlak voor de tijdcontrole de weg naar remise miste. Hoe kan wit remise maken in onderstaande stelling?
Conclusie
In het kort nog de belangrijkste finesses:
- Een vrijpion creëren en deze met de dame naar de overkant helpen
- De dame zo centraal mogelijk zetten. Om de vrijpion te ondersteunen, alle pionnen te dekken en de koning beschermen.
- De koning veilig in de hoek houden of gebruiken om een pion te gaan snoepen.
Het eindspel via de viewer:
