Eindspelfinesses 25: Toreneindspel 2 vs 1
Krijgt u wel eens een eindspel op het bord in uw partijen? En was u tevreden over de afloop? Of knaagde er iets waarvan u later dacht: “Dat had ik anders kunnen spelen?”
Schaaksite biedt een eindspelrubriek aan waarin u uw kennis kunt opfrissen of eventueel uitbreiden. De internationale meesters Twan Burg en Herman Grooten zullen op frequente basis u proberen bij te praten over diverse eindspelfinesses.
In januari 2012 kreeg ik een toreneindspel op het bord in de Duitse competitie. Het stond 3.5-3.5 dus ik besloot flink te gaan melken. Achtereenvolgens komt aan bod:
- Praktisch toreneindspel
- Toreneindspel 2 vs 1
- Dame en pion tegen toren en pion
- Dame tegen toren
Vervolgens geef ik nog een overzicht van de details in de kritieke fase en sluit ik af met een opgave.
Koch,Thomas (2430) – Burg,Twan (2474)
Deutschland, 08.01.2012
41…Kd5! Door deze zet verlies ik de pion op a6 niet, omdat ik na Tb6 Tc6 heb. Nu is de zwarte koning veel actiever dan de witte en zijn zijn pionnen op e5 en a4 kwetsbaar. 42.h4 [42.Tb7 g5 43.Ta7 Tc6 44.g3 Kxe5³] 42…Tc1+ [42…Tc4 43.a5 Txh4 44.Tb6 Ta4 45.Txa6 Kxe5
Nu heb ik 4 tegen 2 op de koningsvleugel en heeft hij een vrije pion. Deze a-pion kan hij hoogstwaarschijnlijk gebruiken om tezijnertijd af te kunnen wikkelen naar een remise 2 tegen 3 eindspel. 46.g3 g5 47.Ta8 h5 48.a6 Ke4 49.Kg2 g4 50.Ta7 Ta3 51.Th7 Txa6 52.Txh5=] 43.Ke2 Ta1 [43…Tc4 Zie 42..Tc4+] 44.f4 [44.Tb7 Txa4 45.Txg7 Txh4 46.Ta7 Ta4 47.Th7 Kxe5 48.Txh6 Ta2+ 49.Ke3 a5-/+ Dit zag er veelbelovend uit. Ik hoopte hier op het juiste moment over te steken naar de damevleugel met mijn koning.] 44…Txa4 45.Ke3 Te4+ 46.Kf3 g5 De enige manier op zijn pionnenstructuur te breken. 47.hxg5 hxg5 48.fxg5 Tg4! [48…Kxe5 Dit is het alternatief, maar nu slaag ik er niet om g5 te winnen. 49.Ta3 Tf4+ 50.Ke3 Tg4 51.Ta5+ Kd6 52.Txa6+ Ke7 53.Ta7+ Kf8 54.g3! Als ik nu een pion sla, doet hij Kf4. Dan dekt hij de andere pion en kan hij tegelijkertijd via e5 en f6 binnenkomen. 54…Txg3+ (54…Txg5) 55.Kf4 Tg1 56.Ke5 En zwart zou al zijn best moeten doen om remise te houden.] 49.Ta3 Txg5 50.Ta5+ Kd4 51.Txa6 [51.g3 Als hij het nemen op a6 uitstelt, kan ik alvast g4 controleren. 51…Tg4 52.Kf2 Ke4 53.Txa6 (53.Kg2 f4!–+) 53…Kxe5 Met een vergelijkbaar eindspel als in de partij.] 51…Kxe5 52.Ta5+ Kf6 53.Ta4 Tg7 54.g3
Ondanks dat ik het redelijk handig heb gedaan, zijn we in een theoretisch remise-eindspel gekomen. In toreneindspelen is het vaak objectief remise, maar in de praktijk worden vaak fouten gemaakt, want het is niet makkelijk. In de huidige stelling kan ik hopen op mijn vrije e-pion. 54…Tg8 Een wachtzet, maar het was handiger geweest meteen mijn e-pion op te spelen. Hij had van de tijd gebruik kunnen maken door de e-pion te pennen met 55.Ta6. Dan zou ik er wat meer moeite voor moeten doen. 55.Tb4 e5 56.Tb6+ Kg5 57.Tb7 Tc8 58.Tg7+ Kf6 59.Tb7 Tc3+ 60.Kf2 Tc2+ 61.Ke3 Tc3+ 62.Kf2 Ke6 63.Tb5 Kd6 64.Ta5 Td3 65.Tb5 Td5 66.Tb1 [66.Tb6+! Nu moet ik weer terug naar de zevende rij en moet ik weer opnieuw beginnen. 66…Ke7 (66…Kc5 67.Tf6 e4 68.g4! Breekt mijn pionnenstructuur en wint de pion snel terug, waarna het eindspel van toren en pion tegen toren gemakkelijk remise is. 68…fxg4 69.Ke3=) ] 66…e4 67.Ta1 [67.Tb8! Nu kan ik zijn koning niet naar de achterste rij dwingen. 67…Td2+ 68.Ke3 Tg2 69.Tg8 Ke5 70.Te8+=] 67…Td2+ 68.Kf1 [68.Ke3? Als hij nu zijn koning actief probeert te houden win ik dankzij een afwikkeling naar een pionneneindspel. 68…Tg2 69.Ta6+ (69.Kf4 Tf2+ 70.Ke3 Tf3+) 69…Ke5 70.Tg6 Txg3+! 71.Txg3 f4+–+] 68…Ke5 69.Ta5+ Kf6 70.Ta8 Ke5 71.Ta5+ Td5
72.Ta4? [72.Ta8! Hij moet zijn toren zo actief mogelijk houden om schaakjes van achteren te kunnen geven. 72…Td1+ 73.Ke2 Td3 74.Te8+=] 72…Tc5? Ik doe hier een wachtzet, maar ik kan hier al winnen. [72…Td1+!!
Het idee van deze zet is om eerst de koning naar e2 te dwingen, alvorens met Td3 de pion op g3 aan te vallen. Het gevolg is dat de koning te ver weg is om de manoeuvre Kf6-g5-g4 tegen te gaan. 73.Ke2 (73.Kg2 Td2+ 74.Kf1 e3 En mijn koning komt binnen als hij schaak geeft op a5, zie ook de partij.) 73…Td3 74.Ta5+ (74.Kf2 Td2+ 75.Kf1 e3–+) 74…Kf6 75.Ta6+ Kg5
Nu blijkt de pointe van het tussenschaakje. Wit kan nu niet Kg2-h3 doen. Zie ook 72..Td3. 76.Kf2 Td2+ 77.Kf1 Kg4 Zwart komt binnen.;
Dus niet: 72…Td3 73.Ta5+ Kf6 74.Ta6+ Kg5 75.Kg2!
Nu kan zijn koning schuilen op h3, waar hij tegelijkertijd voorkomt dat mijn koning binnenkomt. 75…Td2+ 76.Kh3 e3 77.Ta1 Tb2 78.Tf1 Td2 79.Tc1
Houdini geeft hier vrolijk –1. 8, maar stuurt op zetherhaling aan. Ik denk dat het remise is. Wanneer zwart zijn koning erbij haalt, doet wit Te1 en kan daarna ook zijn koning erbij halen. 79…Kf6 80.Te1 e2 81.Kg2 Ke5 82.Kf2 Ke4 83.Txe2+=] 73.Kf2? Hij geeft me een tweede kans.. [73.Ta2=; 73.Ta8=] 73…Tc2+! Nu grijp ik mijn kans wel en geef ik het niet meer weg. 74.Kf1 e3! 75.Tb4
Zijn enige hoop is nog op mijn koning af te snijden. Na een schaakje op a5 zou mijn koning namelijk binnenkomen. 75…Tf2+ 76.Kg1
In deze stelling zijn er 3 methodes om te winnen. Het is leerzaam ze allemaal af te gaan.
76…Tf3!
[76…f4! Dit is de enige manier als alles nog een kolom naar de koningsvleugel opgeschoven zou zijn (dus h vs gf). Zwart gebruikt een finesse die we al eerder zijn tegengekomen, namelijk de umbrella. Nadat wit op f4 met zijn pion terugpakt wordt deze pion gebruikt om de koning te beschermen tegen schaakjes. 77.gxf4+ Kf5! 78.Tb1 (78.Tb5+ Kg4 79.f5 Kf3 80.f6 Tg2+ 81.Kh1 e2 82.Tf5+ Kg3 83.Tg5+ Kf4 84.Txg2 e1D+–+) 78…Td2!
De koning wacht op het juiste moment binnen te komen. De toren staat hier nuttig in verband met een later e2 en Td1. (Niet 78…Kg4 Want nu kan hij zijn pion offeren. 79.f5 Kxf5 (79…Txf5 80.Te1 Tf3 81.Te2 Kg3 82.Tg2+ Kf4 83.Ta2 Ke4 84.Kg2=) 80.Tf1 Tf4 81.Ta1 Ke4 82.Ta2=) 79.Kf1 (79.Te1 Kxf4 80.Ta1 Kf3 81.Tb1 Tg2+ 82.Kh1 e2; 79.Tf1 Kg4 80.f5 Kg3 81.f6 e2 82.Te1 Td1) 79…Ke4 80.f5 Tf2+ 81.Kg1 Txf5
Nu betekent de pionwinst wel winst voor zwart, omdat de koning centraler staat en de checking distance niet groot genoeg is.(81…Kf3 Dit zou de winstmethode zijn wanneer alles een kolom naar de koningsvleugel opgeschoven zou zijn en zijn checking distance groot genoeg is. Nu heeft hij echter het veld h1 tot zijn beschikking! 82.f6 (82.Tf1 Ke2 83.Ta1 Tf4 84.Kg2= Als alles een rij opgeschoven zou zijn, had zwart Th4 mat. In dit geval is het echter remise..) 82…Tg2+ 83.Kh1!=);
76…Td2! Dit is waarschijnlijk het makkelijkst, en tevens de enige manier die wint als zijn toren op a4 zou staan. 77.Kf1 Td4 78.Tb2 Ke4 79.Ke2 Td2+ 80.Txd2 exd2
Deze methode zou dan weer niet werken als alles een kolom naar de koningsvleugel zou zijn opgeschoven, omdat wit dan h4! zou hebben. In dit geval bereikt de zwarte koning in elk geval een sleutelveld.] 77.Kg2 e2
Deze methode zou niet werken wanneer zijn toren op de a-lijn zou staan, vanwege de te grote checking distance. Dan zou hij namelijk heel veel schaakjes kunnen geven, totdat hij de kans krijgt op de e-lijn te komen. 78.Tb1 Ke4 79.Tb4+ Kd3 80.Tb3+ Kc2 81.Txf3 e1D
Gelukkig kan hij nu niet mijn f-pion slaan. 82.Tf2+ [82.Txf5 De4+ 83.Tf3 Kd2 84.Kf2 De2+ 85.Kg1 Dxf3–+] 82…Kd3 83.Tf3+ Ke4 84.Tf4+ Ke5 85.Tf2 De4+ 86.Kg1 Dg4 87.Kg2
87..Ke4?! Het leek me het meest logische om dame op g4 te houden en met de koning over de e-lijn dichterbij te komen. Op deze manier kan ik normaal gesproken echter niet winnen. [87…De4+ 88.Kh2 Kf6 89.Tf4 De2+ 90.Kg1 Kg5 91.Kh1 Db2 92.Kg1 Dd2 93.Tf2 (93.Kh1 Dxf4) 93…De1+ 94.Kg2 De4+ 95.Kh2 (95.Kg1 Kg4 96.Kh2 De5 97.Tg2 Kf3) 95…Kg4
Dit is de juiste opstelling van de zwarte stukken. De dame controleert g2. Wit is nu in zetdwang. Als de toren van de f-lijn verdwijnt kan zwart naar een winnend eindspel van dame tegen toren afwikkelen.] 88.Tf4+ Ke3 89.Tf2 [89.Txg4 Het is belangrijk om te weten dat dit pionneneindspel gewonnen is voor zwart. 89…fxg4 90.Kh2 Kf3 91.Kh1 Kxg3 92.Kg1 Kh3 93.Kh1 g3 94.Kg1 g2] 89…Dh5 90.Ta2?
Dit maakt het makkelijk voor me. Als hij met zijn toren op f2 en f4 zou zijn gebleven, had ik nog moeten vinden dat ik beter met mijn koning naar g4 kan gaan. 90…f4 Dit ruilt de pion af. Het eindspel van dame tegen toren is in sommig gevallen nog niet zo gemakkelijk te winnen, maar ik wist de belangrijkste ideeën en ik wist dat het erg lastig te verdedigen. [90…Df3+! Ik had ook kunnen winnen door de pionnen op het bord te houden. 91.Kh2 Dd1 92.Tg2 (92.Ta3+ Kf2 93.Ta2+ Kf1) 92…Kf3 93.Ta2 Dc1 94.Tg2 De1 Zugzwang] 91.Ta3+ Kd2 92.Ta2+ Kc1 93.Tf2 Dd5+ 94.Kh3 De6+ 95.Kh4 fxg3 96.Kxg3 De3+ 97.Kg2 Kd1 98.Tf3 Dg5+ 99.Kh3 Ke2 100.Ta3 Dh6+ 101.Kg2 Dg7+ 102.Kh3 Dh7+ 103.Kg2 Dg8+
Vanaf g8 controleert de dame a2, waardoor de koning dichterbij kan komen zonder een schaakje toe te laten. 104.Kh3 Kf2! 105.Kh4 Dc4+ 106.Kh3 De6+ Met dubbelschaak op de volgende zet. Door deze overwinning won mijn team met 4.5-3.5! 0–1
76…Tf3! [76…f4! 77.gxf4+ Kf5 78.Tb1 Td2 79.Kf1 Ke4 80.f5 Tf2+ 81.Kg1 Txf5 82.Tb4+ Kd3 83.Tb3+ Kd2 84.Tb2+ Kd1 85.Tb1+ Kc2 86.Ta1 e2 87.Kg2 (87.Ta2+ Kd3 88.Ta3+ Kd2 89.Ta2+ Ke3 90.Ta3+ Ke4 91.Ta4+ Kf3 92.Ta3+ Kg4 93.Ta4+ (93.Ta1 Kg3 94.Te1 Td5 95.Txe2 Td1+) 93…Kg3 94.Ta3+ Tf3 En de koning heeft een mooie plek gevonden om te schuilen.) 87…Ta5! 88.Te1 Kd2 89.Kf2 Tf5+–+; 76…Td2! 77.Kf1 Td4 78.Tb2 Ke4 79.Ke2 Td2+ 80.Txd2 exd2 81.Kxd2 Kf3 Het pionneneindspel wint.] 77.Kg2 e2 78.Tb5+ Kd4 79.Tb4+ Kc3 De checking distance is niet groot genoeg. 80.Tb1 Td3 81.Kf2 Td1 0-1
1…Td2! [1…f4? 2.gxf4+ Kf5 3.Ta1 Td2 (3…Kxf4 4.Ta8; 3…Kg4 4.f5 Kxf5 5.Tf1) 4.Kf1 Kg4 5.f5 Kf3 6.f6 Tf2+ 7.Kg1 Tg2+ 8.Kh1!= Wit maakt gebruik van de ruimte aan de rechterkant.; 1…Tf3 2.Kg2 e2? 3.Ta5+ Kd4 4.Ta4+= De checking distance is te groot.] 2.Kf1 Td4 3.Ta2 Ke4 4.Ke2 Td2+ 5.Txd2 exd2 6.Kxd2 Kf3–+ 0-1
1…g4! De enige methode die hier wint. [1…Te2 2.Kg1 Te4? 3.Ta2 Kf4 4.Kf2 Te2+ 5.Txe2 fxe2 6.h4! gxh4 7.Kxe2 Kg3 8.Kf1 Doordat het nu een randpion is, is het pionneindspel remise.; 1…Tg3 2.Kh2 f2? Ook dit wint nu niet, maar dat heeft eigenlijk alleen te maken met de te grote checking distance. 3.Ta5+ Ke4 4.Ta4+ Kd5 5.Ta5+ Kc4 6.Tf5=] 2.hxg4+ Kg5 3.Ta1 Te2 4.Kg1 Kf4 5.g5 Kg3 6.g6 Tg2+ 7.Kf1 [7.Kh1 Th2+ In de partijstelling kon wit nog met zijn koning naar h1. 8.Kg1 f2+] 7…Th2 8.Kg1 f2+ 9.Kf1 Th1+–+ 0-1
Conclusie
Het belangrijkste is om de diverse finesses te begrijpen, omdat die in veel verschillende stellingen terug kunnen komen en omdat kleine veranderingen in de stelling grote gevolgen kunnen hebben voor de juiste winstmethode. We hebben veel finesses gezien in dit eindspel, onder andere:
- Activeren van de koning en de toren. Zowel als aanvalswapen als verdedigingswapen.
- De umbrella: het schuilen achter de pion van de tegenstander.
- Zugzwang: een stelling waarin de tegenstander eigenlijk geen zet wil doen.
- De toren gebruiken om de koning te beschermen tegen schaakjes.
- Het belang van de checking distance
- Tussenschaakje om de koning naar een ongunstig veld te lokken.
Voor degenen die toch op hun geheugen willen vertrouwen:
- Met de situatie waarin de witte pion op de g-lijn staat kun je door Td2-d4 afwikkelen naar een gewonnen pionneneindspel.
- Als de pion op de h-lijn staat speel je ..g4 en gebruik je de umbrella-methode.
Opgave
We sluiten af met een opgave, een stelling die weer net even wat anders is dan al het voorgaande. Zwart aan zet wint. Het is niet makkelijk. Succes!
Het eindspel via de viewer:
