Sengupta en Prohaszka bovenaan in Leiden dankzij eindspeltechniek
Het Leiden Chess Tournament lijkt een race te worden tussen de Indiase grootmeester Deep Sengupta en de Hongaarse grootmeester Peter Prohaszka. Sengupta heeft na zes ronden alleen een halfje tegen de Duitser Ilja Zaragatski laten liggen. Prohaszka verloor van Sengupta, maar won al zijn andere vijf partijen en is daarom de belangrijkste belager van de Indiër. Maar net als in de tour maakt het peloton van zeven spelers op 4.5 punten ook nog een kans, en misschien zelfs de vierpunters (waaronder de lokale spelers Nikolic en Van den Doel).
In de zesde ronde werden twee partijen gespeeld die mogelijk heel belangrijk zijn voor de eindstand. Nikolic en Van den Doel waren op dat moment nog gedeeld tweede. Beiden verloren echter door betere eindspeltechniek van de genoemde buitenlandse grootmeesters. Hoewel je ook zou kunnen stellen dat het bij Van den Doel lag aan één zet, een ongelukje diep in de nacht.
De makkelijkste manier om het eindspel toren-loper tegen toren te verdedigen is met de zogenaamde tweederijverdediging. Zoals de naam al suggereert moet de toren daarvoor (net als de koning) op de tweede rij staan (vanaf een van de zijkanten van het bord gezien). Erik past in eerste instantie deze verdediging goed toe.
109. Ta4 Tf8 110. Tg4 Le6 111. Tg3
De truc is nu dat als zwart schaak geeft op g8, de toren weer weg moet na 112.Kh4.
111… Ke4 112. Ta3 Ld5 113. Tg3 Ke5 114. Tg4 Le6 115. Tg3 Lf5 116. Te3+ Le4 117. Tg3 Lf3
Dit is een belangrijke stelling: wit lijkt in zetdwang.
118. Kh4 Kf4
Want nu is de koning voor even naar de rand van het bord verdreven en er dreigt mat. Maar wit heeft een pattruc:
119. Tg4+! Ke3 120. Tg7 Tf5 121. Kg3
En zo heeft wit de tweede rij (of de g-lijn in dit geval) weer veroverd.
121… Te5 122. Tg6 Le4 123. Tg7 Th5 124. Kg4
Nauwkeuriger is 124. Tg8 Th1 125. Tg5 met een vergelijkbare stelling als daarstraks.
124… Lf3+ 125. Kg3 Th1
Nu kan wit de tweederijverdediging niet meer gebruiken: 126.Tg5 Ke4 127.Kf2 Kf4, al is dat na b.v. 128.Ta5 nog steeds remise.
126. Te7+ Le4 127. Kg4 Tg1+ 128. Kh5 Kf4
Het liep inmiddels tegen enen en het is niet zo gek dat je dan na bijna zes uur spelen de enige remiseweg niet meer vindt. 129.Tf7+! Lf5 130.Kh6 maakt nog remise omdat wit dan na 130…Tg6+ wel naar h7 kan met zijn koning.
129. Kh6? Tg6+ 130. Kh5
Nu zou wit na 130.Kh7 Te6+ een toren verliezen.
130… Tf6 0-1 Tegen Lf3+ en Th6 mat is (afgezien van een toren offeren) geen verdediging meer.
Ook Nikolic maakte na middernacht de beslissende fout.
Wit staat een pion voor en nog een goede ook, het is bijna een dame. Toch heeft zwart goede remisekansen: er is weinig materiaal over en mocht zwart de a-pion uitschakelen, dan blijft een randpion van de verkeerde kleur over. Vanwege dat laatste is het hier logisch om lopers te ruilen.
78. Lf3 Ld5 79. Lxd5 Kxd5
Het probleem dat wit nu wel heeft is dat zijn koning slecht staat. Die moet op een of andere manier (zoals bij rugby) voorbij de zwarte koning komen, of op weg naar de a-pion, of naar de h-pion. Toren en h-pion tegen toren is vaak remise, ook bij verticale afsluiting, maar bij horizontale afsluiting wint het juist vaak. Daar wil wit dus op spelen. Eerst moet de zwarte toren verjaagd worden zodat wit überhaupt verder kan komen met zijn koning.
80. Kc2 Kc4 81. Kb2 Ta6 82. Tf7 Tb6+ 83. Kc2 Ta6 84. Tc7+
Stelt zwart voor een keuze: naar links of naar rechts?
84… Kb5?
De verkeerde kant. Na 84… Kd5 is het waarschijnlijk remise: aan de linkerkant heeft wit te weinig ruimte om er langs te gaan, en rechts houdt de zwarte koning de boel tegen. Een voorbeeldvariant: 85. Kc3 (85. Kb3 Kd6 86. Tg7 Kc5) 85… Kd6 86. Th7 Kc5 87. Kd3 Kd5 88. Ke3 Ke5 89. Te7+ Kd6 90. Tb7 Ta4 91. Th7 Ke5
85. Kd3 Ta4 86. Th7 Kc5 87. Txh6! Txa7 88. Ke4
Goed gezien van de witspeler: wit wint nu. Niet alleen kan de zwarte koning er niet bijkomen, hij staat ook nogal in de weg. Als hij op h1 zou staan zou zwart simpel remise maken door schaak te blijven geven, maar dat werkt nu niet omdat er geen schaak op de vijfde rij is. Daarom probeert zwart schaakjes van onderen, maar dat plan kan wit tegenhouden door een brug te bouwen.
88… Ta1 89. Te6 Te1+ 90. Kf5 Tf1+ 91. Kg6 Kd5 92. Ta6 Tg1+ 93. Kf7 Th1
93… Tf1+ 94. Tf6 is de brug waar ik het over had.
94. h6 Ke5 95. Kg7 Kf5 96. Tf6+ Ke5 97. Tg6 1-0
Grappig genoeg werd er in de zesde ronde nog een partij gespeeld waarbij ook via TL vs TL een toreneindspel ontstond, en de partij ook verloren werd door de verkeerde kant met de koning op te gaan. Sabrina Chevannes is een 26-jarige Londense die in de eerste vijf ronden erg sterk had geacteerd: bijna versloeg ze Van den Doel en mede dankzij de remise tegen hem had ze met haar 2136 rating een TPR van 2452. Bijna had ze opnieuw gestunt tegen de Spaanse IM Bernal Moro, maar helaas…
Wit had de gehele partij een dominante positie en zette dat voordeel om in pionwinst. Nu moet hij echter een beetje oppassen: zwart dreigt met 43…Tg2+ de pion terug te winnen. Simpel 43.Ke3 voorkomt dat (wegens Txd5) en is meteen de goede richting op. Een alternatief is loperruil, maar in dit geval is dat echt fout!
43. Le4 Lxe4 44. Txe4+ Kxf6
En wel hierom: wit is de pion voorsprong kwijt.
45. Tb4 Ta8 46. Ke3 Kg5
Waarschijnlijk hoopte wit dat b3 op een gegeven moment zou vallen en hij dan met twee verbonden vrijpionnen zou winnen, maar ondertussen wordt de zwarte f-pion gevaarlijk.
47. Kd3 f5 48. h4+ Kf6 49. Kd4 Td8+ 50. Kc4 Ke5 51. Txb3 Ke4 52. Tb7 Tc8+ 53. Kb5 Tf8
Een logische zet, maar misschien onhandig.
54. a5 f4 55. b4
Wit had hier 55. a6 f3 56. a7 f2 57. Tf7! Txf7 58. a8D+ Kf4 59. Dg2 Ke3 60. Df1 Tb7+ 61. Kc4 Txb2 kunnen proberen, maar waarschijnlijk is dit eindspel ook remise.
55… f3 56. Te7+ Kd3 57. Te1 f2 58. Tf1 Ke2 59. Txf2+ Kxf2
Bij het eindspel toren tegen twee verbonden vrijpionnen zijn vaak drie resultaten mogelijk. Het is dus een spannend eindspel waarbij concrete berekening belangrijk is. De extra h-pionnen zijn nog een complicerende factor, in principe gunstig voor de torenpartij, maar zonder de h-pionnen had Chevannes vast wel het juiste plan gevonden…
60. a6
60…Kg3?
Dit is te traag. Het alternatief levert een plusremise op: 60… Ke3 61. Kc6 Kd4 62. b5 (62. a7 Kc4 63. b5 Tf6+ 64. Kb7 Kxb5 is zetverwisseling.) 62… Tf6+ 63. Kb7 Kc5 64. a7 Kxb5 65. a8D Tf7+ 66. Kb8 Tf8+ 67. Kb7 Txa8 68. Kxa8 Kc5 69. Kb7 Kd5 70. Kb6 Ke5 71. Kc5 Kf4 72. Kd4 Kg4 73. Ke3 Kxh4 74. Kf2 met remise.
61. a7?
61. Kc6! Tf6+ 62. Kb7 Tf7+ 63. Kb6 Tf6+ 64. Ka5 was correct.
61… Kxh4 62. Ka6 Kg4?
Nu had zwart met behulp van tactiek remise kunnen maken: 62… Tf6+! 63. Ka5 Tf1! en zwart is net op tijd: 64. b5 Ta1+ 65. Kb6 h5 66. Kb7 Kg4 67. b6 h4 68. a8D Txa8 69. Kxa8 h3 70. b7 h2 71. b8D h1D+
63. b5 h5 64. b6 h4 65. b7
Maar nu is zwart een zet te laat.
65… Tf6+ 66. Kb5 Tf5+ 67. Kc4 Tf4+ 68. Kd3 1-0
Commentaar van de zwartspeelster op Twitter: "So I’m back to my usual chess self – SHIT"
Anyway, een goede eindspeltechniek levert dus (halve) punten op!
Foto’s van de toernooiwebsite www.leidenchess.nl/ (gemaakt door Maaijveld)
