Overpeinzing van Anish na de Anand-Carlsen match

‘’Het ziet er evenwel naar uit dat Magnus Carlsen het koninklijke spel nieuw leven kan inblazen…”

De afgelopen maand is de aandacht van de schaakgemeenschap (en die niet alleen) gevestigd geweest op de Wereldkampioenschapsmatch tussen wereldkampioen Anand en zijn uitdager Magnus Carlsen.

En ofschoon er vele meningen, commentaren en analyses door deskundigen, amateurs en wie al niet waren en nog zullen zijn van deze buitengewone gebeurtenis, wil ik toch graag een duit in het zakje doen.

Voor het gebeuren waren alle schakers en geïnteresseerden verdeeld in twee groepen: zij die voorspelden dat Magnus de Indische legende zou verpulveren en zij die meenden dat de eerste groep er helemaal niets van begreep. Eerlijk gezegd neigde ik meer naar de tweede groep, want zo’n match heeft een eigen atmosfeer en het ratingverschil van zo’n 100 punten in het voordeel van Magnus, dat hij in de voorbije jaren bijeen heeft gesprokkeld leek me niet doorslaggevend. Echter: de uitslag 6,5-3,5 spreekt boekdelen en de overwinning van onze nieuwe wereldkampioen Magnus Carlsen had niet overtuigender kunnen zijn.

Wat ging er dan verkeerd voor Anand, die zijn titel zes jaar achtereen kon behouden door de ene match na de andere te winnen? Is hem iets overkomen of is Carlsen nu eenmaal zoveel sterker dan Anand (en iedereen)? Het moet een combinatie van deze twee oorzaken zijn geweest.

Voor de match zei Kramnik – en hij weet waarover hij het heeft – dat Anand niet langer bang is voor Carlsen. Ik ben dat met hem eens en naar mijn mening heeft Anand in dit opzicht gefaald. Telkens wanneer ik naar de persconferenties keek, merkte ik dat Anand stelselmatig zijn situatie onderschatte. Hij leek er tevreden mee om ‘staande te blijven door voldoende tegenspel’ in de derde partij, terwijl iedereen, Magnus incluis, zich ernstige zorgen maakte over de nummer één van de wereld.

In de volgende partij, waarin Anand de opening slecht behandelde, noemde hij zijn stelling ‘eigenlijk verloren’, dit tot verwondering van Magnus, die tevreden was over de partij en die vond dat remise een logisch resultaat was. Het onderschatten van zijn stelling vond een hoogtepunt in de vijfde partij, die Anand verloor. Hij noemde Td4 de beslissende fout terwijl het toch een uitstekende zet was, die hem van een absoluut evenwicht verzekerde. Als een zo bekwame speler als Anand de stellingen voortdurend verkeerd beoordeelt, betekent dat gegarandeerd dat hier psychologie in het spel is, hoewel we nooit met zekerheid zullen weten of Anand eerlijk was in zijn nabeschouwing van de partij of dat hij er slechts op uit was om Magnus en alle toeschouwers op het verkeerde been te zetten. Even dacht ik zelfs dat Anand probeerde om Magnus overmoedig te maken zodat die op zeker moment zijn hand zou overspelen, maar ik betwijfel of dat het geval was.

Na de match zagen we ook waardoor Magnus moest glimlachen toen Anand zijn secondanten noemde (zie ook de video van de persconferentie voorafgaand aan de match). Vishy had nauwelijks gebruikgemaakt van hun expertise in de opening, terwijl Magnus laveerde van de ene zijvariant naar de andere en weigerde in te gaan op kritieke varianten, zelfs al ging dat ten koste van zijn stelling (bijv. in de 9e partij). Ik hoop dat Anand zal deelnemen in de kandidatenmatches en gebruikmaken van alle voorbereiding in de Semi-Slav en de Berlijnse verdediging, kennis die anders na deze match verloren zou gaan.

Er valt een hoop te zeggen over de benadering van het spel door Magnus. Als zeer sterke speler met een ongelofelijk begrip van het spel, het vermogen diep door te rekenen en scherp tactisch inzicht, ligt zijn grote kracht in het eigenlijke SPELEN van het schaakspel. Zijn belangrijkste plan is zijn tegenstander weg te voeren van stellingen waarin hij zich behaaglijk voelt, en spelen, spelen en spelen tot de druk te groot wordt en zijn tegenstander fouten gaat maken. Hoe meer partijen Magnus wint, des te hoger wordt zijn rating en de druk op zijn tegenstanders neemt steeds meer toe en tot Magnus’ grote geluk wordt die cirkel niet doorbroken: zijn rating is onverminderd hoog en zijn resultaten zijn navenant.

De nieuwe wereldkampioen zal ook niet stilstaan bij stellingen van één zet geleden. Als de vorige zet Tc1-c2 zinloos is gebleken, zal hij zonder een spier in zijn gezicht te vertrekken vervolgen met Tc2-c1. Als hij de hele partij in moeilijkheden heeft gezeten en hij krijgt ineens de keuze om remise te maken of door te spelen, dan zal hij niet aarzelen en je tot het einde toe op de proef stellen. Magnus bezit het vermogen om zich tijdens de partij volledig te concentreren en alle sores van media-optreden en zijn werk als model van zich af te zetten. Hij kan Wii spelen met zijn vrienden, citaten plaatsen op de muur van Romain Edouard en drie uur achtereen online bullet spelen en om zich dan volledig om te schakelen: hij zit volkomen in trance achter het schaakbord. Ik was misschien een van de weinige mensen die er getuige van waren dat deze concentratie verbroken werd (Wijk aan Zee 2011), maar zulke gebeurtenissen worden steeds zeldzamer.

Magnus steekt de draak met alle beroepsschakers en al die jaren waarin het schaakspel zich heeft geëvolueerd: Botwinnik die een volledig voorbereidingssysteem ontwikkelde, Fischer die Russische openingsboeken verslond, Timman die hele edities van de Informator uit het hoofd leerde, Karpov met het hele land achter zich, Kasparov, die dag na dag met zijn team als maniakken zocht naar nieuwe ideeën en nieuwe richtingen in de opening. Dat alles tevergeefs, want Carlsen dwingt je al op de 5e zet uit je boekvariant en de partij begint van voren af aan. De nieuwe wereldkampioen laat ons zien dat het spel geheel anders gespeeld kan worden en als je dat beheerst, met zelfs nog groter succes.

Ik wil ook graag even stilstaan bij Anand, een van de meest opmerkelijke spelers ooit. Anand is vele jaren een groot kampioen geweest en een legende in ons schaakspel. Het is nog niet duidelijk wat zijn toekomstplannen zijn nu hij zijn titel heeft verloren, maar ik weet zeker dat alle schaakliefhebbers niet kunnen wachten tot ze hun Tijger weer in actie zullen zien!

Laten we de nieuwe situatie eens nagaan. Het is natuurlijk niet te verwachten de schaakwereld snel weer overhoop zal worden gehaald, nu de Noorse superster de onbetwiste leider in onze sport is geworden. Het ziet er evenwel naar uit dat Magnus Carlsen het koninklijke spel nieuw leven kan inblazen en de hoop is gewettigd dat met de nieuwe wereldkampioen het schaken naar nieuwe hoogten zal worden gestuwd en dat overal ter wereld het spel verder in populariteit zal toenemen.

En waarom ook niet? Het komt het schaakspel zonder meer toe.

P.S. Wie minder geïnteresseerd is in gebabbel en eigenlijk liever het echte schaak wil zien, geef ik de raad om mijn analyses van vier beslissende partijen te lezen in het eerstvolgende nummer van New in Chess Magazine.

De bijdrage van Giri is vertaald door Ben Blakmoor