Leren combineren 5
Deze rubriek is primair geschreven voor minder geoefende clubschakers, waarin de beginselen van het combinatiespel centraal wordt gezet. Aan de hand van enkele instructieve voorbeelden wordt benoemd waar men op kan letten tijdens een partij. Dit alles met een knipoog naar de Stappenmethode, waar grotendeels de terminologie en andere aspecten aan ontleend zijn. En uiteraard kan men meteen wat gaan oefenen. Veel plezier!
Inleiding
Schaken is voor een groot deel je fantasie gebruiken. De redeneertrant om te denken “Als dat paard nou daar zou staan, dan zou ik winnen”, kan wel eens van pas komen om de juiste zettenreeks te vinden. Om nog even bij dit zelfde paard te blijven. Als het paard een vork kan geven op de vijandelijke koning en dame, is materiaalwinst gegarandeerd. Maar soms staat een eigen stuk op het veld, waar het paard die vork wil geven. Dat stuk willen we dan graag wegzetten om de vork mogelijk te maken. Dat heeft alleen effect als het met tempowinst weggezet wordt. Het moet dus een dwingende zet zijn. Welke dwangmiddelen kennen we ook al weer in het schaken?
- Schaak
- Slaan/offer
- (Mat)dreiging
Het wegzetten van een stuk met tempowinst wordt ‘ruiming’ genoemd. En in het hieronder genoemde eerste voorbeeld spreken van een ’veldruiming.
Wit staat een pionnetje voor, maar vooral de verzwakte zwarte koningsstelling springt in het oog. Op het eerste gezicht lijkt zwart zich nog even te kunnen redden, maar wit beschikt over een zeer sterke voortzetting.
1. Dxe5!
Deze wordt dus veldruiming genoemd. Wit wilde graag zijn paard op veld f6 krijgen om aldus een paardvork te kunnen geven. Daarom ruimt de witte dame (met tempowinst) dit veld. Na
1…dxe5 2. Pf6+ Kg7 3. Pxd7
staat zwart teveel achter om de strijd nog te kunnen voortzetten.
1-0
Met het vorige voorbeeld in gedachten, moet zwart in staat zijn om de winst te vinden. Ook hier helpt een klein beetje fantasie ons bij het vinden van de juiste zet. Als het zwarte paard nu eens de plaats van de dame kon innemen… Door deze redenering is de winnende zet snel gevonden.
1…Dxh7!
Een ‘dame terugzet’ blijkt in de praktijk lastiger te vinden dan op het eerste gezicht lijkt. Maar zwart wil graag met tempowinst veld d3 verlaten en dat doet hij door een volle witte toren mee nemen!
2. Txh7 Pd3+
Zwart wint niet alleen de dame terug, maar omdat Th7 ook nog blijft hangen, kan hij ook nog zijn paard redden.
0-1
Het wordt nu iets lastiger.
Niet elke veldruiming ligt even voor de hand. Bij een eerste blik op het bord valt de ongedekte toren op c8 op. Een schaakje op e6 zou dan helpen, maar daar staat een eigen paard in de weg. Hoe kan het paard op een dwingende manier het veld ruimen?
1. Pg5!
Inderdaad! Door mat te dreigen, is zwart verplicht zich aan deze dreiging te onttrekken.
1…Dxg5
Maar dan kan wit zijn dreiging uitvoeren.
2. De6+ Kh7 3. Dxc8
En met een kwaliteit en een pion meer, moet het wit gaan lukken deze stelling te winnen.
1-0
De eerste drie voorbeelden gingen allen over ‘veldruiming’. Er bestaat echter ook andere vorm, die in veel leerboeken de zogenaamde ‘lijnruiming’ wordt genoemd. Eigenlijk zou ‘baanruiming’ een betere term zijn omdat we dan meteen alle vormen van ruiming over een lijn, diagonaal en rij hebben benoemd. Vooral die laatste twee vormen – die uiteraard wel bestaan – worden in de volksmond ook lijnruiming genoemd. Waarschijnlijk omdat rijruiming niet klinkt. Laten we het daar maar op houden en snel naar een ‘standaardvoorbeeld’ gaan kijken.
Dit voorbeeld behoort tot de ‘standaardcombinaties’ en elke clubschaker, die het motief kent, zal dit hopelijk een keer op het bord hebben gehad. Wit heeft een open h-lijn en daarmee wil hij graag zaken doen. De achterstand van maar liefst twee stukken noopt hem ‘snelheid’ te maken. Alles moet met tempowinst. Door de pion op g6 (die aangevallen staat) is er een matbeeld mogelijk. De volgende serie schaakjes dwingen de zwartspeler tot opgave:
1. Th8+! Kxh8 2. Th1+ Kg8 3. Th8+! Kxh8 4. Dh1+ Kg8
Zoals gezegd wordt dit alles lijnruiming genoemd. Wit is erin geslaagd om de twee torens van de eerste rij met tempowinst weg te krijgen (te ruimen) zodat de dame het vernietigende schaakje mag uitdelen.
5. Dh7# 1-0
Oefeningen
OPGAVE 1
OPGAVE 2
OPGAVE 3
OPGAVE 4
OPGAVE 5
OPGAVE 6
OPGAVE 7
OPGAVE 8
Alle partijen of fragmenten via de viewer:
(wordt vervolgd)
