Garry Kasparov een man van uitersten

Garry Kasparov kreeg de afgelopen weken veel aandacht in de Nederlandse media. Eerst een groot interview in NRC Handelsblad en nrc.next. Afgelopen zaterdag de Nexus-lezing in Tilburg en daarna op zondag een optreden in het tv-programma Buitenhof. En natuurlijk op maandag de ochtendbladen.

Twee weken geleden opende nrc.next met een paginagroot schaakbord met de tekst: De ongelijke strijd van Kasparov tegen Poetin met vervolgens een groot interview met Kasparov over de (Russische) politiek. De interviewer was Guus Valk, correspondent Verenigde Staten. Ook in NRC Handelsblad werd dit interview gepubliceerd. In de marge kwam de schaakport aan de orde.

De oud-wereldkampioen schaken, die zichzelf op zesjarige leeftijd leerde schaken door schaakproblemen uit de krant op te lossen, heeft een glansrijke schaakcarrière achter de rug. Hij was gewend vaak te winnen. In 1985 versloeg hij Anatoli Karpov en domineerde daarna het schaken. In 1986 versloeg hij schaakcomputer Deep Blue (IBM), een jaar later maakte hij een fout en verloor van deze computer.

‘De New York Times beschreef eens hoe in 1985 een jonge KGB-agent naar de tweekamp tussen Karpov en Kasparov keek. Vladimir Poetin, zo noteerde een bezorgde collega, toonde gevaarlijke sympathieën voor Kasparov. Als Sovjet-agent hoorde je voor Karpov te zijn.’

In 2005 stopte Kasparov met het schaken, ging zich volledig richten op de Russische politiek en nam het op tegen Poetin. Een ongelijke strijd zoals nrc.next al kopte. Deze week, precies twee jaar geleden, werd hem duidelijk dat hij niet meer terug kon naar Rusland. Tijdens zijn verblijf in het buitenland kreeg hij een telefoontje van zijn moeder dat de politie hem zocht. Hij besloot geen risico’s meer te nemen.

Vorig jaar maakte hij nog een inschattingsfout. Hij wilde graag President worden van de Wereldschaakbond (FIDE). Maar dat zou Poetin nooit toestaan en Kasparov verloor kansloos de verkiezingen. Iljoemzhinov had de steun van Poetin en bleef in het zadel bij de FIDE.

Is Poetin een schaker? Die metafoor wordt in de Amerikaanse pers vaak gebruikt.

‘Nee, hij is geen schaker. Op het schaakbord heerst 100% transparantie. Je weet alle posities van je tegenstander, dat maakt het zo’n mooie sport: het brein moet het verschil maken. Ik zou hem eerder een pokeraar noemen. Eentje met een zwakke hand maar met veel bluf.’

Als schaker was u gewend te winnen. Bij uw conflict met Poetin ligt dit anders.

‘Ik heb van het schaken een les geleerd. Iedere wedstrijd, ook een nederlaag, geeft nieuwe informatie. Daarmee kun je de volgende keer misschien winnen. Ken je die scène uit Star Wars? De robot C-2PO zegt tegen Han Solo: ‘De kans dat we levend door een planetoïdengordel komen is 1 op 3720.’ Han Solo zegt dan: ‘Begin niet over kansen’. Ik voel me als Han Solo.’

En hiermee eindigde het interview.

Het gehele interview is te vinden op de site van het Nexus Instituut, klik hier.

Nexus-lezing, Universiteit van Tilburg, 21 maart 2015

In nrc.next werd ook melding gemaakt van de komst van Kasparov naar Nederland voor de Nexus-lezing op zaterdag 21 maart. De lezing, Kernwaarden in een bewogen wereld, ging over geopolitieke ontwikkelingen en natuurlijk ook over Rusland. Kasparov gebruikte hierbij de volgende metafoor:

“In chess the rules are fixed and outcomes are unpredictable. In Russian politics it’s the other way around.”

Eveline van der Ham had t.b.v. de lezing vooraf een bezoek gebracht aan Garry Kasparov in New York en zij had hem een video-interview afgenomen.

Kernwaarden in een bewogen wereld

Het was een druk bezochte lezing (ruim 700 deelnemers) met enkele bekende gezichten uit de schaakwereld (o.m. Bessel Kok en Genna Sosonko), uit de politiek (o.m. oud-premier en oud-hoogleraar in Tilburg, Ruud Lubbers), uit de wetenschap (o.m. hoogleraar Sylvester Eijffinger) en uit het bedrijfsleven (o.m. Jan Hommen).

Na de inleiding door een gedreven Rob Riemen (Nexus Instituut), waarbij hij meldde dat dit helaas de laatste lezing zou zijn op deze universiteit, kreeg Garry Kasparov het woord en een ovationeel applaus.

Garry Kasparov, gepassioneerd en bevlogen, gaf de aanwezigen, in hoog tempo, zijn gedegen analyse en visie op de grote bedreigingen in de wereld. De ontwikkelingen in Rusland (Poetin) en het Midden-Oosten (IS) stonden centraal en werden ook in historisch perspectief geplaatst. Het was niet zijn eerste optreden in Tilburg, hij vertelde zijn gehoor over zijn schaaksuccessen op de Interpolistoernooien in Tilburg. In 1989 en 1991 won hij dit internationale schaaktoernooi.

Aan het eind van de lezing beantwoordde Garry Kasparov de vele vragen uit de zaal, geduldig en uitgebreid.

Ook deze middag weer enkele schaakmetaforen zoals:

‘De dreiging op het schaakbord is vaak effectiever dan het uitvoeren van die dreiging zelf. En dit geldt ook in het gewone leven.’

‘Aanvallen is beter dan verdedigen, ik wil niet vanuit de achterhoede de ontwikkelingen gade slaan.’ Kasparov stond bekend om zijn agressieve speelstijl en hij ging altijd voor de winst.

Buitenhof

Afgelopen zondag was Garry Kasparov te gast in Buitenhof.

*Garry Kasparov

‘Garry Kasparov, de succesvolste schaker die de wereld ooit gekend heeft, voert al jaren actief oppositie tegen de politiek van Poetin. Onvermoeibaar strijdt hij voor democratie en mensenrechten in zijn vaderland. In 2007 werd hij bij demonstraties in Moskou meerdere keren opgepakt. Hij wil de ziel van Rusland redden en hoopt dat op een dag het andere Rusland het Kremlin zal besturen. Maar is Poetin wel echt bezig aan een eindspel of heeft hij pas de eerste zetten gedaan op weg naar de absolute macht? Kasparov denkt in Buitenhof tien zetten vooruit in wat ongetwijfeld een meeslepend gesprek zal worden.’

Klik hier voor deze uitzending.

De dagbladen van maandag 23 maart 2015

Veel aandacht in de dagbladen met grote artikelen van o.m. Janne Chaudron in Trouw, Bert Lanting in de Volkskrant en Hans van Zon in het AD.

Schoolschaak

Het was de bedoeling Kasparov na zijn lezing enige vragen te stellen over schoolschaak en zijn steun te vragen voor ons project ‘Zeg Ja tegen Schaken! Maar dat bleek een brug te ver. Begrijpelijk want hij leefde in een soort roes waarin hij niet gestoord wilde worden. Schoolschaak was even niet aan de orde. Hiervoor komt een ander moment.

Kasparov heeft succes met zijn wereldwijde inzet voor het schoolschaak omdat hij dit belangrijk vindt voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Op veel plaatsen in de wereld heeft hij hiervoor promotie gemaakt en enkele stichtingen opgericht. Zo ook de Kasparov Chess Foundation Europe.

Zijn belangrijkste wapenfeit was dat mede door zijn inzet het Europees Parlement een Schriftelijke Verklaring vaststelde over het schoolschaak in de lidstaten van de Unie. Maar de praktijk blijkt niet eenvoudig. Enerzijds begrijpelijk omdat onderwijspolitiek in West-Europa anders tot stand komt dan in Oost-Europa. Anderzijds wordt nog onvoldoende onderkend welke intrinsieke kracht het schaakspel heeft voor de ontwikkeling van jonge kinderen.

Enkele West-Europese landen hebben met succes naar de adviezen van Kasparov geluisterd en zijn aan de slag gegaan. Ze hebben tot nu toe goede resultaten kunnen boeken. We zien de aandacht voor het schoolschaak in veel landen toenemen en er wordt in diverse landen weer nieuw wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de betekenis van leren schaken op de ontwikkeling van jonge kinderen. Ook komt er meer internationale samenwerking tussen instellingen omdat veel van elkaar kan worden geleerd en informatie kan worden gedeeld. Ons Yes2Chess project is hiervan een voorbeeld.