Vals spel
Er is de laatste jaren veel gezegd en geschreven over vals spel binnen het schaken. Kennelijk is het waar dat, overal waar wat te halen valt, mensen verleid worden om daar misbruik van te maken. Het verhaal van de Duitser die onder zijn baard en weelderige haardos van alles had verstopt om maar een grootmeestertoernooi te kunnen winnen, is al weer bijna uit ons collectieve geheugen verdwenen. Hoog tijd om een kleine inventarisatie te maken van de manieren waarmee bedrog kan worden gepleegd.
- A) Opzoeken in boeken/tijdschriften
- B) Raadplegen sterke engine
- C) Het in scène zetten van uitslagen en partijen
Voordat computers hun intrede deden, waren er mensen die theorie opzochten in een boek. Zo werd een Russische grootmeester ooit betrapt bij een boekenstand in het Open toernooi in Groningen, waar hij ‘toevallig’ net een pagina had opgeslagen van de opening die hij op het bord had.
In het huidige computertijdperk zijn er (helaas) gevallen bekend van mensen die een sterke engine laten rekenen op hun eigen stelling. Dat kan overigens op verschillende wijze. Door op het toilet de stelling op de telefoon in te voeren, maar ook door via een speciale equipment op een vrij vernuftige manier in contact te staan met een bevriend persoon. Via een onzichtbaar weggewerkt oortje kan de communicatie tot stand gebracht worden. Dat het vrij simpel is, bleek onlangs. Zelf kwam ik er ook op een merkwaardige manier mee in aanraking, lees mijn column over de Surpriseshow er nog eens op na.
Topalov werd er zelfs ooit informeel van beschuldigd dat hij tijdens de partij via een bepaald codesysteem signalen kreeg van zijn manager, die op zijn beurt aanwijzingen kreeg van een derde persoon die op de hotelkamer de stelling zat te analyseren met de computer.
Het meest pregnante voorbeeld is vermoedelijk wat ooit door de Georgiër Zurab Azmaiparashvili is gedaan. Laat ik om te beginnen stellen dat hij een zeer sterke grootmeester is die echter met zijn rating wat te laag stond om voor de zogenaamde elitetoernooien uitgenodigd te worden.
Maar in Strumica te Macedonië, wist hij in een merkwaardige vierkamp zoveel Elopunten te verdienen dat hij een flinke sprong op de ratinglijst maakte. Toen men graag de partijen wilde zien, bleken die niet meteen beschikbaar. Naar verluidt heeft ‘Azmai’ die toen zelf verzonnen en op een diskette gezet. Zelf schreef ik hier ooit nog een artikel over in Trouw, getiteld: Azmaiparashvili en zijn reputatie.
Dit verhaal deed mij meteen denken aan een anekdote tijdens een van de vroegere Hoogovenstoernooien. Nadat de loting had plaatsgevonden, produceerde de persdienst binnen tien minuten een A4-tje waar het hele wedstrijdschema op stond. Dat vond de Amerikaanse deelnemer Patrick Wolf heel knap, maar zijn landgenoot Yasser Seirawan liet zich onmiddellijk ontvallen: “Dan heb je zeker nooit in Bulgarije gespeeld. Daar zetten ze de uitslagen er ook
meteen achter…”
(De foto is van Jos Sutmuller)
(Meer artikelen van de auteur via ‘even doorklikken’)
Terugkomend op een ander hier besproken geval van fraude vorig jaar, door Wesley Vermeulen, lees ik dat de FIDE hem een schorsing heeft opgelegd t/m 31 december 2015, hetgeen door de KNSB is overgenomen.
Vermeulen heeft dus een relatief lichte straf gekregen van ca. 1½ jaar. Gebruikelijk is tegenwoordig een schorsing van 3 jaar bij het eerste vergrijp.
Bronnen: KNSB en chess.com
”6.5 Accordingly, the Ethics Commission imposes a worldwide ban of one year on the respondent, to take effect from 1 January 2015 and to end on 31 December 2015.”
1 jaar dus.
OK, dus 1 jaar officieel en wereldwijd. Ik rekende ruwweg vanaf het moment waarop hij werd gesnapt (mei 2014), waarna hij direct tot persona non grata werd verklaard. Vermoedelijk zijn zijn opmerkelijke resultaten in het Tata toernooi (januari 2014) niet in het onderzoek meegenomen, hoewel de Anti-Cheating Guidelines wel die mogelijkheid bieden (met terugwerkende kracht tot 1 januari 2012!).
De straf die Willem Moene in 2007 kreeg opgelegd voor een m.i. lichter vergrijp (voor zover je hier van gradaties kunt spreken) was aanmerkelijk zwaarder. Vanaf november 2007 werd hij voor het lopende seizoen, alsmede de twee volgende seizoenen geschorst. Bijna 3 volle jaren dus.
Behalve de willekeur die hieruit naar voren komt, vind ik beide straffen nogal aan de lage kant. Ik sluit me aan bij Tiviakov die enige jaren geleden een ban van 10 jaar heeft voorgesteld.
Moene werd toch alleen maar voor de KNSB-competitie geschorst? Die kon overal nog terecht en speelde al in een regionale bond toen de schorsing net begonnen was. Ter vergelijk, Vermeulen mag denk ik nergens spelen, behalve thuis en op het Max Euwe Plein.
Qua laag, ik weet niet. Drie jaar is voor een professional zo goed als einde oefening en voor een amateur lijkt het me ook lang zat. Samen met de hoon natuurlijk.
Ik vind ook dat een speler die ‘een kunstje flikt’ gestraft zou moeten worden, als tenminste bewezen wordt dat hij/zij het daadwerkelijk gedaan heeft. Maar zoals het nu lijkt te gaan, wordt een speler al verdacht gemaakt als hij/zij boven zichzelf uitstijgt. Dat iemand op deze manier kennelijk openlijk ‘gebrandmerkt’ kan worden, lijkt me geen goede zaak. Zeker niet als er ook geen bewijzen zijn. Anderzijds is het ook zo dat het bewijzen van fraude door de avanceerde technologische ontwikkelingen steeds moeilijker wordt. In die zin begrijp ik wel dat mensen als Tiviakov, die er hun brood mee verdienen, dergelijke uitlatingen doet. Het is een duivels dilemma voor bonden en organisaties hoe ver ze moeten gaan met preventieve controles en hoe ze moeten omgaan met verdachtmakingen die niet hard gemaakt kunnen worden.
Die Surprise-show gaf een bijzonder vermakelijk verhaal, vooral door de pogingen om Dolly, die met schaken totaal onbekend was, de juiste velden voor haar zetten te laten vinden, die haar via haar oorbellen werden ingefluisterd. Toch zijn niet alle vrouwen met oorbellen meteen verdacht, hoewel Mihaela Sandu ze wel in had op de foto, waarop ze achter het schaakbord zat. Laten we het echter in eerste instantie op onschuldig houden, want ze scoorde de afgelopen vier Europese kampioenschappen heel regelmatig steeds ongeveer hetzelfde aantal punten, gemiddeld precies de 6 punten, die ze dit jaar achter haar naam had staan.