Nooit Meer Slapen : de cultuurkant van het NK schaken
Festival Schaken en Cultuur
Het mediageweld was vandaag volledig gericht op de start van de Tour in Utrecht . In Amsterdam was de loting en de opening van het NK Schaken voor Heren en voor Dames. Dehlia Timman, dochter van schaakgrootmeester Jan Timman, was hier gastvrouw en presentatrice . Dehlia Timman is jurist en econoom en zit voor D66 in de gemeenteraad van Amsterdam.
Een dergelijke schaakomgeving is voor haar vertrouwd terrein. Ze werd in 1979 geboren tijdens het Hoogovens schaaktoernooi (het huidige Tata Steel Chess toernooi), waar haar vader Jan Timman één van de deelnemers was. Drie jaar later kwam daar broer Arthur bij. Ze groeiden op in Amsterdam tussen de schaakstukken, -borden en -boeken en hebben ook vele toernooien waar hun vader speelde bezocht. Aldus de toernooisite.
Alle aandacht gaat de komende week natuurlijk uit naar de acht heren en de acht dames die de strijd met elkaar aangaan om het kampioenschap van Nederland.
Maar minstens net zoveel aandacht verdient het Festival Schaken en Cultuur dat tegelijkertijd met dit kampioenschap wordt gehouden in The Manor Hotel. Drijvende kracht achter dit festival is Paul Rump, toernooidirecteur en voorzitter van de Stichting Schaken en Kunst.
Dichter bij de schaker, acht dichters schrijven een gedicht over een schaker.
Aantekening uit het ondergrondse van Dostojevski door Theatergroep ’t Barre Land.
SCHAAK van de bekende auteur Porgy Franssen gebaseerd op de Schachnovelle van Stefan Zweig.
Zuis Film over schaakgrootmeester Paul van der Sterren : De schaker die ging mediteren.
ZKV’tje over schaken van A.L. Snijders.
Vrouwen kunnen wel schaken! Door schrijfster Marian Donner, dochter van wijlen schaakgrootmeester Jan Hein Donner.
Fotografische portretten van schakers door Fabian Fraikin en Liv Liberg, beiden student aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag.
De SchaakPopquiz van schaakgrootmeester Dimitri Reinderman.
Beeldhouwkunst van Ivon Drummen, Frans Fritschy, Peter de Leeuwe en Carla Rump.
Toernooi tune gecomponeerd door Joep Beving.
Kunst om mee te nemen.
We nemen er een paar programmaonderdelen uit.
1. Vrouwen kunnen wel schaken
Naast Dehlia Timman is er nog een dochter van … die een bijdrage levert. In dit geval is het de schrijfster Marian Donner, de dochter van wijlen schaakgrootmeester Jan Hein Donner. In de aankondiging staat dat zij tijdens haar Cultureel Intermezzo zal ingaan op een favoriet thema van haar vader. En ongetwijfeld kan zij niet heen langs de uitspraak van haar vader dat vrouwen niet kunnen schaken. En dat wil zij ook niet. Zij wil hem nu postuum van repliek dienen.
Vandaag staat er in NRC Lux een uitgebreid interview met Marian Donner opgetekend door Rinskje Koelewijn in The Manor Hotel met een foto van Merlijn Doomernik. Als voorproefje op haar intermezzo hieronder een paar quotes uit dit interview.
quote
Marian Donner is afgestudeerd als psycholoog (op liefde en hartstocht), had een korte carrière in het campagneteam van de PvdA, deed kortstondig aan ontwikkelingswerk, maar koos voor het schrijverschap. Net als haar vader. Die was beroepsschaker, bohémien, kettingroker (drie pakjes per dag), drinker (1 fles rum per dag) en schreef daarnaast columns en opiniestukken (ook voor NRC Handelsblad) en af en toe een boek. „Zijn enige vaste baan, bij een computerbedrijf, was hij in no time weer kwijt.” Weekblad Elsevier bedankte voor zijn stukken toen hij de prijs die hij op een groot schaaktoernooi won aan de Vietcong gaf, in de hoop dat ze er geen medicijnen maar wapens van zouden kopen.
Marian Donner schrijft ook columns, opiniestukken en boeken, en om in haar levensonderhoud te voorzien werkt ze parttime als telefoniste bij een escortbureau.
Natuurlijk, haar vader heeft zich willen afzetten tegen zijn familie. Zijn vader was jurist en minister. Zijn broer André was staatsrechtgeleerde, diens zoon Piet Hein Donner is de huidige vicepresident van de Raad van State en een volle neef van Marian Donner. „De Donners zijn gelovig, koningsgezind. Nee, dat was mijn vader allemaal niet.”
unquote
Het gehele interview is hier te lezen.
2. De Rotterdamse kunstenaar Frans Fritschy (1920 -2010)
Frans Fritschy (1920–2010) was een Rotterdamse kunstenaar. Een groot deel van zijn beroepsleven was hij docent beeldhouwen en anatomie op de Rotterdamse Academie voor Beeldende Kunsten. Hij was een van de vele Nederlanders die, nadat Euwe in 1935 wereldkampioen was geworden, lid werden van een schaakvereniging. Het schaakspel was niet zijn belangrijkste thema, maar hij heeft wel enige werken met dit onderwerp gemaakt. Twee hiervan zijn, net als vorig jaar, op deze tentoonstelling te zien. Aldus de toernooisite.
Het werk van deze Rotterdamse kunstenaar verdient in en buiten schaakkringen veel meer aandacht. Goed dat het Festival er weer aandacht aan wil besteden.
Op Schoolschaaksite.nl is vorig jaar een uitgebreid drieluik gepubliceerd met veel foto’s over het leven en werk van Frans Fritschy. Het is een interessant verhaal voor jong en oud en het kan iedereen inspireren die iets creatiefs met het thema schaken wil doen. Bijzondere aandacht verdient De Simultaan, een levenswerk van Fritschy.
Kinderen van basisscholen ontwerpen in groepsverband al jaren zelf een schaakspel. Een van de ontwerpen heeft zelfs aandacht gekregen op de site van het NOS-Jeugdjournaal.
3. Dichter bij de Schaker
In de 80-er jaren van de vorige eeuw verschenen er regelmatig dichtbundels over het thema schaken. Hieronder De match Luteijn/Donner van Jean Pierre Rawie en Driek van Wissen. Daarna is de productie hiervan nagenoeg geheel opgedroogd. In 2006 kwam er een tweetalig bundeltje Schaakgedichten uit ter gelegenheid van het tiende Essent Schaaktoernooi in Hoogeveen. Met bijdragen van onder meer Mark Boog en Rense Sinkgraven. In deze bundel is het gedichtje van Constantijn Huygens opgenomen uit december 1647 dat luidde:
Pier scheidde midden uit het schaken
En zei, hij was het spelen zat.
Maar ’t was de minste van twee zaken:
Hij was het spelen moe, én mat.
Het is dan ook een bijzonder initiatief om acht dichters uit te nodigen en ieder van hen een gedicht te laten maken over een van de deelnemers aan het kampioenschap. De dichter probeert in de huid van de persoon te kruipen en hem of haar in een gedicht te beschrijven.
Mark Boog over Erwin l’Ami, Tsead Bruinja over Anish Giri, Maarten Buser over Bianca De Jong-Mühren, Hans Kloos over Anna-Maja Kazarian, Thomas Möhlmann over Anne Haast, Rense Sinkgraven over Sipke Ernst, Annelie David over Loek Van Wely en Saskia Stehouwer over Robin van Kampen.
Saskia Stehouwer, winnaar C. Buddingh’-Prijs 2015
Een van deze dichters is Saskia Stehouwer. In 2014 debuteerde zij met haar poëziebundel Wachtkamers en kreeg hiervoor in juni van dit jaar de C. Buddingh’- Prijs uitgereikt. Saskia is gekoppeld aan de jonge grootmeester Robin van Kampen en het was een bijzondere ervaring voor haar omdat alles anders liep dan zij van te voren had gedacht. Zij vertelde dit afgelopen week in het late night cultuurprogramma Nooit Meer Slapen.
Hopelijk is dit weer een stimulans om meer schaakpoëzie te gaan maken en te publiceren. Kinderen op de basisschool vinden het ook prachtig om schaakgedichten en -rijmpjes te maken. In het nieuwe schooljaar zullen weer veel kinderen worden uitgedaagd om een gedicht te maken. En niet alleen de kinderen. Ook de schooljuf, en daar zijn er heel veel van, voelt zich soms aangetrokken zelf ook een schaakgedicht te maken.
4. Carla Rump maakt beelden voor de twee kampioenen
In navolging van 2014 zullen ook dit jaar de twee Nederlands Kampioenen tijdens de prijsuitreiking op zondag 12 juli een beeld in ontvangst mogen nemen.
Het betreft een bronzen beeld van zo’n 20 centimeter hoog van beeldhoudster Carla Rump en ligt op dit moment bij de bronsgieter.
Carla Rump: ‘Als kind, aan mijn moeders hand, zag ik veel slenterende benen. Ik draalde niet, liep snel mee, wachtend op dat ene moment, die ene plek, dat ene moment, midden in het centrum, tussen die passerende mensen.
Daar; dat moment, Kerkstraat, daar moet het geweest zijn, het stuiten op dat onveranderlijk brok brons, in de vorm van een ponypaardje. Hier gebeurde het, ouders tilden hun kinderen op en zetten het op de rug van dit beestje, deze rug, glimmend, stralend brons, door de vele kinderbillen die het aangeraakt hadden, ik keek de mensen aan, waande mij in het middelpunt van het universum. Sculptuur, een moment van stilstand, het heeft mij nooit meer losgelaten.’
Zie ook haar website.
Nooit Meer Slapen
Nooit Meer Slapen is hét late night cultuurprogramma van de VPRO op NPO Radio 1. Elke werkdag, van middernacht tot 02.00 uur.
In het eerste uur van Nooit Meer Slapen vindt telkens een lang studiogesprek plaats, waarin vaste presentator Pieter van der Wielen een gast uit de cultuur of de actualiteit ontvangt. In het tweede uur doen ze – middels reportages – verslag van actuele gebeurtenissen op het gebied van film, theater, literatuur en beeldende kunst.
De aflevering van de nachtcorrespondent van 3 juli : De cultuurkant van het NK Schaken
Een hoop sport is er het komend weekend, bijvoorbeeld … nee we gaan het niet over het fietsen in Utrecht hebben … het NK Schaken. Dat begint zaterdag, en het is een toernooi van een week. En er is een compleet cultureel programma bij samengesteld. Dat maakte onze nachtcorrespondent Botte Jellema nieuwsgierig. Hij sprak met toernooidirecteur Paul Rump en dichter Saskia Stehouwer.
Saskia Stehouwer : ‘Ik had een mooi romantisch idee, lang nadenken over je zetten tot midden in de nacht. Maar de werkelijkheid bleek anders, gewoon de computer erbij en de sequenties uit je hoofd leren. Ik was gekoppeld aan internationaal grootmeester Robin van Kampen (1994). Het liep allemaal gestructureerder dan ik in mijn hoofd had. Ik moest even wennen want Robin vond schaken helemaal géén kunst. Het was interessant hoe hij er tegenaan keek en dat veranderde mijn ideeën over het gedicht.’
‘Robin stopt met schaken en gaat studeren. Dus eigenlijk gaat hij nu al met pensioen! Dat vond ik wel apart.’
Luister hier nog eens naar de nachtcorrespondent over het Festival Cultuur en Schaken.
