Gespot 76: Blunders van wereldkampioenen
Bij het grasduinen in schaakboeken, het doorbladeren van schaaktijdschriften, het surfen op het internet, het bekijken van schaakfilmpjes valt het oog wel eens op interessante stellingen, bijzondere voorvallen, geniale zetten en grappige blunders. In deze rubriek wil ik u die graag voorleggen.
Bent u ook iets tegengekomen? Laat het ons weten.
Bij het zien van partijen van jeugdige schakertjes valt op dat ze vaak moeite hebben met bepaald type zetten. En zij niet alleen. Heel horden clubschakers, goede en minder goede, vallen soms ten prooi aan een horizontale damezet, een lange loperzet, een paard dat ook terug kan slaan enzovoort. Deze geometrische effecten, zoals ik maar even noem, zijn voor mensen vaak lastig. Computers hebben dat probleem helemaal niet, wij mensen van vlees en bloed des te meer. Ik zag onlangs een jeugdspelertje dat zijn dame op veld d6 plaatste, terwijl er een zwart paard op f5 stond. De dame werd overigens niet geslagen, de partij ging gewoon verder!
Dit deed me onwillekeurig denken aan het beroemde voorbeeld Petrosian – Bronstein waarin de (ex-)wereldkampioen zijn dame ook op d6 had staan. Naar verluidt was tegenstander, die compleet was overspeeld, in vliegende tijdnood terwijl Petrosian even een wandelingetje aan het maken was.
Petrosian, Tigran V – Bronstein, David I
1. c4 Pf6 2. Pc3 g6 3. g3 Lg7 4. Lg2 O-O 5. Pf3 c5 6. O-O Pc6 7. d4 d6 8. dxc5 dxc5 9. Le3 Pd7 10. Dc1 Pd4 11. Td1 e5 12. Lh6 Da5 13. Lxg7 Kxg7 14. Kh1 Tb8 15. Pd2 a6 16. e3 Pe6 17. a4 h5 18. h4 f5 19. Pd5 Kh7 20. b3 Tf7 21. Pf3 Dd8 22. Dc3 Dh8 23. e4 fxe4 24. Pd2 Dg7 25. Pxe4 Kh8 26. Td2 Tf8 27. a5 Pd4 28. b4 cxb4 29. Dxb4 Pf5 30. Tad1 Pd4 31. Te1 Pc6 32. Da3 Pd4 33. Tb2 Pc6 34. Teb1 Pd4 35. Dd6 Pf5
Toen hij terugkwam bij het bord had hij zwarts laatste zet 35… Pd4-f5 niet opgemerkt. Zonder nadenken antwoordde hij met
36. Pg5??
waarna Bronstein die witte dame van het bord sloeg met
36…Pxd6
Het gerucht gaat dat Petrosian in lachen uitbarstte en toen de partij onmiddellijk opgaf. Maar later werd hij gevraagd waarom hij dat eigenlijk deed. Bronstein scheen nog maar 2 seconden te hebben voor de resterende zetten, dus hij had kunnen proberen hem met een dame minder ‘door de vlag te slaan’.
0-1
Vanwege deze blunder ging ik op zoek naar meer opmerkelijke fouten van wereldkampioenen. Ik kwam er nog een paar op het spoor.
Een opmerkelijke, misschien niet zo eenvoudig te begrijpen blunder, speelde zich af in een partij in een match om de wereldtitel. De veelbewogen tweekamp die ook de bijnaam ‘Toiletgate’ kreeg aangezien het kamp van Topalov beschuldigde Kramnik ervan dat hij hulp inriep van elektronica omdat hij heel wat tijd doorbracht op het toilet, de enige plek waar (om begrijpelijke redenen) geen camera’s waren opgesteld. In deze partij, die briljant gespeeld wordt door Topalov komt hij huizenhoog gewonnen te staan, maar dan faalt hij jammerlijk in de afwerking.
 |
 |
|
Veselin Topalov |
Vladimir Kramnik |
Topalov, Veselin – Kramnik, Vladimir
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. Pf3 dxc4 5. a4 Lf5 6. e3 e6 7. Lxc4 Lb4 8. O-O Pbd7 9. De2 Lg6 10. e4 O-O 11. Ld3 Lh5 12. e5 Pd5 13. Pxd5 cxd5 14. De3 Lg6 15. Pg5 Te8 16. f4 Lxd3 17. Dxd3 f5 18. Le3 Pf8 19. Kh1 Tc8 20. g4 Dd7 21. Tg1 Le7 22. Pf3 Tc4 23. Tg2 fxg4 24. Txg4 Txa4 25. Tag1 g6 26. h4 Tb4 27. h5 Db5 28. Dc2 Txb2 29. hxg6 h5 30. g7 hxg4 31. gxf8=D+ Lxf8
Een curieus moment in een matchpartij om het wereldkampioenschap. Wit heeft twee manieren om de aanval op de zwarte koning te beginnen.
32. Dg6+??
Hierna blijft wit nog wel beter staan, maar zwart heeft dan wel het ergste achter de rug. Heel voor de hand liggende is 32. Txg4+! waarna het meteen afgelopen is. Na 32…Lg7 komt de dame niet diagonaal via c2-g6 binnen maar verticaal: 33. Dc7! Dit is een type zet die makkelijk over het hoofd wordt gezien. De verklaring voor de blunder is dat beide spelers natuurlijk steeds keken naar het binnenkomen van de dame over de diagonaal b1-h7 en dat ze daarom de manoeuvre Dc2-c7 uit het oog verloren. Een andere verklaring – van verschillende bronnen – is dat Topalov het wel gezien had maar dat hij benauwd was voor 33…Df1+ Echter: wit antwoordt met 34. Pg1! waarna zwart direct uitgepraat is. Het paard dekt twee cruciale velden, terwijl de toren op g4 veld g2 onder controle houdt. Deze verklaring lijkt mij onwaarschijnlijk. Een sterke speler als Topalov weet heus wel dat een paard bij de koning belangrijke velden onder controle neemt en ik kan met niet voorstellen dat hij een zet als Pf3-g1 zou missen. Maar wie weet… In de partij ging de Bulgaar niet goed verder en hij verloor zelfs nog.
32…Lg7 33. f5 Te7 34. f6 De2 35. Dxg4 Tf7 36. Tc1 Tc2 37. Txc2 Dd1+ 38. Kg2 Dxc2+ 39. Kg3 De4 40. Lf4 Df5 41. Dxf5 exf5 42. Lg5 a5 43. Kf4 a4 44. Kxf5 a3 45. Lc1 Lf8 46. e6 Tc7 47. Lxa3 Lxa3 48. Ke5 Tc1 49. Pg5 Tf1 50. e7 Te1+ 51. Kxd5 Lxe7 52. fxe7 Txe7 53. Kd6 Te1 54. d5 Kf8 55. Pe6+ Ke8 56. Pc7+ Kd8 57. Pe6+ Kc8 58. Ke7 Th1 59. Pg5 b5 60. d6 Td1 61. Pe6 b4 62. Pc5 Te1+ 63. Kf6 Te3 0-1
De volgende partij werd gespeeld in een tweekamp tussen een regerend wereldkampioen, Vladimir Kramnik en een van de sterkste schaakcomputers van die tijd, Deep Fritz 10. Dat was in een tijd dat het nog een enigszins een interessant strijd was, die tussen mens en computer. Kramnik verloor de match met 2-4 en dat was eigenlijk een smadelijke nederlaag, die mede veroorzaakt werd door de blunder in deze partij.
Comp Deep Fritz 10 – Kramnik, Vladimir
1. d4 d5 2. c4 dxc4 3. e4 b5 4. a4 c6 5. Pc3 b4 6. Pa2 Pf6 7. e5 Pd5 8. Lxc4 e6 9. Pf3 a5 10. Lg5 Db6 11. Pc1 La6 12. De2 h6 13. Le3 Lxc4 14. Dxc4 Pd7 15. Pb3 Le7 16. Tc1 O-O 17. O-O Tfc8 18. De2 c5 19. Pfd2 Dc6 20. Dh5 Dxa4 21. Pxc5 Pxc5 22. dxc5 Pxe3 23. fxe3 Lxc5 24. Dxf7+ Kh8 25. Df3 Tf8 26. De4 Dd7 27. Pb3 Lb6 28. Tfd1 Df7 29. Tf1 Da7 30. Txf8+ Txf8 31. Pd4 a4 32. Pxe6 Lxe3+ 33. Kh1 Lxc1 34. Pxf8
Dit diagram is wereldwijd in diverse media terecht gekomen. Het is een van de onverklaarbare blunders waar wij mensen ons soms schuldig aan maken. In een totaal gelijke stelling produceert Kramnik een onvoorstelbare fout.
34…De3??
Tegen een mens zou je hier niet mee wegkomen, tegen een computer al helemaal niet!
35. Dh7# 1-0
In het toernooi te Linares 2003 werd een partij gespeeld tussen wereldkampioen Gary Kasparov en zijn beoogde opvolger Teimour Radjabov. De toen jonge Radjabov (afkomstig uit Bakoe, de stad waar ook Kasparov vandaan kwam) werd als de nieuwe troonopvolger beschouwd. Kasparov zag het niet zo in hem, daar heeft hij later gelijk in gekregen.
Kasparov, Garry – Radjabov, Teimour
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. e5 Pfd7 5. f4 c5 6. Pf3 Pc6 7. Le3 a6 8. Dd2 b5 9. a3 Db6 10. Pe2 c4 11. g4 h5 12. gxh5 Txh5 13. Pg3 Th8 14. f5 exf5 15. Pxf5 Pf6 16. Pg3 Pg4 17. Lf4 Le6 18. c3 Le7 19. Pg5 O-O-O 20. Pxe6 fxe6 21. Le2 Pgxe5 22. De3 Pd7 23. Dxe6 Lh4 24. Dg4 g5 25. Ld2 Tde8 26. O-O-O Pa5
27. Tdf1??
Voor iemand van het kaliber Kasparov een verschrikkelijke blunder. Noodzakelijk was 27. Kb1 om de koning in veiligheid te brengen.
27…Pb3+ 28. Kd1
De witte koning is gedwongen op dit onveilige veld te gaan staan. De dreiging … Dg6 begint actueel te worden en de toen nog piepjonge Radjabov profiteert daar handig van.
28…Lxg3!
Stukken die er op f5 tussen zouden kunnen, worden nu systematisch verwijderd.
29. Tf7
Waarschijnlijk is hij er nu achter gekomen en probeert hij van de nood een deugd te maken.
29. Dxg3 is uit den boze vanwege 29…Dg6! en de dreiging … Db1 is dodelijk. Bijvoorbeeld: 30. Ke1 Db1+ 31. Kf2 Thf8+ 32. Kg1 Txf1+ 33. Lxf1 Pxd2
29. hxg3 gaat niet om dezelfde reden: 29…Dg6! en als wit er iets tussenplaatst op f5 gaat Th1 verloren.
29…Td8?! Gek genoeg was 29…Dc6! veel nauwkeuriger. Wit blijft domweg een stuk achter omdat hij Lg3 niet kan terugnemen.
30. Lxg5 Dg6 31. Df5 Dxf5 32. Txf5 Tdf8 33. Txf8+ Pxf8
En ook nu had zwart een stuk veroverd. Hij speelde het verder goed uit.
34. Lf3 Lh4 35. Le3 Pd7 36. Lxd5 Te8 37. Lh6 Pdc5 38. Lf7 Te7 39. Lh5 Pd3 0-1
De nederlaag kwam hard aan bij de wereldkampioen. Het verhaal gaat dat Kasparov van het bord wegrende en daarom de partij op tijd verloor in plaats van op te geven in een duidelijk verloren stelling. Hij weigerde een hand te geven en natuurlijk wilde hij ook na afloop niet meer analyseren. Toen later in het toernooi Radjabov de schoonheidsprijs voor deze partij had ontvangen, liep Kasparov het podium op, greep de microfoon, en vervolgens stak hij een tirade af. Hij zei dat deze schoonheidsprijs een belediging en vernedering voor hem was omdat volgens hem Radjabov compleet verloren had gestaan in deze partij. Volgens mijn engine staat wit wel flink wat beter, maar of het nou compleet verloren was… Natuurlijk kreeg Radjabov een prijs omdat hij een regerend wereldkampioen onderuit had gehaald. En kennelijk kon ‘The Boss’ niet zo goed omgaan met dit verlies.
De partijen via de viewer:
|
|
|
(De meeste foto’s zijn van Jos Sutmuller. Er is een snapshot genomen van Kramnik tegen Deep Fritz en de foto van Petrosian is van een onbekende bron)
De blunder van Anand (toen nog niet wereldkampioen) tegen Zapata is er een uit de categorie zo uit de informator overgenomen.
1. e4 e5 2. Nf3 Nf6 3. Ne5 d6 4. Nf3 Ne4 5. Nc3 Bf5? 6. Qe2 1-0
De zet Lf5 kwam zonder commentaar terecht in de informator met een partij Miles-Christiansen. Die twee hadden vooraf remise afgesproken, daarom speelde Miles niet de winnende damezet. Anand heeft die partij als voorbeeld gezien om makkelijk spel te krijgen.
Ai! Die kende ik nog niet. Wel ongelooflijk dat hij zomaar vertrouwt op kennis en niet op zijn inzicht. Over Christiansen gesproken, zijn overwinning op Karpov in Wijk aan Zee in 12 zetten mag er ook wezen. Ziehier:
Of Euwe met zwart tegen Eelke Wiersma uit 1920:
1.d4 d5 2.Pf3 c5 3.c4 e6 4.Pc3 cxd4 5.Pxd4 e5 6.Pf3 d4 7.Pd5 Pf6 8.Lg5 Le6 9.e4 dxe3 en meteen opgegeven…
Die mag er ook wezen! Dit is niet de Eelke Wiersma die wij kennen trouwens…
Karpov blunderde tegen Kasparov tijdens het WK in Sevilla in de 11de partij. De blunder gebeurde wel niet in de opening, maar in het eindspel.
In bijlage een link naar een filmfragment hieromtrent met commentaar in het nederlands: sporza.be/cm/sporza/videozone/retro/retro_maanden/retro_november/1.624446
Dat is inderdaad een bekend gevalletje. De grimassen van Kasparov waren ook bedoeld om het Karpov nog even in te peperen wat voor vreselijke fout hij hier gemaakt had.
In 1949 speelde Petrosian voor het eerst mee in het Sovjetkampioenschap. Zijn eerste partij was met zwart tegen Kotov. In het Damegambiet maakte hij op de 7e zet een enorme beginnersfout en gaf zes zetten later op. Was het de spanning van zo’n belangrijk toernooi?
Kasparov blunderde tegen Polgar. Maar hij nam de zet gewoon terug.
Deze is ook grappig, snelschaak weliswaar, maar Kasparov zet zijn tegenstander pat:
www.youtube.com/watch?v=vtTkfmaiI4I
En deze – Kasparov blunders, Seville 1987, 23rd WC game:
www.youtube.com/watch?v=nMLww24135E
De collectie raakt langzamerhand flink uitgebreid
Ook leuk is de overwinning van Han Janssen tegen Max Euwe uit 1979 in een Schotse partij van 17 zetten. In zijn Theorie van de Schaakopeningen uit 1941 zegt Euwe dat zwart in de gespeelde Mieses variant na zijn 7e zet volkomen bevredigend staat. Maar Janssen toont aan dat dat niet opgaat, als je het anders aanpakt dan Euwe in zijn hoofdstuk over de Schotsche opening beschrijft. En ook zijn spelling is al lang achterhaald.
Svidler tegen Karjakin
www.youtube.com/watch?v=R7Le1o-OThM
Snelschaak 6 seconden over tegen rond de 40.
www.youtube.com/watch?v=R7Le1o-OThM
en wie was daar de blunderende wereldkampioen, Robert?
Fischers Lxh2 in de eerste partij tegen Spassky mocht er ook zijn natuurlijk!
Ja, die zet van Fischer wekte veel bevreemding, waarschijnlijk berustend op een misrekening. Maar in hun boek over deze match schrijven Euwe en Timman. "Tot verlies had het wonderlijk genoeg niet hoeven leiden."
Zij zien de 39e zet van zwart als een verzwakking en geven de pionzet e6-e5 als leidend tot remise. "De witte koning kan namelijk (de zware stelling) niet binnendringen."
Is het overigens bekend dat er dit jaar een speelfilm over die match tussen Fischer en Spasski gemaakt is?
Interessant! De diverse engines zijn het tamelijk oneens over de stelling na 39… e5. Van 0.65 (Fritz 12) tot 3.93 (Komodo). Bijna gelijk, of totaal gewonnen?
b.v. 40. Kg4, g6. 41. Le7, Ke3x. 42. Lf6x, Kd4 en volgens Euwe en Timman kan wit niet meer winnen. Helaas kun je hier geen scan van de analyse inzetten,
want er zijn nog meer varianten.
De dubbele blunder in Carlsen-Anand is er ook nog:
en.chessbase.com/post/sochi-g6-carlsen-won-anand-missed-big-chance
Ook op chessbase een artikel over exact hetzelfde onderwerp! Blunders van wereldkampioenen:
en.chessbase.com/post/chess-blindness-of-the-champions
YouTube kan eenvoudig getoond worden:
Dus alleen het nummer uit de database.
Ik weet niet of deze voldoet aan de voorwaarden (hij gebeurde wel in de kamp om het wereldkampioenschap, doch werd niet gemaakt door de wereldkampioen), maar de meest tragische blunder uit de schaakgeschiedenis vind ik deze van Chigorin tegen Steinitz in hun 23ste partij om het wereldkampioenschap in 1892. Moest mij zoiets overkomen (32. Lb4) in een klassieke partij met dergelijke inzet, ik denk niet dat ik ooit nog een stuk zou aanraken.
Dit is zo opvallend, omdat Tsigorin met deze partij de WK-rematch tegen Steinitz verloor, want hij kwam met 10-8 achter i.p.v. de match gelijk te trekken. Alleen winstpartijen werden in de stand meegerekend.
Overigens een curieuze partij: de Schallopp verdediging van het Koningsgambiet, die je waarschijnlijk nooit meer in de toernooipraktijk tegenkomt. Na de 12e zet van wit [Tsigorin] staan al zijn stukken op de onderste lijn; dus echt aanvallend is dit ook niet. Maar Steinitz offert een stuk voor een pion en aanvalskansen en door de blunder van Tsigorin werkt dat ook nog.
Een kakelverse blunder van de regerend wereldkampioen. Carlsen-Pelletier.
{fen}1R6/2k3p1/3rpp1p/3n4/P4P2/1K1N2P1/7P/8 w – – 16 45,klein,links,Tg8?{/fen}
Die zet liet Carlsen uit zijn vingers komen met nog bijna drie kwartier bedenktijd. Na Pe7 met aanval op de witte toren gaat het ongedekte paard op d4 met schaak verloren. Zoiets houd je niet voor mogelijk op dit niveau.
Omdat Carlsen ook al van Aronian heeft verloren is zijn rating in een duikvlucht omlaag gekomen.