Juweeltjes 6: Ivanchuk – Shirov
In deze rubriek nodigen we de bezoeker van Schaaksite graag uit om te genieten van de meest schitterende prestaties op het schaakbord, door alle eeuwen heen. De reden waarom voetballiefhebbers in vervoering raken als zij acties zien van Messi of Ronaldo moet bij ons schakers dezelfde zijn als wij de partijen naspelen die we hier willen tonen. En aarzelt u vooral niet om uw keus ook kenbaar te maken!
Vassily Ivanchuk (foto Frans Peeters)
Twee spelers die tot de verbeelding spreken, zijn Vassily Ivanchuk en Alexei Shirov. De onderlinge confrontatie zijn vaak ook een lust voor het oog omdat beide hun partijen met open vizier, meestal compromisloos, ingaan. De Oekraïner staat bekend om zijn geniale momenten, De Let werd de opvolger genoemd van Mikhail Tal, de Tovenaar van Riga. Omdat Shirov ook uit Riga komt, waren er mensen die hem deze bijnaam ook gaven. Beide spelers staan ook bekend als uitstekende blindspelers. Omdat ze tijdens een normale partij heel diep kunnen rekenen, kijken ze liever niet naar de stukken op het bord. Ivanchuk heeft dan de gewoonte om de zaal in te kijken, Shirov kijkt naar het plafond. Dat levert kolderieke taferelen op als ze tegenover zitten.
Alexei Shirov (foto Jos Sutmuller)
De een kijkt met een wazige blik de zaal in, de andere zit volkomen versuft naar het plafond te kijken… Helaas heb ik geen foto’s kunnen vinden waarin deze merkwaardige houding te zien valt.
Een partij, die nota bene in ons land werd gespeeld, is de hele wereld overgegaan. Want de vondst van Ivanchuk op de 19de zet is bijna krankzinnig te noemen. Hij offert pardoes zijn dame waarbij het aanvankelijk onduidelijk is wat hij ervoor terugkrijgt. Het verhaal doet de ronde dat het Nederlandse publiek op de banken stond, toen zij dit voor hun ogen zagen gebeuren. Was dit niet té geniaal, zou Ivanchuk zijn hand niet overspeeld hebben? Had hij zich niet laten leiden door een luchtspiegeling?
Maar als Shirov in de denktank gaat en het publiek nog altijd met verbijstering naar deze stelling zit te kijken, beginnen de contouren van zijn geniale idee vorm te krijgen. Slechts twee stukken voor de dame, maar vooral die verschrikkelijk sterke pion op g7, hebben Ivanchuk tot het dame offer doen besluiten.
Shirov slaagt er nauwelijks in om de problemen de baas te worden, hoewel hij aanvankelijk uitstekend verdedigt. Maar de witte stukken komen als duveltjes uit hun doosjes tevoorschijn. Als de pion eindelijk is opgepeuzeld door de zwarte dame, heeft Ivanchuk inmiddels een moordend initiatief tegen de zwarte koning op touw gezet. Met twee torens en een paard, wordt de vijandelijke monarch opgejaagd. Als die uiteindelijk ten onder gaat, kunnen we stellen dat Ivanchuk een staande ovatie verdiend heeft voor deze unieke prestatie. Ik heb de partij – nu zoveel jaren verder – nog eens geanalyseerd en voorzien van aantekeningen.
Ivanchuk, Vassily – Shirov, Alexei, Wijk aan Zee 1996.
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pc3 Pf6 4. Pf3 e6 5. Lg5
De inleiding tot de beroemde (beruchte?) Botwinnikvariant.
5…dxc4
Zwart neemt de handschoen op. Botwinnik was een van de eersten die het offer aannam om vervolgens ‘op de pion te gaan zitten’. 5…h6 6. Lxf6 Dxf6 7. e3 is tegenwoordig populair.
6. e4 b5
Consequent, anders zou de vorige zet onzin zijn.
7. e5
Even lijkt wit een stuk te winnen, maar dat is natuurlijk niet waar.
7…h6 8. Lh4 g5 9. Pxg5
Wit offert tijdelijk een stuk om het weldra weer te heroveren. 9. Lg3 wordt ook gespeeld.
9…hxg5 10. Lxg5 Pbd7 11. exf6 Lb7 12. g3 c5
Allemaal theorie van de Botwinnikvariant…
Mikhail Botwinnik (Bron foto onbekend)
13. d5 Db6 14. Lg2 O-O-O 15. O-O b4 16. Pa4 Db5 17. a3 exd5 18. axb4 cxb4 19. Le3 Pc5
19…Pe5 is een belangrijk alternatief.
20. Dg4+
Een schaakje. Wat zou wit hiermee willen?
20…Td7
Na 20…Kb8 bleek 21. Dd4 Pxa4 22. Dxa7+ Kc7 23. Txa4 (zie analysediagram)
zeer kansrijk te zijn in een partij Agzamaov-Chandler, 1982. De hele actie impliceert een dameoffer na 23…Ta8 24. Dxa8 Lxa8 25. Txa8 Maar wit heeft met zijn toren en een stuk voor de dame meer dan voldoende compensatie voor de dame. De zwarte koning staat heel kwetsbaar en de loper op f8 gepend. 25…c3 26. bxc3 bxc3 27. Lf4+ Kd7 28. Td1 Ke6 29. Te1+ Kxf6 [ Na 29…Kd7 volgt 30. h4 waardoor de witveldige loper met Lh3 ook in de aanval wordt betrokken, hetgeen de strijd beslist.] 30. Le5+ Kg6 31. Lxh8 En wit stond op winst.
21. Dg7!!
Een verbluffend dameoffer, volkomen ‘out of the blue’. Je moet misschien een beetje krankzinnig zijn om uberhaupt daar een dergelijke zet te kijken. Laat staan om hem te spelen en dan ook nog te zien dat het niet alleen speelbaar is, maar ook nog kansrijk!
Interessant is overigens ook 21. Pxc5 Lxc5 22. Lxc5 Dxc5 23. Tfe1! en wit staat beter.
Of 23. Dg7 Thd8; 23. Lh3?! Lc6.
21…Lxg7 22. fxg7 Tg8
De pion op g7 is zo gevaarlijk dat zwart die goed in de gaten moet houden. Niet goed is 22…Thd8?! vanwege 23. Pxc5 Tc7 en nu is 24. Pxb7! al vrijwel winnend. 24…Txb7 25. Tfd1 en wit dreigt zomaar op d5 te slaan omdat er een pion op promoveren staat!
23. Pxc5
23…d4!?
Shirov is er niet de man naar om werkeloos toe te kijken. Verdedigen is niet zijn ding, hij kiest liever voor actief tegenspel.
Op 23…Tc7 24. Pxb7 Na 24…Txb7 volgt [Na 24…Dxb7 is 25. Tfd1 winnend. Bijvoorbeeld: 25…Dc6 ( Op 25…Txg7 wint 26. Txd5) 26. Txd5 De6 27. Tad1 met de dreiging Td8+. 27…f6 28. Lf4 en de toren van c7 mag niet weg op straffe van een mataanval.] Tfd1 Td7 (zie analysediagram)
Een ander idee is 23…f5 maar dan is 24. Txa7! heel sterk. 24…Tgxg7 25. Tfa1 en zwart is flink in de problemen.
Zwart kon ook 23…Txg7 antwoorden. Daarop zou 24. Lh3 Lc6 25. Txa7 zijn gevolgd met groot voordeel.
Helemaal fout is 23…Lc6? wegens 24. Pxd7 Kxd7 25. Txa7+ Lb7 [ 25…Kd6 26. Txf7] 26. Tfa1 en wit wint.
24. Lxb7+ Txb7 25. Pxb7
Dreigt Pd6+ met een paardvork.
25…Db6
Zo had Shirov het bedacht. Maar opnieuw heeft hij buiten de uitzonderlijke kwaliteiten van Ivanchuk gerekend.
Inderdaad zou 25…Kxb7 slecht zijn na 26. Lxd4 a5 27. Tfe1 en wit wint.
Op 25…Dxb7 volgt simpel 26. Lxd4 a6 27. Tfe1 en met die pion op g7 op het bord, staat wit er weer heel goed voor.
26. Lxd4!!
Weer een formidabele zet. De samenwerking tussen de zwarte stukken wordt danig verstoord hiermee. Na 26. Lf4 Kxb7 27. Tfe1 a5! zou de stelling onduidelijk zijn aangezien zwart nu ook een machtig pionnenfront heeft gevormd.
26…Dxd4
Inmiddels heeft wit een toren en een paard voor de dame. En nog altijd staat daar die sterke pion op g7 nog even…
27. Tfd1
27…Dxb2?!
“Even doorbijten”, zal Shirov gedacht hebben… Maar waarschijnlijk overspeelt hij hier zijn hand.
Hij kon ook afwikkelen naar een toreneindspel met 27…Dxd1+ 28. Txd1 Kxb7 maar na 29. Td4 Txg7 30. Txc4 heeft wit de wat betere kansen na 30…a5 31. Kf1
Zwart kon ook die lelijke indringer op g7 onschadelijk maken met 27…Dxg7 maar zijn stukken staan nu wat afzijdig. Na 28. Txa7 Kb8 29. Tda1 Te8 [ Op 29…Dd4 volgt het mooie 30. Pa5! Dc5 31. Tb7+ Kc8 32. Txf7 en wit heeft alle kansen aan zijn zijde.] 30. Pd6 Te1+ 31. Txe1 Kxa7 32. Pxc4 (zie analysediagram)
En er is een bijzondere stelling ontstaan. Wit heeft een toren, paard en 2 pionnen voor de dame. Daarbij kan hij zijn paard een mooi steunpunt geven met b2-b3. Na Te1-e3 staat dan alles gedekt en kan wit met h2-h4, koning erachter proberen zijn meerderheid tot gelding te brengen. Wit heeft hier in een praktische partij uitstekende winstkansen!
Een ander idee is 27…Dg4!? aangegeven door Ftacnik 28. Pd6+ Kb8 en wit blijft na zowel 29. Td5 prachtig spel ontwikkelen tegen de kwetsbare zwarte koning. Een enkel voorbeeld: [ als na 29. Te1] 29…c3 30. bxc3 bxc3 31. Tb1+ Ka8 [ 31…Kc7? 32. Pxf7 Txg7 33. Tc5+ Kd7 34. Pe5+] 32. Pb5! Dc4 33. Tbd1 en wit wint.
28. Pd6+ Kb8
Niet 28…Kc7 wegens 29. Txa7+ Kc6 30. Pxc4 en het initiatief tegen de zwarte koning is beslissend.
29. Tdb1
29…Dxg7
Nu vond het hij het tijd worden om die afschuwelijke pion op g7, die hem in veel varianten parten speelt, van het bord te halen.
Alternatieven waren er nauwelijks. Zo zou 29…Dd2 30. Pxc4 Dc3 31. Ta4! ook winnen voor wit. Bijvoorbeeld: 31…b3 32. Pa5! Ka8 [ Wit heeft een leuk grapje na 32…b2 33. Tb4+! Ka8 34. T4xb2 En de dreiging Tb8+ of Pc6 zijn dodelijk.] 33. Ta3! Dxg7 34. Pc6 Kb7 en nu is 35. Pe7! een killer.
Op 29…Dc3 speelt wit sterk 30. Txa7! Kxa7 [ Of 30…Txg7 31. Tb7+ Ka8 32. T7xb4 met winst.] 31. Pb5+ Ka6 32. Pxc3 bxc3 33. Tb4! Die laatste moet je dan nog even gezien hebben! Een poging is dan nog 33…Tc8 34. Kg2 c2 35. g8=D Txg8 36. Txc4 en met twee pionnen meer, wint wit gemakkelijk.
30. Txb4+ Kc7
Op 30…Ka8 is 31. Tba4 f5 32. Pb5 heel voordelig voor wit.
31. Ta6!
Weer heel mooi gespeeld van Ivanchuk. Hij laat zijn drie stukken prachtig samenwerken. Het komt ook voor een groot deel door die schitterende pion op g7, die zwart zoveel hoofdbrekens heeft gekost. Als gevolg daarvan zijn zijn stukken helemaal afzijdig komen te staan en daar profiteert wit nu optimaal van.
31…Tb8
Gedwongen.
Na 31…De5 gaat het geforceerd mat. 32. Tb7+ Kd8 33. Taxa7 Merk op dat zwart geen eeuwig schaak mechanisme heeft met … De5-e1 omdat veld e4 door het paard is gedekt!
Verliezend is ook 31…Ta8 vanwege 32. Tb7+ Kd8 33. Pxf7+ Ke8 34. Pd6+ en wit wint beslissend materiaal.
32. Txa7+
Mogelijk is 32. Txc4+ ietsje beter. 32…Kd7 en nu 33. Pxf7! met vermoedelijke winst.
32…Kxd6 33. Txb8 Dg4
Niet 33…c3 wegens 34. Tc8
34. Td8+ Kc6 35. Ta1!
Nauwkeurig tot aan het eind. Als wit pion c4 wint, is het definitief gedaan. En met deze zet lukt dat. Shirov gaf zich gewonnen. Inderdaad heeft hij na 35. Ta1 Kb5 36. Tc1 Kb4 37. Td2 gevolgd door Td2-c2xc4 niets meer om voor te spelen.
1-0
Betreffende de foto’s:
- De foto van Ivanchuk is van Frans Peeters
- De foto van Shirov is van Jos Sutmuller
- De bron van de foto van Botwinnik is onbekend
Die partij herinner ik mij nog goed en ligt weeral 20 jaar achter ons. Ach wat vliegt de tijd. Begin 1996 kocht ik mijn eerste PC met de eerste centjes die ik had verdiend. Fritz 4 kwam toen net op de markt.