Enkele problemen uit de Arabische schaaktraditie (1)
Een discussie van eindspelproblemen bij de lezing van Remke Kruk over het schaken in de Arabische cultuur (Cultureel Intermezzo bij het NK schaken 2016).
We geven hieronder een paar schaakproblemen die in de oude Arabische wereld circuleerden. Ze zijn afkomstig van beroemde schakers uit de 9e en 10e eeuw, zoals al-Adli en as-Suli (ook wel gespeld als as-Soeli).
In een tweede stuk geven we scans en nog drie problemen; de eerste twee daarvan zijn niet moeilijk, maar het laatste probleem in het tweede deel “de diamant van as-Suli” is fascinerend en moeilijk.
De regels, een beknopte samenvatting.
We hanteren hier de de schaakregels zoals die toen gebruikt werden.
• De stukken koning, toren, paard bewegen en slaan zoals dat nu ook gebeurt;
• pionnen bewegen en slaan zoals nu, maar de eerste zet is niet twee velden, (en dus bestond en passant slaan toen niet);
• de dame beweegt en slaat ´e´en veld in een diagonale richting;
• een loper beweegt en slaat twee velden in diagonale richting; daarbij mag de loper over een stuk heen springen op het tussenliggende veld;
• een pion die een eindveld bereikt promoveert tot een dame van de eigen kleur.
Opmerkingen. In de beginpositie staan de dames tegenover elkaar. Daarom kunnen ze elkaar in de partij niet slaan (ze lopen over velden van verschillende kleur).
De lopers beginnen op c1, f1, c8, f8; merk op dat elke loper op 16 velden van het bord kan komen en dat elk van de 64 velden bereikt kan worden door precies´e´en van de lopers.
Een partij wordt gewonnen, hier aangegeven door ‡, in een van de volgende situaties:
• een matsituatie; de regels daarvoor zijn dezelfde als nu;
• de Koning alleen, KA: als alle stukken van ´e´en van de spelers geslagen zijn (behalve de koning), en die koning kan niet direct daarna het laatste stuk van de tegenpartij slaan, dan verliest de KA.
• de speler die de tegenstander pat zet wint de partij.
Deze regels worden uitgelegd in [Murray 1913] = [4], 224-226, 228- 229, en in [Wieber 1972] = [8], 257-270.
De regels veranderden nog al eens; we kozen hier voor de meest gangbare versie. De problemen en de oplossingen hier weergegeven komen uit de omvangrijke studie van Murray, zie [4]. Daar staan nog veel meer probleemstudies, en ook uitvoerig
uitleg over de historie en de regels van het Arabische schaakspel.
Probleem 1 [4], 289:130, [1], pag. 206. Uit de categorie “eindspelen die niet van al-Adli zijn maar van as-Suli en enkele anderen”. Wit speelt en wint
Lees verder… Schaak1-RK-FO (1)
www.nkschaken.
