Schaakrubrieken weekend 24 september 2016
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Een lust voor het oog
Op de website van de FIDE wordt Andrej Filatov gefeliciteerd met het succes van Rusland op de olympiade in Baku. De Russische zakenman Filatov is miljardair, kunstverzamelaar, president van de Russische schaakbond, vice-president van de FIDE en in Baku was hij captain en coach van het Russische team. Georgios Makropoulos, die zelf ook vice-president van de FIDE is, schrijft: ,,Ik feliciteer u en Rusland met de Bronzen Medaille. Dit is de eerste keer dat een Vice President van de FIDE Captain en Eerste Coach is geweest van een medaille-winnend team. Ik wens u nog meer successen bij uw inspanningen om onze mooie sport te bevorderen.’’ Let op de eerbiedige hoofdletters. „Als de ene doctorandus de andere wast, dan stinkt het”, schreef Willem Frederik Hermans eens. Misschien geldt dat ook voor vice-presidenten van de FIDE. Het zou ook kunnen dat Makropolous zijn collega niet wil wassen, maar hem bespot met een felicitatie voor een wanprestatie.
Sinds 2002, toen Kasparov nog meedeed, heeft Rusland de olympiade niet meer gewonnen. Het is een waar trauma geworden, zo erg dat baas Filatov dit jaar het heft in eigen handen nam. Aan geld geen gebrek en aan sterke spelers ook niet. Toch werd het weer niks, want voor Rusland is brons hetzelfde als niks. Het helderste lichtpunt was oud-wereldkampioen Vladimir Kramnik. Op de ratinglijst was hij sinds augustus als tweede van de wereld even afgewisseld door de Fransman Maxime Vachier-Lagrave, maar na de laatste olympiade heeft hij die tweede plaats weer terug. Zijn goede vriend Peter Svidler zei over Kramniks spel in Baku: „Vladimir Kramnik liet weer zien dat het schaak dat hij op het ogenblik speelt tot het beste van zijn loopbaan hoort. Het is niet alleen het resultaat dat hij aan het eerste en het tweede bord heeft behaald, maar de manier waarop hij zijn spel tegenwoordig lijkt te benaderen is absoluut fantastisch. Het is een lust voor het oog.”
Vladimir Kramnik – Daniele Vocaturo (Italië), Olympiade Baku 2016
1. d4 Pf6 2. Pf3 g6 3. g3 Lg7 4. Lg2 0-0 5. 0-0 d6 6. b3 Een rustig systeem, maar zoals straks blijkt niet zonder venijn. 6…e5 7. dxe5 dxe5 8. La3 Dxd1 9. Txd1 Te8 10. c4 Vorig jaar speelde Kramnik in het WK-blitz in Berlijn 10. Pc3 tegen Joeri Vovk. 10…e4 11. Pd4 c6 12. Pc3 Pa6 13. e3 Lg4 14. Td2 Tad8 15. h3 Lc8 16. Tad1 h5 Hoewel zwarts pion op e4 permanente ondersteuning vereist, lijkt er voorlopig nog niet veel aan de hand. Maar wits volgende zet leert anders. 17. Le7
17…Txd4 17…Txe7 18. Pxc6 is nog slechter voor zwart.
18. Txd4 Txe7 19. Td8+ Pe8 20. Pxe4 Wit heeft met een toren en een pion voor twee stukken geen materieel voordeel. De grote activiteit van zijn stukken is belangrijker. 20…Le6 21. Ta8 Le5 22. Tdd8 Kf8 23. Txa7 Lc7 Het was beter om eerst wits paard te verjagen met 23…Lf5. 24. Tda8 Lb6 25. Txa6 bxa6 26. Pf6 Nu zit zwart in de klem. 26…Ld7 27. b4 Met de directe winst van nog twee pionnen voor het geofferde stuk met 27. Pxd7+ Txd7 28. Lxc6 gevolgd door Txa6 was niets mis, maar wit heeft geen haast. 27…c5 28. Pd5 Lc6 29. Txa6 Lxd5 30. Lxd5 Ld8 31. b5 Zwart is machteloos tegen de opmars van wits pionnen op de damevleugel. 31…Td7 32. b6 Ke7 33. b7 Lc7 34. Ta8 Pf6 35. Tc8 Ld6 36. Lc6 Td8 37. a4 Pd7 38. a5 Lb8 39. a6 Pe5 40. Txb8 Txb8 41. Ld5 Zwart gaf op. Wits pionnen kosten hem zijn toren en zijn paard.
Eclatante zege op Engeland als vlag op modderschuit
Aan één wedstrijd in Bakoe zal het Nederlands olympiadeteam met genoegen terugdenken. De 3,5-0,5- overwinning op Engeland was meer dan een groot succes tegen een sterke concurrent, er was ook op bijna perfecte wijze wraak genomen voor het dieptepunt in de Nederlandse olympiadegeschiedenis, de 4-0 nederlaag tegen Engeland in 1982 in Luzern.
Helaas blijkt uit de eindstand van het toernooi dat de eclatante zege alleen vanwege die laatste bijkomstigheid blijvende waarde heeft. Terwijl Nederland met de 36ste plaats een ondermaats resultaat behaalde, overtrof Engeland met de negende plaats de prestaties van de laatste jaren dankzij Michael Adams, Gawain Jones en Nigel Short die uitstekend op dreef waren. Tweemaal maakte Engeland de verwachtingen ruimschoots waar door Azerbeidzjan met 2,5-1,5 en China met 3-1 te verslaan. Vooral die laatste overwinning tegen de olympiadewinnaar van 2014 maakte indruk. Adams versloeg Yue Wang vanuit een gelijke stand en Short versloeg Chao Li na een spannend gevecht dat hij ook had kunnen verliezen.
Halverwege die partij tegen Li werd Short na een toiletbezoek staande gehouden door een Australische arbiter, die hem wilde fouilleren. Short weigerde, weerstond met enige moeite de begrijpelijke neiging om de lastpak met fysiek geweld te lijf te gaan en hervond op tijd zijn concentratie. Een speler met een minder grote reputatie zou door de wereldschaakbond FIDE waarschijnlijk zijn bestraft met het verlies van zijn partij. Short kreeg een waarschuwing.
Chao Li – Short China – Engeland
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. Pf3 b6 5. e3 Lb7 6. Ld3 0-0 7. Ld2 d5 8. cxd5 exd5 9. 0-0 Pbd7 10. Tc1 a6 11. Pe5 Te8 12. f4 Pf8 13. Le1 c5 14. Lh4 c4 15. Lc2 b5 16. g4 Db6 17. g5 Pe4 18. Pxe4 dxe4 19. De2 Ld5 20. Dg2 Db7 21. f5 Pd7 22. Pg4 Kh8 23. Lg3 Tac8 24. Dh3 f6 25. g6 Pf8 Zoals zo vaak blijkt een paard op f8 een ideale verdediger. 26. Tf2 Tc6 27. Tcf1 a5 28. Tg2 a4 29. Tf4 c3 30. bxc3 Lxc3 31. Lh4 Db6 Om onder omstandigheden …Lxd4 te kunnen spelen. 32. gxh7 Te7
36. Dg4 Tc7 37. Dh5 f3 38. Tg4
Jonkheer Doctor Dirk van Foreest
“Jij schreef laatst over Jorden maar ken jij dat boekje over Dirk van Foreest?”, vroeg Max Rebattu, een energieke zeventiger, al jarenlang onze bridgemedewerker en denksportliefhebber in het algemeen. We komen elkaar bij tijd en wijle tegen in De Twee Klaveren in Amsterdam, waar Max iets doet met stukken die blind uit een zak moeten worden getrokken en ik backgammon of poker speel. Hij had dat boekje gewonnen bij een radioschaakpartij rond 1960, in die tijd was hij ook nationaal militair kampioen schaken en zowel Nederlands als Europees kampioen Go. Een paar weken later schonk Max mij dat boekje.
‘Een hulde aan Jhr. Dr. Dirk van Foreest’ is de titel, auteur Lodewijk Prins, uitgeverij De Tijdstroom 1945. We beginnen met ‘een woord ten geleide’, van de hoofdpersoon zelf. Dirk: ‘Toen ik, na neerlegging mijner praktijk, mij in Augustus 1928 te Bussum vestigde en veel vrijen tijd tot mijn beschikking kreeg, heb ik van de talrijke partijen, die ik in mijn studentenjaren had gespeeld en genoteerd, de belangrijkste in een losbladig boek verzameld en van opmerkingen voorzien. Het was slechts voor eigen genoegen en ik had volstrekt niet de bedoeling die toen of later te publiceren, mij er ter dege van bewust zijnde, dat weinig waarde mag gehecht worden aan de misschien iets meer dan middelmatige schaakprestaties van een amateur.’
Direct daarop volgt een inleiding van de vermaarde schaakpromotor Mr. G.C.A. Oskam (hij had een praalbed in huis voor schakers waar grootheden als Capablanca, Aljechin en Euwe overnachtten). Dirk genoot aanzien: ‘Wij hadden den energieken kop met den donkeren baard en de hoekige neus nooit gezien, de meester hield zich ver van wedstrijden maar hij was voor ons de schaakmeester. (-) Zonder leermeesters, zonder bibliotheek, was hij in korten tijd de beste speler van ons land.’
Dr. M. Niemeijer, een verwoed verzamelaar van boeken en spellen, gaat vervolgens in op de interesse voor het probleem. ‘Het opmerkelijke van D. van Foreest is nu, dat hij zich verdiepte in het schaakprobleem in een tijd, dat het werd verwaarloosd.’
Max Euwe neemt het woord: ‘Niet gaarne zou ik de gelegenheid verzuimen enkele woorden van hulde bij te dragen tot dit gedenkboek’. (-) Zijn stijl en vindingrijkheid zijn van dien aard dat men zonder aarzeling kan vaststellen: met wat meer en geregelder practijk zou hij tot de vooraanstaande schaakmeesters van de wereld hebben behoord.’ En tenslotte Prins: ‘Moge het den hoogbejaarden meester voldoening schenken zijn partijen na een halve eeuw te zien herdrukt ter veredeling van het schaakleven dat eens onder zijn invloed uit de windselen is gegroeid.’
D. van Foreest – R. J. Loman Amsterdam 1888.
Rudolf Johannes Loman was zowel een bekend schaker als organist. Er bestaat een Loman-zet in de schaakstudie en in 1888 was Loman Nederlands kampioen. 1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Lc4 d5 4.Lxd5 Dh4+ 5.Kf1 g5 6.Pc3 Lg7 7.d4 Pe7 8.Pf3 Dh5 9.h4 h6 10.e5 Pc6 11.Lxc6+ bxc6 12.Kg1 g4 13.Pe1 f3 14.gxf3 gxf3 15.Pxf3 Tg8 16.Kf2 Lg4 17.Pe4 Pf5 18.Le3 Td8 ‘Zwart heeft een aardige aanvalsstelling gekregen, welke zijn tegenstander moeilijke problemen stelt.’ 19.c3 Lxe5 20.Pxe5! Lxd1 21.Pf6+ Kf8 22.Pxh5 Lxh5 23.Tag1 Te8 24.Txg8+ Kxg8 25.Tg1+ Kh8 26.Lf4 f6 27.Pd7! Te2+ 28.Kf1 Txb2 29.Pxf6 Le2+ 30.Ke1 Lc4 31.Tg4!
31…Txa2? 32.d5! Lxd5 33.Le5! en zwart gaf op vanwege 34.Pd7+ Kh7 35.Pf8 mat.
Conclusie na 150 jaar: Van Foreest is een sterk schakers-geslacht.
Geen grootmeestertoernooi kan natuurlijk tegenwoordig zonder sponsor maar die stelt soms wel duffe eisen aan de grootmeesters. Moesten ze in Amsterdam onlangs massaal het zicht op de nachtwacht versjteren, bij de Sinquefield Cup werd ik wat kriegelig van al die afgerichte mannetjes in hetzelfde maatpak met dezelfde stropdas op een rij. Zelfs de gewenste glimlach ontbrak niet. Commercie en schaken, geen fijne combinatie. Gelukkig heeft Jan Hein Donner dit niet hoeven meemaken als hij al meegewerkt zou hebben.
Het nieuwe schaakseizoen is weer begonnen en op de clubs zijn de eerste emoties al weer losgebarsten na een verliezende blunder en menige moeder de vrouw moest haar mannetje opvangen die verkondigde dat hij nooit meer een schaakstuk zou aanraken maar zou overstappen op tafeltennissen. Maar de volgende dag werd dat al vervangen door de gedachte dat het misschien verstandiger was eens iets aan de openingsstudie te gaan doen gezien de puinhoop die al na enige zetten op het bord stond. Welnu, een opening die op dit moment zeer populair is, heeft eindelijk een goed boek gekregen: The agile (wendbaar) London System, een naam die teruggaat op een in Londen gespeelde partij uit 1834. Ook is er een beroemde partij tussen twee wereldkampioenen: Aljechin-Euwe. De Spaanse auteurs Holmes en Rodriguez hebben er een echt standaardwerk van gemaakt dat verscheen bij New In Chess (isbn 978-90-5691-689-3, € 26.95; www.newinchess.com). Zelfs wereldkampioen Carlsen waagt zich zich soms aan deze opening die gekenmerkt wordt door de zetten 1.d4 2.Pf3 3.Lf4 en dat gespeeld kan worden tegen praktisch ieder zwart antwoord op 1.d4. Dus na een al dan niet aangenomen damegambiet maar ook na bijvoorbeeld het Hollands of het Slavisch. Zwart hoeft zich natuurlijk niet direct grote zorgen te maken, zeker niet wanneer hij zich ook in dit openingsboek heeft verdiept, want ook al is het London System vooral bedoeld voor de studioze witspeler, gezien de populariteit van deze opening moet ook zwart op de hoogte blijven. Volgens de auteurs is het relatief makkelijk de principes van de opening te leren. Een opwindende variant is door de Argentijn Pereyra bedacht met de zetten e3 en Pe5. Belangrijk is ook dat wit met deze serie zetten geen structureel zwakke plekken oploopt. Na de bestudering van een hoofdstuk kan men het geleerde met oefenstof testen. Dat men bij de zgn. Pereyra-aanval als zwart goed moet opletten blijkt bij deze partij, nota bene tussen twee Argentijnen: 1.d4 d5 2.Pf3 Pf6 3.Lf4 c5 4.e3 e6 5.Pbd2 Pc6 6.c3 Ld6 7.Pe5 wit kan ook Lg3 met f4 combineren 7..Lxe5 beter Dc7 8.dxe Pd7 9.Pf3 0-0 ook hier Dc7 beter 10.Ld3 Dc7 en nu is deze zet juist fout want nu komt de Pereyra aanval er volledig uit: 11.Lxh7† Kh8 (11..Kxh712.Pg5† Kg6 (Kg8 13.Dh5) 13.Dc2† f5 14.exf6† Kxf6 15.Ph7† Kf7 16.Lxc7) 12.Pg5 Pcxe5 13.Lxe5 Pxe5 14.Dh5 g6 15.Dh6 1-0 want mat zoals u zelf mag constateren.
Probleem 2599 is een 3-zet van Losinski.
Jeugdig Sissa deelt eerste klap uit
De kampioenswedstrijd in de eerste ronde, dat was ongelukkig gepland. Sissa-En Passant werd vorig seizoen in de voorlaatste ronde gespeeld en besliste over het kampioenschap, in het voordeel van de Spakenburgers. Vorige week opende het seizoen ermee. Zal het nu – achteraf – ook de kampioenswedstrijd zijn? Nog meer dan tijdens de afgelopen spannende seizoenen is nu te horen dat iedereen kampioen kan worden. Zelfs de promovendi Apeldoorn en Groninger Combinatie zijn aanwinsten voor de hoogste klasse. Sissa (ook uit Groningen) heeft niet alleen de ambitie om kampioen te worden, maar wil ook het jongste team blijven. Vorig seizoen was het al het jongste team van de hele KNSB-competitie en met 21 jaar als gemiddelde leeftijd is het dat nu weer. Speciaal daarvoor werd een aantal tieners aangetrokken, onder wie Hing Ting Lai, tweevoudig jeugdkampioen van Nederland. Sissa won de openingswedstrijd verrassend met 6-4. Een van de Groningse jongelingen is Zyon Kollen, die de vloer aanveegde met routinier Richard Vedder. De verliezer voorzag de partij op Schaaksite van commentaar.
Kollen-Vedder
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Pxe4 6.d4 b5 7.Lb3 d5 8.dxe5 Le6 9.c3 Lc5 10.Dd3 Dit had Robin van Kampen vier jaar eerder eens tegen Vedder gespeeld en Kollen had dit voorbereid. Toen speelde Vedder het normale 10…0-0, maar na de partij onderzocht hij het nu volgende pionoffer. Kollen is daarmee direct uit zijn voorbereiding. 10…f6 11.exf6 Dxf6 12.Le3
Vedder vond dat hij na 12.Lxd5 0-0-0 goede compensatie zou hebben voor de pion. Wit loopt inderdaad achter in ontwikkeling en Kollen durfde het niet aan. 2…Td8 Vedder vond het achteraf vreemd van zichzelf dat hij nu opeens die pion wel dekte. Hij zag niet hoe het na 12…0-0 13.Lxd5 Tad8 14.Lxe6+ Dxe6 15.De2 verder moest, maar na de partij ontdekte hij dat hij dan 15…Pxf2 kon spelen.
13.Pbd2 Pxd2 14.Dxd2 Lxe3 Nu gaat het mis. Zwart had maar het passieve 14…Le7 moeten spelen. 15.fxe3 Heel even een lelijke pion, maar zwart komt nu niet meer aan rokeren toe. Na 15…0-0 16.Pd4 verliest hij eenvoudig een stuk. 15…Dh6 16.Pd4 Pe7 Na 16…Pxd4 17.Dxd4 kan wit bijvoorbeeld rustig zijn tweede toren naar de f-lijn brengen terwijl zwart niets kan doen. 17…Tf8 18.Txf8+ Kxf8 19.e4 is heel mooi voor wit. Wat Vedder doet lijkt nog houdbaar, maar is het niet. 17.Pxe6 Dxe6
Voor beginners A7127
Voor gevorderden B7127
De beroemde Engelse probleemcomponist Comins Mansfield zette in de vorige eeuw de toon voor het batterijspel in de tweezet. Mansfield combineerde het batterijspel nogal eens met tegenschaak. Met de laatste term wordt bedoeld dat zwart zich kan verweren tegen mat door de witte koning schaak te geven. In de probleemwereld wordt voor de term tegenschaak de naam “cross-check” gebruikt. Van Mansfield een mooi voorbeeld, zie diagram.
Onder een batterij verstaan we een opstelling van twee stukken van een zelfde kleur op een lijn met de vijandelijke koning zodanig, dat het stuk, dat het verst van die koning af staat schaak zou geven als het andere stuk de weg niet versperde. De batterij wordt afgevuurd door het stuk, dat het dichtst bij de koning staat en dat frontstuk wordt genoemd. Het andere stuk, dat het staartstuk wordt genoemd geeft dan schaak. In ons geval is het paard het frontstuk en de dame het staartstuk van de batterij van wit. Zwart heeft ook een batterij, namelijk de pion-toren-batterij. De derde schaakmogelijkheid is 1. …De1+. Wit maakt nu dit schaak ongedaan en geeft mat door 2. Lc3. Hier komt dus de witte loper-toren-batterij in actie en dat is mogelijk doordat de zwarte dame de controle daarop opgeeft. Tegen de dreiging zijn nog meer parades mogelijk. Met 1. …Df2 wordt de lijn a5-d5 waarlangs wit mat dreigde, aangevallen. Nu vuurt wit zijn loper-toren-batterij af met 2. Lf4, waarbij de dame afgesloten wordt. Een soortgelijke afsluiting vinden we in de overeenkomstige variant 1. …Dd8 2. Lf6.
