Schaakrubrieken weekend 5 november 2016
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Geveinsde krankzinnigheid
FIDE-president Kirsan Iljoemzjinov zei kort geleden dat hij Barack Obama, Donald Trump en Hillary Clinton zou uitnodigen om de WKmatch in New York tussen Magnus Carlsen en Sergej Karjakin bij te wonen. Komende vrijdag wordt daar de eerste partij gespeeld. Toen Karjakin werd gevraagd met wie van de drie hij het liefst een gesprek zou voeren, zei hij: „Met Trump. Volgens mij is hij de krankzinnigste. Het zou leuk zijn om met hem te praten.” De Amerikaanse presidentsverkiezing is dan al geweest. Stel je voor dat Trump gewonnen heeft en dat hij inderdaad bij het schaken komt kijken. Binnenkort is hij dan de machtigste man op aarde, heerser over leven en dood van de ganse wereldbevolking. Het machtige lijf stapt dreigend op Karjakin af met de woorden: „Zo Sergej, ik hoorde dat je mij een krankzinnige noemt?” Karjakin staat er om bekend dat hij zich uit netelige posities weet te redden en hij kan zeggen dat het goedbedoeld was en dat zowel de koele politieke denker Niccolo Machiavelli als de gewiekste Amerikaanse president Richard Nixon van mening waren dat geveinste krankzinnigheid soms onontbeerlijk is voor een politiek leider.
Volgens mij denkt onze schaakpresident Iljoemzjinov er ook zo over. Er zijn weinig mensen die verwachten dat Karjakin Carlsen zal verslaan. Carlsen zelf zal dat ook niet denken, maar hij onderschat Karjakin zeker niet. Ze zijn beiden geboren in 1990 en in de jeugdtoernooien die ze samen speelden was Karjakin nog de sterkste. Ze kennen elkaar goed. Aan het begin van het kandidatentoernooi, in maart dit jaar, zei Carlsen dat hij Karjakin de beste kans gaf om te winnen. Er waren er toen niet veel die er zo over dachten, maar Karjakin won en werd daardoor de uitdager van Carlsen. In 2002, toen hij 12 jaar was en de jongste grootmeester ter wereld, zei hij dat hij op zijn zestiende wereldkampioen wilde zijn. Hij moest even wachten, maar nu krijgt hij zijn kans. Hier alvast een proeve van zijn bekwaamheid.
Sergej Karjakin – Alexander Grischuk, Bilbao 2009
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. 0-0 Le7 6. Te1 b5 7. Lb3 d6 8. c3 0-0 9. h3 Lb7 10. d4 Te8 11. Pbd2 Lf8 12. a3 h6 13. d5 Pb8 14. Ph2 Pbd7 15. Df3 Dc8 Deze zet heeft in de jaren daarna geen navolging gekregen. Er is hier van alles gespeeld, 15…c6 het vaakst. 16. Pdf1 c6 17. dxc6 Dxc6 18. Pg4 Te7 Geen goede zet, omdat de toren later weer weg moet. Na 18…d5 kan wit rustig 19. Pg3 doen, maar Karjakin gaf indertijd ook 19. exd5 Pxd5 20. Lxh6 gxh6 21. Dg3 aan, wat inderdaad goed voor wit is. Maar beter dan het aannemen van het offer zou 20…Pf4 zijn. Na 21. Dxc6 Lxc6 22. Lxf4 exf4 heeft zwart compensatie voor de verloren pion.
19. Pg3 d5 20. exd5 Pxd5 21. Pf5 Te6 22. Dg3 Kh8 23. Le3 De druk wordt onhoudbaar voor zwart.
23…h5 24. Tad1 Pxe3 25. Pgxe3 Tg6 26. Dh2 Tf6 27. Ld5 Nog sterker was 27. Pg3 met de bedoeling 27…g6 28. Pd5 of 27…h4 28. Pgf5 met pionwinst. 27…Dc8 28. Dg3 g6 29. Dg5 Lg7 In grote tijdnood de beslissende fout. Met 29…Lxd5 30. Txd5 Te6 kon zwart zich nog goed verdedigen. 30. Pe7 Dc7 31. Pg4
Ook het brute 31. Lxf7 Txf7 32. Pxg6+ was winnend. 31…Tf4 32. Ph6 Wits paarden lopen de zwarte stelling onder de voet.
37.. Txd7 Of 37…Dxd7 38. Pxe5 met winst. 38. Pf8+ Kg7 39. Pe6+ De vijftiende paardzet. Zwart gaf op.
‘Klassieke schaak is ouderwets’ na kunstwerk in rapidpartij
Nog altijd prijs ik mij gelukkig dat ik in de zomer van 1991 in Brussel aanwezig was bij een van de opwindendste partijen uit de schaakgeschiedenis. Nadat de kandidatentweekamp Ivantsjoek – Joesoepov na acht klassieke partijen geen winnaar had opgeleverd, moest de beslissing vallen in twee rapidpartijen, waarin beide spelers een uur bedenktijd hadden. Omdat rapidpartijen indertijd nog werden beschouwd als iets frivools, klaagden sommige ouderen dat het geen pas gaf een zo belangrijke match door casinoschaak te laten beslissen.
Gelukkig schikten de twee spelers zich zonder mopperen in hun lot, want ondanks de beperkte bedenktijd won Joesoepov de mooiste partij van zijn leven. Achteloos offerde hij bijna al zijn stukken voor een mataanval die Ivantsjoek alleen kon afslaan door het gewonnen materiaal met rente terug te geven. In mijn verslag voor de Volkskrant schreef ik dat het klassieke schaak even hopeloos ouderwets leek bij het aanschouwen van dit in rap tempo gecomponeerde kunstwerk.
Ivantsjoek – Joesoepov Brussel 1991, eerste tiebreakpartij
1. c4 e5 2. g3 d6 3. Lg2 g6 4. d4 Pd7 5. Pc3 Lg7 6. Pf3 Pgf6 7. 0-0 0-0 8. Dc2 Te8 9. Td1 c6 10. b3 De7 11. La3 e4 12. Pg5 e3 13. f4 Pf8 14. b4 Lf5 15. Db3 h6 16. Pf3 Pg4 17. b5 g5 18. bxc6 bxc6 19. Pe5
Het begin van grote complicaties.. 19 … gxf4 20. Pxc6 Dg5 21. Lxd6 Pg6 22. Pd5 Dh5 23. h4 Pxh4 24. gxh4 Dxh4 25. Pde7+ Hier mist Ivantsjoek de kans zwarts offerspel te weerleggen. Na 25. Pce7+ Kh8 26. Pxf5 Dh2+ 27. Kf1 Le5 slaat wit de aanval af met 28. dxe5 Tg8 29. Pdxe3.
25 … Kh8 26. Pxf5 Dh2+ 27. Kf1 Te6 28. Db7 Tg6! 29. Dxa8+ Kh7
Partijen van dit kaliber werden niet gespeeld tijdens het NK rapidschaak dat afgelopen zondag plaatsvond in Amstelveen. Bij afwezigheid van Anish Giri, de winnaar van vorig jaar, eiste Loek van Wely ongeslagen de titel voor zich op met een punt voorsprong op Ivan Sokolov en Benjamin Bok. Een aangename verrassing was de deelname van Jan Timman, die we de laatste tijd te weinig in Nederland zien spelen. Zijn eindscore van 3 uit 7 was bescheiden, maar hij had het toernooi wel een andere wending kunnen geven als hij alert was geweest tegen Van Wely
35. b4 Lg5 36. Tc2 Pxb4 37. Tc3? Waarna Timman later onnodig de partij zelfs verloor. Beter dan 37. Tc3 is 37. Tb2 (37 … Pd3 38. Txb7 Pe1+ 39. Kh3 Pxf3 40. Kg4), maar er was een veel overtuigender weg naar de winst. In de diagramstelling is 35. Ta4! vernietigend. Na 35 … Lxc5 (35 … Pxc5? 36. Ta8+) 36. Lxc6 wint wit pion b7 en de partij.
Verschil van mening
Vorige week behandelden we de tweekamp Ivan Sokolov-Jorden van Foreest uit het schaakfestival van Hoogeveen, nu de andere tweekamp over zes partijen Nigel Short-Yifan Hou. Eerst twee rustige remises. In de partijen drie en vier speelde de wereldkampioene, om wat voor reden dan ook, onder haar kunnen en verloor. Short hield de zaken in partij vijf goed onder controle en na die remise was zijn matchoverwinning een feit. Hier komen we er in, vlak voor de zesde en laatste partij. Short: “Er is een reglement (6.5 van de FIDE) dat stelt: indien een tweekamp voortijdig is beslist, tellen de partijen daarna niet meer mee voor de rating. Ik legde dat voor aan toernooidirecteur Loek van Wely maar die wilde daar niet in mee gaan.” Van Wely: “Regels zijn regels, is natuurlijk een standpunt maar je moet met gezond verstand opereren. Deze regel druist in tegen de geest van het spel. In deze demonstratie tweekamp zijn alle partijen even belangrijk, ook als de winnaar bekend is, dat is altijd zo geweest.” Deze hele discussie kreeg nog een staartje na afloop.
Y. Hou – N. Short
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Pa5 10.Lc2 c5 11.d4 Dc7
De Tschigorin-verdediging in de Spaanse opening, staat altijd garant voor langdurige, diepe, strategische gevechten.
12.Pbd2 cxd4 13.cxd4 Ld7 14.Pf1 Tac8 15.Te2 Tfe8 16.Pg3 Ld8 17.b3 Pc6 18.Lb2 Da7 19.d5 Pb4 20.Lb1 a5 21.a3 Pa6 22.b4 Db7 23.Dd2 axb4 24.axb4 Pc7 Op weg (via a8 en b6) naar c4. Zwart staat beter op de damevleugel en wit gaat acties ondernemen op de koningsvleugel. De stelling is in dynamisch evenwicht.
25.Ph4 g6 26.Ta3 Pa8 27.Tf3
30…gxh5 31.Dxf6+ Kg8 32.Te3 Lg4 33.Dg5+ Kh8 34.hxg4 De7 35.Dxh5 Pa4 36.Th3 Df6 37.Tf3 Dg7 38.Txf7 Dg8 39.Df5 zwart gaf op, het loopt mat.
Daarmee werd de slotstand draaglijk: Short won met slechts 3,5-2,5. Maar hij had 5 Elo-punten meer gehad als de partij niet was meegeteld en dat bleef knagen. Hij staat nu op plaats 63 met Elo 2679. Tot slot van zijn argumenten als toernooidirecteur kwam Van Wely met een venijnige opmerking. “Short gebruikt graag de regels als ze in zijn voordeel zijn, zijn ze in zijn nadeel dan prefereert hij het gezonde verstand.” En hij geeft twee voorbeelden uit de praktijk waarbij Short zich niet aan de regels wenste te houden. Het deed mij terugdenken aan 1993. De FIDE had de WK-tweekamp Kasparov-Short toen niet op een goede manier weggezet, volgens de spelers, en ze waren het ook niet eens met de 20 procent die FIDE altijd van het WK-prijzenfonds afhaalt voor de promotie van de schaaksport in het algemeen. Zij zetten een historische stap door samen uit de wereldschaakbond te treden, hun eigen tweekamp te spelen en hun eigen organisatie op te zetten: de PCA (Professional Chess Organization). Deze nieuwe, wilde Bond bleef in leven tot 2006 en stierf toen een gewisse dood. “Het was het stomste wat ik ooit heb gedaan”, zou Kasparov later zeggen. Hij bleef lange tijd persona non grata bij de FIDE maar Short heeft weinig last ondervonden van die onreglementaire daad.
Hoe loopt het nu af? Short kan protesteren bij de FIDE maar de kans is groot dat op termijn, bij weer een akkefietje, het boemerangeffect zal optreden. Van Wely heeft zich als toernooidirecteur niet aan de regels gehouden en het is raadzaam om aanvallen voor te zijn. Ook hij kan contact leggen met de FIDE met het verzoek, en de bijbehorende argumenten, artikel 6.5 te schrappen.
Boris Gelfand, de Israëlische schaker van Wit-Russische origine, is niet zomaar een grootmeester. Twintig jaar rook hij aan de wereldtitel, van de match tegen Karpov in 1993 tot en met de WK-match in 2012 tegen Anand, maar helaas verloor hij ze. Ook als schrijver heeft hij grote verdiensten en zo is daar nu, van Quality Chess, een zeer instructief boek Dynamic Decision Making in Chess (978-1-78483-013-7, € 29.99), met waardevolle hulp van Jacob Aagaard.
Een interessante inleiding waarin bijvoorbeeld wordt uitgelegd dat dynamisch niet hetzelfde is als tactisch en waar zinvolle opmerkingen worden gemaakt over het doorrekenen van de mogelijke zetten. Veel partijen met uitgebreide analyses, meerdere grootmeesters komen aan bod, natuurlijk ook Gelfand zelf met fraaie winsten maar hij schroomt niet ook blunders te tonen. Een uniek boek, al was het maar omdat we aan het eind getrakteerd worden op een leuk verhaal van Maya Gelfand, de echtgenote van Boris: Borenka will remember, uit haar boek How to feed a champion. En niet minder dan drie recepten: Gefilte Fish, suikerbietensoep en aardbeienjam, voor mij een primeur in meer dan
dertig jaar recenseren.
Ter ere van de komende WK-match (start 11-11) een fraaie zege op Karjakin, toen de underdog, nu de uitdager.
Karjakin-Gelfand
1.e4 e5 2.Lc4 deze eeuwenoude zet kan men nog altijd verwachten, ook in 2016 2..Pf6 3.d3 Pc6 4.Pf3 Le7 een ‘veilige zet’. 5.0-0 0-0 6.Lb3 d5 Gelfand houdt van open spel 7.exd Pxd5 8.h3 a5 9.a4 Pd4 zwart heeft gelijkspel 10.Pxd4 (10..Pxe5 Pb3 11.cxb met goed spel voor zwart) exd4 11.11.Te1 Ta6! typisch Gelfand: aanvallen! 12. Dh5 Pb4 (later vond Boris 12..Lb4 13.Te2 Te6 14.Lg5 De8 15.Txe6 Lxe6 beter) 13.Pa3 (in het boek volgen nu pagina’s analyses, boeiend en leerzaam) 13..Tg6 14.Lf4 ?! b6 15.Df3 anders komt Lb7 15..Le6 16.Lxe6 fxe 17.De4 Ld6 om de belangrijkste verdediger te ruilen 18.Lxd6 wellicht te snel op de afruil ingegaan, beter was de zet Lg3 18..cxd 19.Dxd4 (19.Tf1 Pd5 20.g3 Tf4! 21.Dg2 Th4!! dreigt Pf4) 19.Dg5 met een plompe dreiging 20.g3 Df5 21.g4 (valt de dame niet echt aan) h5 (ook Pd5 was genoeg voor een winnende aanval) 22.Te2 d5 23.Kh2 uit de penning Df3
24.Tee1 hxg 25.De3 gxh3 Gelfand: nu niet meer willen dan gewoon afwikkelen naar een gewonnen eindspel! 26.Dxf3 Txf3 27.Tg1 Txf2† 28.Kxh3 Txg1 29.Txg1 Pxc2 30.Pb5 Tf3† het doel is bereikt 31.Kg4 Txd3 32.Pd6 Pe3† 33.Kf4 Pc4 tijd om op te geven: 0-1.
Een schitterend geanalyseerde partij (zo staan er meer in dit boek) waarin men niet alleen leert over deze opening en dynamisch schaken maar over alle aspecten van een schaakpartij, inclusief de psychologische factoren die altijd een grotere rol spelen dan men zou denken. Het eerste deel van deze serie Positional Decision making werd niet voor niets uitgeroepen tot schaakboek van het jaar.
Hierover en over de vele andere schaakboeken van deze uitgever kunt u alles vinden op www.qualitychess.com.
Probleem 2605: 2-zet van Gooderson:
Sleutelzet 2603:h7!
Gaat de titel nu naar Haarlem?
De Meesterklasse van de KNSB-competitie is al een paar jaar heerlijk onvoorspelbaar. Landskampioen En Passant uit Bunschoten-Spakenburg heeft de sterkste spelers, maar een smalle selectie. Ontbreken er een paar spelers, dan moet er een invaller worden gehaald uit het tweede team, dat vier klassen lager in de regionale competitie speelt. Dat gebeurde vorige week tegen Kennemer Combinatie voor de tweede keer dit seizoen en voor de tweede keer in drie ronden begon de titelverdediger daarmee eigenlijk al met een 1-0 achterstand. Het zou armoede zijn als de concurrentie daarop haar hoop zou moeten vestigen. De Haarlemmers wonnen echter met 6,5-3,5, dus het lag niet aan dat ene bord.
Vorig jaar werd En Passant voor de derde keer in vier jaar kampioen, twee jaar geleden was het Charlois Europoort en nu dringt Kennemer Combinatie zich nadrukkelijk op. Na de zege op En Passant gaat de ploeg fier aan de leiding met de maximale zes matchpunten. De combinatie is vooral ontstaan vanuit de schaakclub Bloemendaal, die afwisselend in de derde en tweede klasse speelde. Bij buurverenigingen in de regio Haarlem werden jeugdtalenten gescout. In plaats van te proberen hen tot een transfer te verleiden, werd besloten tot een samenwerkingsverband. De clubs bleven naast elkaar bestaan, maar de sterkste spelers werden samengebracht in een gezamenlijk eerste team. David Klein, Ilias van der Lende en Miguoel Admiraal zijn de grootste Kennemer talenten, Klein is inmiddels zelfs grootmeester. Om het hoogste doel te bereiken hadden ze wel een paar gastspelers nodig, van wie Loek van Wely en Wouter Spoelman niet de minsten zijn. Dat hoogste doel is het kampioenschap van Nederland. Het zou dit seizoen zomaar kunnen gebeuren.
Vandaag wordt de derde ronde gespeeld, maar omdat En Passant vandaag afreist naar Servië voor de Europacup, werd de wedstrijd een week eerder gespeeld. De leukste partij was wel een overwinning van de Bunschoters, namelijk van Richard Vedder.
Bitalzadeh-Vedder
1.c4 e5 2.Pc3 Pc6 3.Pf3 f5 4.d4 e4 5.Pg5 h6 6.Ph3 g5 Bij dit soort ongezond openingsspel moet je goed weten wat je doet. Dat wisten beide spelers ook. 7.e3 Pf6 8.f4 g4 9.Pf2 d6 10.b4 Lg7 11.Db3 De7 12.La3 Df7 13.Da4 0-0 14.b5 Pe7 15.Tc1 Ld7 16.c5
Die pion blijft wel even lastig, maar weegt niet op tegen zwarts stukkenspel. Pf2 en Th1 doen nog helemaal niet mee.
23…Pd5 24.Pd1 Pcb4 25.Lc4 b5 26.Lxd5+ Pxd5 27.Pxc3 Pxe3 28.Pxb5 Wit speelt op zijn enige troef, maar zwart aast op een mooie rij pionnen. 28…Pxg2+ 29.Kd1 Pxf4 30.Pd6 Pd3 31.Tc2 Lxd4 32.Tf1 Lc5 33.c8D Lxc8 34.Pxc8
Voor beginners A7163
Voor gevorderden B7163
In deze aflevering volgt de afsluiting van de serie over het “crosscheck”-thema. De mooiste tweezet, die twee weken geleden ter oplossing in deze rubriek was geplaatst, met dit thema is ongetwijfeld probleem 906 van Comins Mansfield.
De niet zo eenvoudig te vinden sleutelzet is 1. Le4! Een zet die de zwarte koning het vluchtveld e5 geeft. Met de sleutelzet wordt het zwarte paard van c4 ontpend en dit paard kan gevaarlijke tegenschaakjes (crosschecks) gaan geven. Na de sleutelzet dreigt wit met 2. Pxc4 mat. Een batterijmat van de loper-torenbatterij (b8-f4). Zwart pareert tegen de dreiging met een tegenschaak van zijn paard op c4. Na 1. …Pxe3+ zet wit mat door 2. Pb5 mat. Een mooie zet van de loper-torenbatterij. Wit moet ook zorgen voor de dekking van veld g3 en kan dus niet met 2. Ld3 mat geven, gebruikmakend van de penning van het zwarte paard. Na 1. …Pe5+ blokkeert het zwarte paard het vluchtveld e5. Wit kan dan mat geven met 2. Td3. Nu komt er een nieuwe batterij in werking, die van de dame-torenbatterij (c1-f4). Zwart kan ook het paard nemen met schaak: 1. …Pxd6+. In dat geval gaat de met de sleutelzet gevormde zogenaamde gemengde batterij op de 4e lijn (a4-f4) in werking. Het zwarte paard pende zichzelf en kan niet meer terug. De matzet is 2. Ld3 en met deze zet wordt e5 weer gedekt door de toren van e3. Na 1. …Pd2+ gaat in principe gewoon de dreiging door, namelijk 2. Pc4 mat. Deze zet wordt dan toch gerekend bij de crosscheck-varianten, al is dat niet geheel zuiver. Het is ook mooi dat met deze matzet veld e3 weer wordt gedekt. Op andere zwarte schaakzetten komt ook 2. Pc4 mat en zijn feitelijk geen varianten omdat de dreiging door gaat. Juist deze zetten hoefde de componist niet te voorkomen voor eventuele duals, en de velden waar het paard naar toe kan die niet thematisch zijn dus niet vol te proppen met zwarte pionnen. Daardoor is er een stelling op het bord gekomen die een buitengewoon economisch geheel vormt, en dus voor oplossers aantrekkelijk is. Een verbluffende tweezet met een prachtige schaakschoonheid gerealiseerd met drie batterijen. Een klassieker die mooi blijft, ook in de 21e eeuw.
