Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 12: José Raul Capablanca
Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het mij gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin de schaakgeschiedenis voor het voetlicht wordt gebracht. In de vorige aflevering hebben we het gehad over een van de hypermodernen, Richard Reti. Dit keer een wereldkampioen die als een natuurtalent werd gezien: José Raul Capablanca y Craupera (1888-1942).
Deze bijzonder begaafde Cubaan nam in 1921 de wereldtitel over van Lasker die de titel maar liefst 27 jaar in handen had. De manier waarop Capablanca de titel won was indrukwekkend. Hij won vier partijen, de overige tien werden remise, waarna Lasker de strijd opgaf. In de jaren daarvoor had Capablanca zijn superioriteit ook al in toernooien getoond.
n New York 1913 en in St. Petersburg 1914 greep hij met speels gemak de eerste prijs en ook in de tussenliggende periode liet hij zien dat hij nauwelijks te kloppen was. Zijn grote kracht lag in het eindspel. Capablanca was van nature wat lui waardoor hij geen zin had om openingen te bestuderen. Door enkele stukken te ruilen creëerde hij ogenschijnlijk saaie stellingen die hij met zijn meesterlijke positiegevoel veelal naar zijn hand wist te zetten.
Ook bleek hij een oog voor combinaties te hebben. Hij stond erom bekend een strategisch voordeeltje met een verrassende ‘petit combinaison’ om te kunnen zetten naar een stelling met wat concretere voordelen. In de loop van zijn carrière verloor Capablanca slechts 35 partijen. Het bracht hem zelfs tot de uitspraak of de spelregels niet aangepast moesten worden omdat het anders de remisedood zou ondergaan (zoals in het damspel bijna gebeurde).
Capablanca, José Raul – Lilienthal, Andor
1. Pf3 d5 2. c4 c6 3. b3 Lf5 4. Lb2 e6 5. g3 Pf6 6. Lg2 Pbd7 7. O-O h6 8. d3 Le7 9. Pbd2 O-O 10. Tc1 a5 11. a3 Te8 12. Tc2 Lh7 13. Da1 Lf8 14. Te1 Db6 15. Lh3 Lc5 16. Tf1 Lf8 17. Tcc1 Tad8 18. Tfe1 Lc5 19. Tf1 Lf8 20. Lg2 Ld6
Een stelling die bekend is uit de Reti-opening.
- Pe5!
Wit staat niet toe dat zwart met … e6-e5 het centrum in handen neemt. Tevens heeft hij zijn hoop gevestigd op de loper op h7 van zwart die buitenspel staat en in elk geval niet meedoet op de damevleugel.
21…Lxe5 22. Lxe5 Pxe5 23. Dxe5 Pd7
Een beetje passief van de zwartspeler. De mogelijkheid 23. . .. d4 De mogelijkheid 23…d4 is een belangrijk alternatief. Daarop zou wit 24. c5 gespeeld hebben met als mogelijk vervolg: 24…Db5 25. Pc4 Te7 26. Pd6 Dxb3 27. Tb1 Dxa3 28. Pxb7 Tc8 29. Ta1 Db4 30. Pxa5 met voordeel van wit. Merk op hoe actief de witte lichte stukken zijn ten opzichte van de zwarte.
- Db2 Pf6
Na deze zet kan wit het beoogde spel op de damevleugel in gang zetten. Waarschijnlijk was 24…c5! de beste kans voor zwart om het witte spel aan banden te leggen. Het slaan van de pion op d5 werkt niet in wits voordeel omdat e2 gaat hangen en zwart kan met Pd7-b8-c6 proberen het centrum in handen te houden. Wit moet waarschijnlijk zo snel mogelijk b3-b4 proberen door te zetten. 25. cxd5 exd5 26. Lxd5 is dan niet geweldig voor wit vanwege 26…Txe2
- b4 axb4 26. Dxb4!
Typisch Capablanca. Wit wil graag de dames ruilen, omdat hij voelt dat het eindspel voor hem zeer gunstig is.
26…Dxb4 De terugtocht met 26…Dc7 27. Tb1 geeft de zwartspeler problemen vanwege de zwakke b-lijn.
- axb4 Ta8 28. Ta1
In zijn aantekeningen geeft Capablanca aan dat dit eindspel hem voor ogen stond. Hij vindt deze stelling gunstig voor wit omdat hij door het steunpunt op a5 zijn stukken kan verbeteren. Daarnaast neemt de loper op g2 de pionnenketen naar b7 onder schot, terwijl de loper op h7 nog altijd geen enkele rol vervult.
28…Pd7 29. Pb3 Kf8 30. Ta5 dxc4
Zwart laat zich verleiden tot een ongunstige ruil. Noodzakelijk was 30…Ke7 31. Tfa1 Txa5 32. Txa5 Kd6 33. Ta7 Kc7 34. Pa5 Tb8 en zwart biedt nog altijd hardnekkig weerstand. Het is voorlopig nog niet duidelijk hoe wit snel vorderingen zou kunnen maken.
- dxc4 Pb6 32. Txa8 Txa8 33. Pa5 Ta7 34. Td1 Ke8
Het kritieke moment in de partij. De witte stukken staan optimaal, bij zwart staat het wat ongelukkig. Tijd voor een combinatie.
- Pxb7!
Hier stond Capablanca om bekend. Met een kleine combinatie verandert hij de structuur van de stelling in zijn voordeel. Wit offert twee stukken tegen een toren en twee pionnen, maar in dit geval is de torenpartij in combinatie met de twee verbonden vrijpionnen meer waard dan de zwarte stukken omdat deze niet goed samenwerken. Het vervolg is leerzaam.
35…Txb7 36. Lxc6+ Td7 37. c5 Ke7 38. Lxd7 Pxd7 39. c6 Pb6 40. c7 Lf5 41. Td8 e5 42. Tb8 Pc8 43. b5 Kd6 44. b6 Pe7
- Tf8!
Wit laat de damevleugelpionnen nu in de steek en gaat op rooftocht op de koningsvleugel.
45…Lc8 46. Txf7 Pd5 47. Txg7 Pxb6 48. Th7 Pd5 49. Txh6+ Kxc7 50. e4 Pe7 51. f3 Kd7 52. h4 Ke8 53. Tf6 Pg8 54. Tc6
Zwart gaf het op omdat hij ook nog pion e5 verliest.
1-0
Capablanca, Jose Raul – Milner Barry, Philip Stuart
1. c4 e5 2. Pc3 Pc6 3. g3 g6 4. Lg2 Lg7 5. d3 Pge7 6. h4
6…h6
Na h4-h5 zou … g6-g5 volgen. 6…d6
- Ld2 d6 8. Tb1 O-O 9. b4 Pd4 10. e3 Pe6 11. Pge2 c6 12. Db3 Ld7 13. O-O Dc7 14. Tfc1 Tfc8 15. a4 Tab8 16. Da3
16…Lf8 Op 16…f5? is 17. Pd5! heel sterk: 17…cxd5 18. cxd5 Dd8 19. dxe6 Lxe6∞
- Pe4 f5 Na 17…Lg7 18. b5 c5 19. a5 dreigt er b7-b6.
- Pf6+ Kf7 19. Pxd7 Dxd7 20. Lc3 Lg7 21. Db2 Dc7 22. d4 Pf8
- dxe5!
De speler met het loperpaar dient de stelling te openen. 23. d5 c5 zou leiden tot een veel geslotener stellingstype.
23…Lxe5
23…dxe5 24. f4 Wit probeert vuist te maken over de lange diagonaal. 24…Pd7 25. e4!
- Pd4
Natuurlijk laat hij zijn sterke loper niet ruilen.
24…Pd7
Foutief is 24…c5? wegens 25. Pb5 Lxc3 26. Dxc3 Dd8 27. bxc5 dxc5 [ Of 27…Txc5 28. Td1 Pc8 29. Dd4 b6 30. Ld5+ Ke8 31. e4! en wit grijpt het initiatief.] 28. Td1 Db6 29. Pd6+ Kg8 30. Pxc8 en zwart houdt dit niet droog.
- e4!
Dit dreigt pion f5 zwak te maken, maar de remedie van zwart – het opgeven van zijn loper tegen het tweede witte paard – is zo mogelijk nog erger.
25…Lxd4 26. Lxd4 Pe5 27. Dd2 fxe4 28. Lxe4
- Dxh6 is iets minder duidelijk dan de partijvoortzetting. 28…Pf5 29. Dh7+ Kf6
28…Pf5
Het is duidelijk dat wits loper oppermachtig zijn aan de wankele zwarte paarden.
- La1
De positie van de paarden op e5 en f5 worden weldra ondermijnd. 29. Lxf5?? Pf3+-+
29…Tg8
Met 29…h5 kon zwart voorkomen dat zijn paard met h4-h5 van zijn steunpunt zou worden beroofd, maar wit wint materiaal na 30. Lxe5 dxe5 31. Lxf5 gxf5 32. Dg5 en alles hangt.
- h5!
Ondermijnt het paard op f5.
30…Tbf8 31. c5
Ondermijnt het andere paard op e5. Heel thematisch allemaal maar ook ijzersterk!
31…d5
Zwart probeert de stelling dicht te schuiven, maar hij wordt met een schijnoffer te grazen genomen.
- Lxd5+! cxd5 33. Dxd5+ Kf6 34. f4
Zo wint wit zijn stuk weer terug.
34…Dc6 35. Lxe5+ Ke7 36. Ld6+
Opgegeven. Een mogelijke variant na 36. Ld6+ is 36…Pxd6 37. cxd6+ Dxd6 38. Te1+ Kd7 39. Dxb7+ Kd8 [ 39…Dc7 40. Tbd1#] 40. Tbd1+- met winst.
1-0
Als toegift een bijzondere partij waarvan de analyse gemaakt is door Kasparov in de Megadatabase van Chessbase. Er wordt commentaar zowel in het Engels als in het Duits gegeven.
Capablanca, Jose Raul – Bogoljubow, Efim
Efim Bogoljubow, originally born in Russia, but later emigrated to Germany, was for more than a decade one of the top chess players in the world. Twice, in 1929 and 1934, he even challenged Alekhine for the world championship title, however without success. The tournament in Moscow in 1925 was the greatest triumph of his career. He won the event ahead of Lasker and Capablanca. A big contribution to his success was the fact that as the effective champion of Soviet Russia he knew the Soviet participants very well and scored +7, -0, =2 against them. Before this game Capablanca was two points behind the leader, which is why the world champion was prepared to take risks which under normal circumstances he would consider unacceptable. Efim Bogoljubow, in Rußland geboren und später nach Deutschland emigriert, zählte mehr als zehn Jahre lang zu den besten Spielern der Welt. Zweimal, 1929 und 1934, forderte er sogar Aljechin zu einem Zweikampf um die Weltmeisterschaft heraus, leider ohne Erfolg. Der größte Triumph seiner Karriere war das Moskauer Turnier von 1925, das er vor Lasker und Capablanca gewann. Eine wichtige Voraussetzung für seinen Erfolg war die Tatsache, daß er als eigentlicher sowjetischer Meister die russischen Teilnehmer sehr gut kannte und gegen diese mit +7, -0, =2 punkten konnte. Die folgende Partie war dadurch geprägt, daß der Weltmeister Capablanca zwei Punkte hinter ihm lag und deshalb gezwungen war, Risiken einzugehen, die er unter normalen Umständen niemals in Kauf genommen hätte.
- d4 d5 2. c4 e6 3. Pf3 dxc4 4. e4 c5?!
In recent games players have found that 4…b5 gives Black good counterchances. Heute hat man herausgefunden, daß 4…b5 Schwarz gute Gegenchancen bietet.
- Lxc4
In an earlier game in the tournament Capablanca had played 5.d5?! but got nothing out of the opening. In einer früheren Partie des gleichen Turniers spielte Capablanca 5.d5?!, holte aber damit nichts aus der Eröffnung heraus.
5…cxd4 6. Pxd4 Pf6 7. Pc3 Lc5 8. Le3
8…Pbd7!?
Not satisfied with the position after Da er mit der Stellung nach 8…O-O 9. e5 Pd5 10. Lxd5 exd5 11. O-O where White retains a stable advantage, Bogoljubow invites his opponent to make a tempting sacrifice. , in der Weiß einen dauerhaften Vorteil hat, nicht glücklich war, lud Bogoljubov seinen Gegner zu einem verführerischen Opfer ein.
- Lxe6!?
According to witnesses Capablanca played this move without hesitation. He was definitely in a fighting mood. Nach Aussagen von Zeitzeugen spielte Capablanca diesen Zug ohne Zögern. Er war wirklich in kämpferischer Stimmung.
9…fxe6 10. Pxe6
10…Da5?
Bogoljubow’s move was not based on sound calculations. He didn’t find the right square for his queen. After Bogoljubows Zug basierte nicht auf gediegener Berechnung, er fand nicht das richtige Feld für die Dame. Nach 10…Db6! White had to work hard to justify his brave decision. In the post-mortem Capablanca proposed a beautiful line in the old romantic style: muß Weiß noch hart arbeiten, um sein mutiges Opfer zu rechtfertigen. Nach der Partie schlug Capablanca eine hübsche Variante im romantischen Stil vor: 11. Pxc5 Pxc5 12. O-O Dc6 13. Tc1 Pcxe4 14. Pxe4 Dxe4 15. Te1 Kf7 16. Tc7+ Kg6 17. Ld4 Df4 18. Tee7 Td8? [ Aber nach dem einfachen 18…Tg8 would have left White with nothing. hat Weiß gar nichts.] 19. Txg7+ Kh6 20. Txh7+! Pxh7 21. Txh7+ Kxh7 22. Dh5+ Kg8 23. Dg6+ Kf8 24. Lc5+ etc.
- O-O Lxe3 12. fxe3 Kf7 13. Db3 Kg6 14. Tf5 Db6
In case of Im Falle von 14…Pe5 15. Pd5! decides: entscheidet 15…Lxe6 [ 15…Pxd5 16. Txe5 Lxe6 17. Txe6+ Pf6 18. e5] 16. Pf4+ Kh6 17. Dxe6 The8 18. Th5#
- Pf4+ Kh6
- g4?
After his nervous move White’s attack collapses. Capablanca later declared that Nach diesem nervösen Zug bricht der weiße Angriff zusammen. Später gab Capablanca an, daß 16. Df7 was winning. Question one: is this statement correct? ANSWER 1: Yes! gewinnt. Frage Nr. Eins: Ist diese Aussage richtig?
16…g5!
Forcing the exchange of queens. Erzwingt den Abtausch der Damen.
- Dxb6
- Df7 is met by wird nun mit 17…Tf8 beantwortet.
17…axb6 18. Td1!
A clever attempt to complicate a lost position. Ein schlauer Versuch die verlorene Stellung zu verkomplizieren.
18…Tg8?
Bogoljubow wants to win in great comfort. Obviously Bogoljubow macht es sich zu einfach. Offensichtlich gibt 18…gxf4 19. g5+ Kg7 20. gxf6+ Pxf6 21. Tg5+ Kf7 22. exf4 h6 gave him excellent winning chances, although White’s resources are not yet fully exhausted. Schwarz ausgezeichnete Gewinnchancen, obwohl die weißen Verteidigungsressourcen noch nicht völlig erschöpft sind.
- Pfd5 Pxg4?
Probably Bogoljubow didn’t believe in mates with the queens off the board, and he left too many white pieces dangerously near his king. Capablanca immediately resurrects the dying White attack. The simple Wahrscheinlich hat Bogoljubow geglaubt, daß mit den Damen auch alle Mattdrohungen vom Brett verschwunden waren. Er kümmerte sich zu wenig um die vielen weißen Figuren, die gefährlich nah an seinem König standen. Sofort ließ Capablanca den sterbenden Angriff wieder auferstehen. Mit dem einfachen 19…Pxd5 would have forced the great Capablanca to fight for a draw. hätte Bogoljubow seinen großen Gegner gezwungen, ums Remis zu kämpfen.
- Pe7! Tg7 21. Td6+ Kh5 22. Tf3! Pgf6 23. Th3+ Kg4 24. Tg3+ Kh5 25. Pf5
Naturally White could already force a draw by perpetual check, but Capablanca felt there was a treasure to be found! Natürlich konnte Weiß Remis durch ewiges Schach erzwingen, aber Capablanca fühlte, daß es hier irgendwo noch einen Schatz zu heben gab!
25…Tg6
- Pe7?
Trying to reach the first time control at move 30 in order to then look for the decisive blow, Capablanca misses a miraculous win. Question two: Find it! Beim Versuch die erste Zeitkontrolle im 30. Zug zu schaffen, um dann in aller Ruhe nach dem entscheidenen Schlag zu suchen, verpaßt Capablanca einen wunderbaren Gewinn. Frage Nr. Zwei: Finden Sie ihn? 26. Th3+!
26…g4?
Bogoljubow, also in time trouble, quite correctly wanted to avoid a repetition of moves. But he took the wrong route. Question three: What was the refutation of White’s mistake on move 26? Bogoljubow, auch in Zeitnot, wollte richtigerweise Zugwiederholung vermeiden. Aber er wählte den falschen Weg. Frage Nr. Drei : Wie wird der Fehler von Weiß im 26. Zug widerlegt? 26…Pc5!! would have turned tables again:
- Pxg6 Kxg6
27…hxg6 28. e5 wouldn’t have changed the course of events. hätte den Lauf der Dinge auch nicht geändert.
- Txg4+ Kf7 29. Tf4 Kg7 30. e5 Pe8 31. Te6 Pc7 32. Te7+
and Black resigned. The remaining moves could have been: und Schwarz gab wegen der möglichen Folge 32. Te7+ Kg6 33. e6 Pc5 34. Txc7 Pxe6 35. Tg4+ Kf5 36. Tcc4 b5 37. Tb4 auf.
1-0
Een overzicht van deze serie is te vinden onder deze link.
Carlsen lijkt in zijn spel veel op Capablanca: kleine voordeeltjes, eindspel, op twee vleugels. Wellicht is ie ook wel lui te noemen wat betreft openingsstudie.
Dank voor deze aflevering, Herman.
St. Petersburg 1914 werd echter een overwinning voor Lasker! Capablanca kwam ongeslagen de voorronde door met 8 uit 10 en ging met 1,5 punt voorsprong de finale in op Lasker (en Tarrasch). In de finale was Lasker ongenaakbaar met 7 uit 8. Capablanca kwam tot slechts 5 uit 8 waardoor hij met 13 uit 18 een halfje achterbleef op de regerend wereldkampioen. Capablanca’s opvolger, Aljechin, werd uiteindelijk derde. Diens 18:10 toont aan dat Capa en Lasker toen superieur waren. Rubinstein overigens wist zich niet te plaatsen voor de finale. In de voorronde bleef hij steken op 50%
@Pieter: er zijn inderdaad parallellen tussen Capablanca en Carlsen. Ik denk overigens wel dat de Noor wat veelzijdiger is. Niet zo vreemd aangezien er veel meer informatie is dan destijds.
@ Henk: bedankt voor deze aanvullingen!
Beste Herman,
Ik kijk niet zo vaak op schaaksite. Ik zag bij toeval je column. In de inleiding ervan staat steeds: “Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is“. Huh? Volgens wat ik altijd heb gelezen is het schaakspel ergens in de zesde eeuw na Chr. ontstaan: “The invention of chess is accordingly dated about A.D. 560” (Murray, aangehaald op www.chesshistory.com/winter/extra/murray.html.) Nou wil ik graag geloven dat het schaakspel al gespeeld werd in het oude Atlantis, of dat het door kosmonautische goden via de Inca’s tot ons gekomen is, maar als iemand terloops van de gevestigde schaakgeschiedenis wil afwijken, heb ik toch graag wat bronnen en bewijzen. Zeker bij een geschiedkundige column. Ik heb niet al de reacties op je column nagekeken, wel op de eerste paar, maar tot mijn verbijstering werd er daar nog niet op je bewering gereageerd. Beter laat dan nooit, dan.
Beste Frits. Hoe het precies zit weet ik niet, maar ik baseer mij op het boek van Silbermann en Unzicker. Ook zag ik op een site (www.tradgames.org.uk/games/Chess.htm) het volgende staan:
A great deal has been written about the origins of the modern Chess variants and there is still a lot of debate on the subject. The theory most espoused and believed is that Chess is an Indian games, the first references of which turned up in the 6th century. Most sources for this information are derived in some part from the monumental book by HJR Murray – The History of Chess published in 1917. While this is a great work, it has its flaws and, of course, much new evidence has surfaced since.
Op deze site worden spelvormen die op het schaken lijken aangehaald die van ver voor Christus zijn. In mijn kast heb ik een mooi prentenboek staan, getiteld Schaken, 2000 jaar geschiedenis van het spel en de meesters (van Finkenzeller, Ziehr en Bührer). Zij geven aan dat in verschillende Egyptische grafkamers muurschilderingen zijn ontdekt met de voorstelling van een bordspel met op schaakstukken gelijkende figuren, zoals bijvoorbeeld bij het graf van koningin Nefertari rond 1250 voor Chr. Vandaar dat mijn ‘ruwe schatting’ van 3000 jaar misschien nog niet zo gek is…
Herman,
Nog een kleine aanvulling op mijn andere reactie: je haalt de site http://www.tradgames.org.uk/games/Chess.htm aan. Die baseert zich voor ’the other primary theory [on the history of chess]’ op ‘A long and forceful treatise to this effect called The Origin of Chess‘ van Sam Sloan. Die naam ken ik. Sam Sloan is zonder twijfel een uiterst kleurrijk persoon. Naast voormalig bestuurslid van de Amerikaanse schaakbond (en onder andere presidentskandidaat voor de Libertarische Partij) is hij een specialist in Xiangqi. Niet zo heel gek dat hij met een theorie kwam dat chaturanga voortkomt uit het Chinese schaak, in plaats van andersom. Sloan weet een interessante boom op te zetten, maar ik kan hem niet echt als een serieuze bron zien.
Ik heb vorige week niet goed opgelet in het Museum van Oudheden in Leiden, want daar kan dat schaakbord mogelijk te zien zijn.
Unieke voorwerpen uit graf Nefertari
Een uniek onderdeel van de tentoonstelling is de reconstructie van één van de kamers uit het graf van koningin Nefertari. Daarbij is het deksel van haar sarcofaag te zien en de bijbehorende grafgiften. Het Italiaanse Museo Egizio leent deze objecten zelden uit. Binnen de muren van de reconstructie ervaart u de mystieke schoonheid van de uitbundig versierde koninklijke graftombe. Nefertari’s tombe werd in 1904 gevonden en wordt beschouwd als een van de mooiste graven van het oude Egypte.
Afbeeldingen zijn snel gevonden Zie hier…
We houden allemaal erg veel van het schaakspel en zien dan graag dat de eerbiedwaardigheid ervan nog iets verhoogd wordt door de geschiedenis ervan zo veel mogelijk op te rekken. Als er al 5000 jaar (een door mij verzonnen getal) bordspelen worden gespeeld, dan is schaken dus 5000 jaar oud, want het is een bordspel. En natuurlijk zijn alle bordspelen gerelateerd, niet dan?
Ik haalde niet helemaal voor niets Erich von Däniken aan, die in diverse oude Egyptische en Zuid-Amerikaanse afbeeldingen alien-austronauten zag. Alles wat je wilt zien in een afbeelding als die van Nefertari, zul je ook zien als het bij je theorie past. Heel verhelderend is https://en.wikipedia.org/wiki/Talk%3AHistory_of_chess/Archive_1#Nefertari_playing_chess, waarin iemand duidelijk maakt dat het ‘xiangqi-bord’ (Chinees schaak) toch iets waarschijnlijker alleen maar de bekleding van haar stoel is, en dat die schaakstukken ook wel eens parfumflesjes zouden kunnen zijn. Volgens de gevestigde wetenschap gaat het om een Sanat-bord – nou dan is het dus een bordspel en heeft het wat met schaken te maken… Dit laatste is dus niet zoals de gevestigde wetenschap werkt: daar wordt naar context gekeken en worden verbindingen alleen aangenomen als er voor die verbindingen zelf aanwijzingen zijn. Een stukje verderop nog een vermeldenswaardige quote: “Although chaturanga is thought itself to be the predecessor of modern chess (and the evidence is strong), almost nothing is known about the predecessors of chaturanga and there’s certainly no evidence that any chaturanga precursors had any notable similarities to modern chess.“
Unzicker is een schaker, Finkenzeller is een journalist, Murray was een wetenschapper die dertien jaar lang research heeft gedaan (er bijvoorbeeld Arabisch voor geleerd heeft) voordat hij met zijn theorie kwam dat het schaakspel voortkwam uit het Indische chaturanga (en dat er geen overtuigende aanwijzingen zijn voor oudere voorgangers). Zelfs al zullen er wat nieuwe zaken ontdekt zijn en zal hij ongetwijfeld ook foutjes gemaakt hebben, ik hecht toch aanzienlijk meer waarde aan het woord van een échte wetenschapper.
Ik ben ook geen wetenschapper (alhoewel ik een paar jaar geschiedenis heb gestudeerd) en haal mijn kennis ook van internet. Het kostte me een paar minuten om bovenstaande quotes te vinden. Wikipediakennis is gevaarlijk. Ik zal dus ook niet gaan beweren dat het schaakspel geen oudere voorgangers heeft dan chaturanga. Het is zelfs aannemelijk dat die er zijn: dat het schaakspel is uitgevonden om aan een rouwende moeder uit te leggen hoe haar zoon op het slagveld gevallen is, is een prachtig verhaal, maar toch waarschijnlijk niet meer dan dat.
Herman, prima dat je hier wat wilt vertellen over de geschiedenis van het spel, en ik verwacht echt geen wetenschappelijke verhandeling, maar ik hoop dat je niet de geschiedenis gaat vertellen zoals men die graag zou zien.
Beste Frits,
Ik nodig je hierbij uit een bijdrage op Schaaksite te publiceren over de geschiedenis van het schaakspel. Dus niet als reactie onder bijvoorbeeld dit artikel, maar als aparte publicatie. Kan dat?
Kees
Je hebt mijn antwoord gehad!