Mysterieuze spelers ‘Magister’ en ‘Master’ zijn ontmaskerd

Van 29 december t/m 4 januari vond er een bijzonder experiment plaats op twee online bordspel platforms in China, Tygem en FoxGo. Zestig Go-(groot)meesters, waaronder de nummer 1 van de wereld, deden aan deze online uitdaging mee. Er werd gespeeld met een aangepast en versneld tempo tegen ‘Magister’ en ‘Master’. Niemand wist of dit Go-spelers waren of computers. Alle deelnemers moesten vooraf een non-disclosure agreement tekenen. De uitslag was dat ‘Magister’ en ‘Master’ alle partijen wisten te winnen. Al snel werd er op forums gediscussieerd over de bijzondere kracht van Magister en Master en sommigen vermoedden computers met kunstmatige intelligentie gelet op de bijzondere zetten die mensen niet snel zouden spelen. Misschien wel AI-producten van eigen bodem of uit Japan dacht men. Op 4 januari 2017 maakte Deepmind (Google) bekend dat ‘Magister’ en ‘Master’ verbeterde versies waren van het fameuze programma AlphaGo dat gebaseerd is op kunstmatige intelligentie en neurale netwerken. In maart 2016 had dit programma de Koreaanse Go-topspeler Lee Sedol in een match met 4-1 verslagen. In Zuid-Korea was dit aanleiding om het budget voor de toepassing van kunstmatige intelligentie zeer aanzienlijk te verhogen.

Aangezien de verhoudingen tussen China en Google enigszins bekoeld waren lag het niet in lijn der verwachting dat AlphaGo het in China zou mogen opnemen tegen Chinese topspelers. Maar na maandenlang onderhandelen kwam deze variant uit de bus.

De nummer 1 van de wereld, Gu Li, die ook had verloren, loofde 14.000 dollar uit voor de Go-speler die zou winnen. Hij kwam ook met de volgende filosofische verklaring:

‘AlphaGo speelt heel anders dan de mens, soms duivelse zetten die pas veel later in de diepere analyse duidelijk worden. Samen kunnen we, Go-spelers, wetenschappers en computers met kunstmatige intelligentie, de diepere mysteries van het Go spel leren ontdekken. Gebleken is dat we er nog weinig van weten. Het is nagenoeg ondenkbaar dat de mens ooit nog AlphaGo kan verslaan.’

Valt intuïtie te programmeren?

Gistermorgen (7 januari) was Prof. dr. H. Jaap van den Herik te gast bij de Nieuwsshow, het radioprogramma van de Tros. Jaap van den Herik, geen onbekende in onze schaakwereld, is hoogleraar Informatica en Recht aan de Universiteit Leiden en is voorzitter van het Board of Directors van het Leiden Centre of Data Science.  Hij vergeleek schaken met Go. De complexiteit van schaken is een 1 met 46 nullen en de complexiteit van Go is een 1 met 172 nullen. De complexiteit van Go is dus van een geheel andere orde en computers met alleen brute kracht kunnen dit spel niet aan. Er bestaat ook zoiets als intuïtie.

“Euwe onderstreepte in 1983 dat computerprogramma’s zijns inziens nooit sterk zouden gaan spelen, want een computer krijgt nooit een ingeving en doet dus geen geniale zetten.” (zie afscheidsrede JvdH)

De overwinning van AlphaGo op de nummer 1 van Go is ook van andere orde dan de overwinning van Deep Blue op wereldkampioen schaken Kasparov in 1997. Neem bijvoorbeeld oud-wereldkampioen schaken Botwinnik. Hij beschikte in 1950 over ongeveer 400 grootmeesterpartijen die hij diepgaand bestudeerde voor zijn WK-match. AlphaGo heeft de beschikking over een bestand met 40 miljoen partijen waaruit veel te leren en te analyseren valt, mits je beschikt over geavanceerde technieken en computers. En je moet weten hoe je de computer wilt aansturen.

Het feit dat de computer met schaken en Go van de mens wint wil niet zeggen dat schaken en Go geheel opgelost zijn, dat is nog niet het geval.

Maar het gaat er niet om dat de computer van de mens wint, dat is slechts een tussenstation. Het gaat erom dat deze technologie kan worden ingezet voor het kunnen oplossen van complexere maatschappelijke problemen in ons dagelijks leven.

Volgens Jaap van den Herik is intuïtie te programmeren. Intuïtie is kennis waarvan we de regels (nog) niet kennen om er bij te komen, het ligt ergens in ons onderbewuste maar we hebben er geen mechanismen om het op te roepen. We zouden graag willen weten welke kennis dat is en hoe we deze kennis kunnen aanboren. Meer onderzoek op dit gebied is gewenst.

Wat we met schaken en Go hebben bereikt kunnen we ook bereiken in de rechtspraak. We slaan alle vonnissen en alle jurisprudentie op in een computer. We kunnen de opgeslagen informatie analyseren en er conclusies uit trekken. We kunnen dan een volgende rechtszaak aan de computer voorleggen. De computer kan de rechter dan ondersteunen en adviseren en dit kan leiden tot meer rechtmatiger oplossingen en minder juridische dwalingen.

Van den Herik stelt een aantal disruptieve ontwikkelingen in de technologie aan de orde zoals de zelfrijdende auto, de Bitcoin en BnB. De verbinding tussen technologie en samenleving was nog nooit zo intens. Prachtig om dit mee te maken en te mogen onderzoeken.

Over een halfjaar wordt het Go-experiment herhaald met klassiek speeltempo. Van den Herik wil de hoofdrolspelers dan uitnodigen om naar Leiden te komen. Begin juli wordt in Leiden weer het WK- computerschaak en  het WK-computerGo gehouden. Hij heeft de uitnodigingen al klaar. In ieder geval hoopt hij dat Aja Huang weer langs komt om een lezing te geven. Aja Huang is senior research scientist bij Google DeepMind en hij is een van de topontwikkelaars van AlphaGo.

Afscheidsrede:   Intuïtie valt te programmeren

Op vrijdag 29 januari 2016 hield Prof. dr. H. Jaap van den Herik zijn afscheidsrede ter gelegenheid van het openbare afscheid van het ambt van hoogleraar Informatica aan het Tilburg Center for Cognition and Communication (TiCC), Tilburg University.

Zowel voor wetenschappers als voor schakers een interessante rede. Klik hier.

Connecting Chess to Planet Earth

Onder deze werktitel wordt er aan een vooronderzoek gewerkt om het schaakspel te gebruiken bij het nadenken over oplossingen voor grote problemen die ons  nu en de komende decennia zullen bezighouden. Dit project kent een  geheel eigen aanpak en staat los van het gebruik van computers en kunstmatige intelligentie. Educatie, voor jong en oud, zal in de aanvangsfase een belangrijke rol gaan spelen. In de tweede helft van 2017 zal hierover waarschijnlijk meer bekend worden.

 

Voor de radio-uitzending: klik hier.

Lees op deze site ook:

Kan ‘Giraffe’ schaken leren?

Tata Steel speelt Go