Het Hollands (deel 1): De Leningrader
De Hollandse opening stond een tijdlang in een kwade reuk bij topspelers. Kwam het misschien omdat de Engelsen voor alles wat dubieus is de term ‘Double Dutch’ gebruiken? Dat het Hollands tegenwoordig springlevend is, blijkt uit het feit dat hedendaagse elitespelers als Caruana en Nakamura zich regelmatig inlaten op deze opening.
1.d4 f5
Het Hollands staat al na één zet op het bord! Dat is een belangrijk voordeel voor zwartspelers die dit graag op hun repertoire hebben: ze duwen de tegenstander in een stelling die ze thuis tot in de puntjes kunnen uitpluizen. Al vanaf de eerste zet is duidelijk dat de strijd ontbrandt om veld e4.
2.g3
Wit fianchetteert zijn loper en daarmee neemt hij ook alvast een opstelling in tegen een eventuele aanval op zijn koning. Een opstelling met e3 en een loper op d3 leidt soms na een Stonewall (die in deel 2 aan bod komt) tot een koningsaanval voor zwart. Ook regelmatig gespeeld wordt het pionoffer 2. e4: het zogenaamde Stauntongambiet (genoemd naar Howard Staunton, zie afbeelding).
2…Pf6 3.Lg2 g6
Dit wordt de Leningrader Variant genoemd. Met 3…e6 kan zwart overgaan naar andere varianten binnen het Hollands die in aflevering 2 behandeld zullen worden.
4.Pf3 Lg7 5.0–0 0–0
6.c4
De meest gespeelde zet. Een ander idee is om ook de andere loper te fianchetteren. Dat kan met het verplichtende 6.b4, maar die ambitieuze zet wil ik hier niet verder behandelen.
6.b3 Deze logische ontwikkelingszet wordt veel gespeeld. 6…d6 7.Lb2
We komen nu op een lastig dilemma voor beide spelers. Dat heeft te maken met het wel of niet spelen van …c7–c6 of in elk geval de timing van deze zet. Het voordeel van …c6 is dat de loper op g2 wordt ingeperkt, een eventueel wit paard op c3 niet naar d5 kan, en zwart met …Pb8–a6 naar c7 kan om met zijn damepaard de mogelijke zwakte van veld e6 af te dekken. Ondertussen maakt zwart zich op voor …e7–e5 waarmee hij de strijd in het centrum aangaat. Wit zal dus zijn damepaard moeten ontwikkelen om tijdig …e7–e5 met e2–e4 te kunnen beantwoorden.
Het nadeel van het spelen van …c7–c6 is dat zwart (na …e7-e5) veld d6 behoorlijk verzwakt. Dat brengt voor wit na d4xe5, …d6xe5 de mogelijkheid c4–c5 in de stelling, gevolgd door Pd2–c4 om een paard op d6 te krijgen. Het dilemma gaat dus over de vraag wie het eerst zijn kaarten op tafel legt: wit met zijn paardontwikkeling, of zwart met de zet …c7–c6.
Zoals hierboven al uitgelegd leidt een vroegtijdig 7…c6 ertoe dat wit zijn paard naar d2 ontwikkelt. Na 8.Pbd2 Pa6 laat zwart de actie met …e7–e5 dan ook achterwege waardoor er een ander type strijd ontstaat. Een illustratief gevecht zien we in de partij Ganguly-Kuzubov, 2011.
7…De8 De meest logische voortzetting. De dame ondersteunt …e7–e5 en tegelijkertijd maakt zij zich op om na …h7–h6, …g6–g5 naar h5 te gaan, waar zij kan deelnemen aan een eventuele koningsaanval. 8.c4. Meerdere sterke schakers, waaronder Topalov, hebben hier direct 8. Pbd2 gespeeld. Het is dan interessant hoe zwart op een geschikte wijze verder kan gaan. Van de grote kenner van deze variant, Malaniuk, is de partij Fioramonti-Malaniuk, 1997 interessant om te bestuderen. 8… Pc6 is dan een goede respons. Wit moet nu maatregelen nemen tegen … e7-e5, vandaar dat wit met de profylaxe 9. Pc4 komt. Toch heeft wit hier niet zoveel. Sterker nog: als hij te aarzelend verder gaat, kan hij zelfs in de problemen raken. Een zeer leerzame partij daarmee is Sosonko-Beliavsky, 1984 die door zwart op instructieve wijze werd gewonnen.
(zie analysediagram, na 8. c4)
En nu:
a) Na het wat voorbarige ..c6?! weet wit waar het paard moet staan: 9.Pbd2 Een voorbeeld van een karakteristieke spelvoering voor wit is te zien in Villamayor-Dzhumaev, 2002;
b) Interessant is het aanvalsplan met ..h6 Zwart wacht nog even met ontwikkelen totdat hij weet hoe wit zich gaat opstellen en bouwt ondertussen aan een aanvalsstelling (…g6–g5, …De8–h5, …Lc8–h3, soms voorafgegaan door …c7–c6 en …Pb8–a6 om de dametoren ook mee te kunnen laten doen);
c) Een verhaal apart is als zwart meteen met 8…e5 komt. Dat is tactisch gerechtvaardigd: 9.dxe5 Pg4 10.Pc3 dxe5 11.e4 Pa6 kwam ooit op het bord in een partij Partenheimer-Reinderman, 2013;
d) ..Pa6 9.Pbd2 e5 10.dxe5 Pg4 (10…Pd7) 11.La3 Pxe5 Met deze stelling zijn twee partijen van Vyzmanavin de moeite van het naspelen waard. Een waar hij in mooie stijl wint (tegen Belov, 1992), de andere waar hij in de problemen kwam (tegen Onischuk, 1994) en later ook verloor;
6… d6
Een belangrijk idee van zwart is om te komen tot het bevrijdende …e7–e5. Als hij die opstoot kan doorzetten en zelfs kan laten volgen door …e5–e4 bereikt hij twee belangrijke strategische doelen:
1) De loper op g2 komt buitenspel te staan (die staat dan tegen pion e4 aan te kijken).
2) De loper op g7 wordt geactiveerd, de diagonaal gaat open.
7. Pc3 De8
8. d5
Een logische zet. Wit kan …e7–e5 met het en passant slaan van de pion beantwoorden. Tegelijkertijd maakt hij veld d4 vrij voor het paard. Op dit moment zijn er diverse manieren voor zwart om het te spelen. Ik heb een keuze gemaakt, die is gerelateerd aan een partij Grigoriants-M.Gurevich, die veel ‘standaard ideeën’ (vooral van zwart) laat zien.
De opstelling die zwart gaat innemen is: …a7–a5, …Pb8–a6, …c7–c6, …Lc8–d7, …Pa6–c7. Het paard staat goed op c7 omdat daarmee het zwakke veld e6 gedekt blijft en de zwartspeler na een eventueel …e7–e5, d5xe6 e.p. met het paard kan terugslaan. Het paard staat dan goed in het centrum, het kan naar c5 (controle over veld e4) maar het kan ook helpen met acties op de koningsvleugel. Voor de meer avontuurlijke spelers kan zwart ook met …h7–h6, …g6–g5 en …De8–h5 proberen tot aanval te komen. Hij zal op den duur proberen met …f5–f4, …Ld7–h3 en …Pf6–g4 druk proberen uit te oefenen op de zwakke punten f2 en h2. Over het doorzetten van …f5-f4 kunt u mijn artikel over Malaniuk lezen:
In partijen van sterke spelers zie je vaak dat ze eerst zorgen voor harmonie tussen de eigen stukken (dus eerstgenoemde opstelling) alvorens ze op de witte koning af gaan (met het tweede plan). Ze laten dat afhangen van de situatie op het bord. Die laat het niet altijd toe dat zwart gaat aanvallen, zwart moet soms ook op de damevleugel of in het centrum spelen. De aanval komt meestal niet van de grond als wit het centrum heeft geopend (met e2–e4). Hier geldt de vuistregel: alleen aanvallen op de flank bij een gestabiliseerde centrumpositie.
Een ander (standaard)plan voor wit is om …e7–e5 te beantwoorden met e2–e4. Voor dat doel dient 8.Te1, 8…Df7 is dan de meest geijkte reactie. (8…e5 9. dxe5 dxe5 10.e4 is dan niet zo prettig voor zwart omdat de dame in de lijn van de zwarte toren staat. 10…f4!? Witspelers moeten altijd rekening houden met deze ‘standaardwending’ 11.gxf4
11… Ph5!? Een bepaald type pionoffer waarmee zwart veld f4 voor een stuk hoopt te krijgen. Overigens is het pionoffer niet altijd even sterk…) 9.b3 Pe4 10.Lb2 (10.Dc2 Pc6 kwam voor in de partij Baramidze-Caruana, 2014.) 10…Pc6.
Een modelpartij voor zwartspelers is Eljanov-M.Gurevich, 2005.
8…Pa6 9.Pd4
Populair is nog altijd 9.Tb1 Wit beoogt met b2–b4 zijn ruimte op de damevleugel te vergroten. Tegelijkertijd gaat hij met de toren uit de lange diagonaal. 9…Ld7 10.b4 (Ook interessant is 10…c6) 10…c5 11.dxc6 bxc6 12.a3 Pc7 13.Lb2 Pe6 14.e3 Tb8 hetgeen onder andere voorkwam in een partij Van der Sterren-M.Gurevich, 1996 die door zwart op instructieve wijze werd gewonnen.
9…Ld7
Zwart voltooit zijn ontwikkeling en maakt zich op om met …c7–c6 het witte centrum te ondermijnen. Daarnaast wil hij het paard via c7 (soms via c5) naar het centrum omspelen. De partijen Beliavsky-Malaniuk, 1983 en Shankland-Gelashvili, 2013 geven een aardig beeld van respectievelijk de zwarte en de witte mogelijkheden.
Ook 9…Pc5 10.b4 Pfe4 11.Pxe4 Pxe4 12.Lb2 kwam voor in diverse partijen, waarmee de ervaringen voor zwart over het algemeen niet slecht waren. Een aardige partij is Bu-Dao, 1999.
Belangrijkste illustratieve partijen:
- Ganguly-Kuzubov, 2011.
- Fioramonti-Malaniuk, 1997.
- Sosonko-Beliavsky, 1984.
- Villamayor-Dzhumaev, 2002.
- Partenheimer-Reinderman, 2013.
- Belov-Vyzmanavin, 1992.
- Onischuk- Vyzmanavin, 1994.
- Grigoriants-Gurevich, 2005.
- Eljanov-Gurevich, 2005.
- Baramidze-Caruana, 2014.
- Van der Sterren-Gurevich, 1996.
- Beliavsky-Malaniuk, 1983.
- Shankland-Gelashvili, 2013.
Geraadpleegde bronnen:
– Megadatabase van Chessbase
Eerdere afleveringen van deze rubriek, waarbij u de illustratieve partijen interactief kunt naspelen en downloaden, treft u aan in dit overzicht.
Reageren? Stuur een e-mail naar hgrooten@xs4all.nl.
Herman, de viewer doet het niet.
Daarnaast was ik in de vooronderstelling dat 2 g3 de bedoeling had om eerder dan zwart te zijn en zo b6-systemen te dwarsbomen. Een damepion-speler die opent met 1 d4 wil normaal gesproken toch wel graag 2 c4 spelen? Maar tegen het Hollands kiest de meerderheid in de database toch voor 2 g3. Daaruit leidde ik zelf af, ‘oh dat moet dan wel tegen b6 zijn’. Of sla ik nu de plank mis? Is er een andere specifieke reden qua zet volgorde om c4 zet uit te stellen tegen het Hollands?
Tegen de Leningrader spelen mensen met wit soms systemen zonder c4 (b.v. met c3 of Ph3/Pf4/h4). Verder is e6-Lb4+ voor zwart een optie als wit snel c4 speelt (heb ik wel eens tegen Giri gedaan met remise als resultaat). Maar 2.c4/3.g3/4.Lg2 en 2.g3/3.Lg2/4.c4 zal in de meeste gevallen op zetverwisseling uitkomen.
Als wit echt geen g3 doet, dan speelt zwart wel eens met b6 (meestal voorafgegaan door Lb4).
Fijn dat de kenner van het Hollands, Dimitri, een mooi antwoord geeft op bovengenoemde vraag. Volgens mij heeft g2-g3 ook als bedoeling om een ‘blok beton’ op te werken tegen de Stonewall zodat mogelijke aanvalskansen (met een loper op d6) al vroegtijdig in de kiem worden gesmoord.
Overigens doet de viewer het bij mij wel. Hopelijk na ‘verversen pagina’ bij jou ook?
Spelen met g3 tegen de Leningrader heeft wel een nadeel heb ik ondervonden. Zwart kan sneller openbreken met een pionnenstorm en er komt een gat op f3 als wit de e pion speelt. Een goede methode zonder g3 wordt wel gespeeld door Zhaoqin Peng, bijv tegen Dimitri Corus 2008
1. d4 f5 2. c4 Nf6 3. Nf3 g6 4. b4 Bg7 5. Bb2 O-O 6. e3 d6
De viewer doet het, maar wellicht dat een redactielid dat al eerder gefixt heeft, want het had eerder niks met verversen te maken.
@ alle kenners
Ik zag dat Malaniuk een boek in 2014 heeft geschreven over het Hollands. Aangezien het jaartal van het boek niet meer zo relevant is dankzij de databases en Stockfish, ben ik op zoek naar een boek met veel uitleg over de plannen. Welk (oud) boek is daarvoor geschikt?
Er zijn naar mening 3 echt goede boeken voor beginnende spelers van het Hollands:
– Neil McDonald, Starting out: Dutch Defence (Everyman 2005)
Over de anti-Hollandse systemen en de Leningrader met 7…Pc6 en 7…c6. Elementair maar leerzaam.
– Stefan Kindermann, Leningrad System. A complete weapon against 1.d4 (Edition Olms, 2005)
Voor wat gevorderde spelers. Leningrader met 7…De8 en anti-Hollandse systemen (én Hollands tegen 1.c4 en 1.Pf3, als ik me niet vergis). Echt een goed boek.
– Viktor Moskalenko, The diamond Dutch (New in chess 2014). Ook voor wat gevorderde spelers, maar het beslaat het hele spectrum (van de Stonewall tot de ‘Classical Dutch tot de Leningrader met alle varianten), met vrij ruime uitleg van de plannen. Een persoonlijke favoriet.
Maar voordat je gaat kopen wel even een PDF’je inkijken op de website van de verkoper!
Ik meende dat ook van de Engelse specialist Simon Williams een boek bestond. En dat is er inderdaad: de Killer Dutch: www.newinchess.com/The_Killer_Dutch-p-7499.html. Ik heb het zelf niet, dus ik kan het niet beoordelen, maar wellicht ook een blik waard om in te kijken waard?
Simon Williams heeft inderdaad een heel aardig boek geschreven over de klassieke variant dat, door de vele diagrammen en uitleg van plannen, erg geschikt is voor de beginnende speler van het Hollands. Enige nadeel is dat Williams soms een beetje een voorkeur heeft voor ’te scherpe’ varianten, hij is immers een echter aanvalsspeler.
Dit is even een test bericht om te zien of PGN’s ook in comments geplakt kunnen worden.
Helaas, nee dus.
Dat is jammer, want ik heb werk gemaakt van Herman’s artikel. Na bestudering en de database bekeken te hebben en nog even het een en ander door Stockfish gehaald te hebben, had ik 2 potjes waarin wit een setup met Nge2 koos en wat wat mis ging voor wit. Alleen de viewer doet het niet in comments. Dat is jammer, want het zou een aanvulling zijn op dit artikel.
Wellicht tijd om deze site te moderniseren? Ook notificaties kunnen instellen zou erg handig zijn dat je weet dat iemand gereageerd heeft.
Ik heb het doorgegeven aan de webmaster.
@Jaap: als je mij jouw pgn per e-mail stuurt, zal ik hem onder het artikel plaatsen. Kan iedereen het toch naspelen. De site is overigens nog niet zolang geleden gemoderniseerd; van ‘php’ overgestapt op WordPress. Maar dat gaat met horten en stoten. Je mag wel weten dat er achter de schermen hard gewerkt om soms met nieuwe features te komen.
Goed om te horen Herman. De site is al heel erg goed, zelf mis ik maar 3 dingetjes. Wellicht handig als feedback voor de webmaster?
1) geen partijen in comments kunnen plaatsen, het is wat omslachtig en lelijk voor de hoofdpagina om speciaal een heel nieuw topic te moeten openen om met een diagram te kunnen reageren op een artikel
2) er is geen notificatiesysteem zoals op chess.com uitmuntend geregeld is, dit leidt ook naar 3
3) Het ‘recente reacties’ vakje heeft maar een geheugen van 5 reacties. Dat betekent dat zinvolle reacties eruit vliegen en het overzicht weg is van wat er nou gebeurt is. Zeker wanneer wat schakers in 1 topic reageren, dan is het hele ‘recente reacties’ vakje opgevuld aan 1 topic. Of wanneer iemand inlogt en bijvoorbeeld 3 reacties geeft op 3 verschillende topics, dan bestaat het ‘recente reacties’ vakje voornamelijk uit 1 naam. Nu bijvoorbeeld zie ik dat 3 van de 5 reacties van mij zijn. Het is handig dat je op ‘recente reacties’ zou kunnen klikken en dan een geschiedenis vak in zou komen met de laatste 100 reacties. Mocht je dan een week of een maand niet zijn komen kijken op de site, dan kun je precies herleiden waar de actuele gesprekken zijn. Zeker omdat dit de site is met de sterkste Nederlands schaakinhoud dankzij sponsoring, is het zonde dat mooie content als het ware verdwenen is en niet meer te vinden is.
Zouden jullie dit in overweging willen nemen?
Nu de technische problemen zijn opgelost, hier 2 Leningrad partijen waarbij ik in 1 week 2 potten kreeg waarbij wit voor een Pge2-setup koos. Dat ging flink mis. Wanneer zwart er te makkelijk e5 doorheen krijgt, heeft zwart zijn hoofdthema bereikt.
Oh, maar ik zie dat al deze informatie is weggevallen op de een of andere manier:
[Event “OSBO cup SMB tegen ASV”]
[Site “?”]
[Date “2017.01.26”]
[Round “1”]
[White “Oscar Mercan”]
[Black “CM Jaap Amesz”]
[Result “0-1”]
[WhiteElo “1496”]
[BlackElo “2223”]
[ECO “A80”]