Schaakrubrieken weekend 14 januari 2017
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Het mooiste toernooi
Dit weekeinde begint in Wijk aan Zee de 79ste aflevering van het toernooi dat onder verschillende namen, van Hoogoventoernooi tot Tata Steel toernooi, sinds 1938 heeft bestaan. Alleen in 1945 werd een jaar overgeslagen. Het is het mooiste schaaktoernooi ter wereld. Johannes Vermeer, de Deltawerken en het Hoogoventoernooi, dat is Nederlands trots. In het jubileumboek 60 jaar Hoogovens Schaaktoernooi schreef Alexander Münninghoff over het vuurwerk na het 60ste toernooi van 1998: „Met honderden gingen wij naar buiten, de kille nacht in. Het zwarte gat van het strand was ons doel en daar stonden wij, het schaakvolk. Knetter, knal, vuur en gloed. ‘Tot ziens in 1999’, straalde het ons tegemoet. Wij werden door een warme golf van binnen overspoeld. Want Het Toernooi gaat door. Het is namelijk niet meer weg te denken. Zo simpel is dat.” De Ruslandkenner Münninghoff zal misschien gedacht hebben aan de woorden van de dichter Vladimir Majakovski: ‘Lenin leefde, Lenin leeft, Lenin zal leven.’
Zo is het ook met het toernooi in Wijk aan Zee, waar vele honderden schakers hun kunsten zullen vertonen. We bidden dat de bazen van Tata weten dat het niet meer weg te denken is. Magnus Carlsen is er, Sergej Karjakin (sinds december wereldkampioen blitz) en ook de man van het jaar Wesley So. Het echtpaar Giri is er natuurlijk, Anish bij de Masters en Sopiko Guramishvili bij de Challengers, maar deze rubriek gaat over twee spelers uit de hoofdgroep die het toernooi waarschijnlijk niet zullen winnen, maar er wel kleur aan geven. De Chinees Wei Yi (17) is de jongste van de groep. De Hongaar Richard Rapport (20) is een van de origineelste spelers in het topschaak, een iconoclast die vaak spot met de regels van een gezonde strategie en er meestal mee weg komt. In het Chinese Yancheng speelden ze in december een korte match die door Rapport in een tiebreakvluggertje werd gewonnen. De eerste klap was voor Wei geweest.
Wei Yi-Richard Rapport, 1ste matchpartij, Yancheng 2016
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pd2 b6 4. Pgf3 Pf6 5. e5 Pfd7 6. c4 c5 7. cxd5 exd5 8. Ld3 Pc6 9. 0-0 Le7 10. Te1 Pf8 Hij wil eerst zijn Pd7 en Lc8 ontwikkelen en pas daarna eventueel rocheren; een moeilijk project. 11. Lb5 Ld7 12. dxc5 bxc5 13. Pf1 Tb8 14. Le2 Le6 15. Da4 Db6 Zwarts stelling ziet er mooi uit. Het enige dat ontbreekt is veiligheid voor zijn koning. 16. Pe3 Pd7 17. Df4 Db4 18. Dg3 Pd4 19. Ld2 Geeft wit een stuk weg? 19…Pxe2+ Zwart gaat terecht niet op het stukoffer in. Na 19…Pxf3+ 20. Lxf3 Dxd2 21. Dxg7 Tf8 22. Tad1 Dxb2 23. Pxd5 heeft wit een geweldige aanval voor het geofferde stuk. 20. Txe2 Dxb2 21. Tae1 g6 22. Pg4 Dxa2 23. Pf6+ Kd8 24. Pg5 Tb6 25. Lc3 Wit heeft een gevaarlijke aanval opgezet, maar zwart heeft ook zijn kansen. Met 25…Da6 kon hij zich verdedigen en hij staat twee pionnen voor. 25…Da3 Maar nu komt wit in groot voordeel.
So is meer een roofdier dan zijn oogopslag doet vermoeden
Mocht u Wesley So de komende weken in Wijk aan Zee voor het eerst tegenkomen, dan zou u een verkeerde indruk kunnen krijgen. Het is moeilijk voorstelbaar dat de 23-jarige jongen met zijn verlegen oogopslag en zachte stem een wereldster is die in het Tata-toernooi weleens de belangrijkste concurrent van Magnus Carlsen zou kunnen zijn.
Ook in de Verenigde Staten is langzaam doorgedrongen dat bij de op de Filipijnen geboren So de schijn bedriegt. Toen hij in 2012 na zijn aankomst in zijn nieuwe vaderland het Amerikaanse schaakcircuit verkende, werd vaak gezegd en geschreven hoe zachtaardig en wars van arrogantie de nieuwkomer was. Inmiddels weten de Amerikanen dat achter die schuchtere vriendelijkheid een roofdier schuilgaat dat weet dat iedereen zijn prooi kan zijn.
Het is jammer voor So dat de schaak-oscar, de prijs voor de succesvolste speler van het jaar, sinds 2013 niet meer wordt uitgereikt. Hij zou een voorname kanshebber zijn om de onderscheiding voor 2016 te ontvangen. Hij won toptoernooien in St. Louis en Londen en hij zorgde er zo ongeveer in z’n eentje voor dat het team van de VS in Bakoe het olympiadegoud veroverde. Op de wereldranglijst steeg hij naar de vierde plaats.
Zo vaak is So vergeleken met Vishy Anand dat sommigen spreken over een Aziatische school. Beiden zijn gezegend met een benijdenswaardige intuïtie en hebben ze weinig bedenktijd nodig om ingewikkelde combinaties uit te rekenen. So wil van de vergelijking niets weten. Bescheiden als altijd zegt hij dat hij nog lang niet het niveau van de Indiase oud-wereldkampioen heeft bereikt.
In het tijdschrift New In Chess analyseerde So onlangs een partij uit de Olympiade die hij zijn mooiste van het afgelopen jaar noemt. Het commentaar is op zijn aan-tekeningen gebaseerd.
Sedlak – So Bakoe 2016, Servië – USA
1. d4 Pf6 2. Pf3 d5 3. Lf4 c5 4. e3 Pc6 5. Pbd2 e6 6. c3 Ld6 7. Lg3 0-0 8. Ld3 b6 9. De2 Lb7 10. Td1 Te8 11. e4 Le7 12. e5 Ph5 13. a3 g6 14. Pf1 f5 15. exf6 Lxf6 16. Pe3 e5 17. dxe5 Pxe5 18. Pxe5 Tot een gelijke stand leidt 18. Le4 Pc4 19. Dxc4 Txe4 20. Dxe4 dxe4 21. Txd8+ Txd8 22. Pd2. 18 … Pxg3 19. hxg3 Txe5 20. Lc4
Een pionoffer om de druk tegen pion d5 op te heffen. Het sterke loperpaar geeft zwart voldoende compensatie.
21. Lxb5 Db6 22. 0-0 Kg7 23. Ld3 Lg5 Veel sterker dan 23 … d4 24. cxd4 cxd4 25. Pc4 Dc6 26. Df3.
24. c4 Tae8 25. cxd5 Txe3! 26. fxe3 Lxe3+ 27. Tf2?So geeft 27. Kh2! Te5 28. Le4! Th5+ (vooral niet 28 … Txe4? 29. Df3) 29. Dxh5 gxh5 30. Tf3, waarna wit zich kan verdedigen. 27 … c4 28. Lxc4 Tf8 29. Tdf1 Dd4 30. b3 De laatste kans was 30. d6 Lc6 31. b4 Txf2 32. Txf2 Lxf2+ 33. Dxf2 Dxc4 34. Dxa7+.30 … h5! 31. d6 h4
Wit geeft op.
Geloof, hoop en schaken
Welke verslavingen zijn het slechtst voor de mens? Drugs-, drank- gok- en mobielverslaving scoren hoog. Bij al die uit de hand gelopen activiteiten komt dopamine vrij en daar word je even happy van maar op termijn kost het je relaties en maakt het het leven onaangenamer. Onlangs heeft een Islamitische geestelijke, grootmoefti sjeik Abdulaziz Al-Sheikh, een fatwa uitgesproken over de schaaksport; het zou verspilling van tijd zijn, een spel van Satan, zondiger dan gokken. De Turkse Schaakbond heeft aangekondigd juridische stappen te ondernemen. Sinds 2000 is er juist hard gewerkt om de schaaksport populair te maken en schaken zelfs als keuzevak op de scholen ingevoerd. Er werden vele toernooien georganiseerd in Turkije waaronder jeugd-wereldkampioenschappen.
Ook in Nederland gaan we er van uit dat denksporten goed zijn voor de ontwikkeling van de hersenen van kinderen, net zoals muziek maken. De bijval komt vanuit wetenschappelijke hoek. Neuropsycholoog Prof. Dr. Erik Scherder is een warm pleitbezorger van schoolschaken maar ook voor veel fysieke oefening. ‘Wij bidden voor een gezonde geest in een gezond lichaam’, schreef de filosoof Juvenalis ooit en nu, tweeduizend jaar later, weten we dat naast bidden er veel zelf gedaan kan worden. Er is vaker vanuit hoge geestelijke kringen gewaarschuwd voor de schaaksport. Toen de zetten van de zes stukken nog werden bepaald door de dobbelsteen, was schaken een geluksspel. In 1254 verbood koning Lodewijk IX van Frankrijk, de Heilige, op advies van de Katholieke Kerk het schaakspel voor al zijn onderdanen. Dat er door promotie wel negen koninginnen kunnen worden behaald per koning was voor de moslim geen probleem maar weer wel voor de westerse gelovige. In 1981 werd naast muziek en de viering van het Westerse Nieuw Jaar ook schaken verboden in Iran omdat het gokken zou aanmoedigen, in 1988 draaide ayatollah Khomeiny dat weer terug met de bepaling dat het nooit de dagelijkse gebeden in de weg mocht staan. Er is nog meer over te vertellen maar ik krijg enorme behoefte aan iets concreets.
Een beroemd probleem van William Shinkman uit 1887. Er zijn twee oplossingen: na 1.Kd2 maar de bedoeling was natuurlijk 1.0-0-0 Kxa7 2.Td8 Kxa6 3.Td7 en zo voort tot 8.Ta3 mat. Mijn goede schaakvriend Tim Krabbé kreeg eens een bericht van Bader Al-Hajiri uit Koeweit, die zich niet alleen afvroeg of de opgave wel uit een gewone partij kon zijn ontstaan maar ook in hoeveel zetten dat zou kunnen. Bader kwam na maanden van speuren en alsmaar verder inkorten tot de volgende partij: 1.g4 e5 2.Ph3 La3 3.bxa3 h5 4.Lb2 hxg4 5.Lc3 Th4 6.Ld4 exd4 7.Pc3 dxc3 8.dxc3 g3 9.Dd3 Tb4 10.Pf4 g5 11.h4 f5 12.h5 d5 13.h6 Ld7 14.h7 g2 15.h8L g1T!! 16.Ld4 La4 17.Th4 Tg3 18.Lg2 gxf4 19.Le3 fxe3 20.Le4 fxe4 21.fxe3 exd3 22.exd3 c5 23.Tc4 dxc4 24.dxc4 b5!! 25.cxb4 Da5 26.cxb5 Pa6 27.bxa5 0-0-0!! 28.bxa6 Td4 29.exd4 Tb3 30.cxb3 Pe7 31.bxa4 Pd5 32.dxc5 Pb6 33.cxb6 Kb8 34.bxa7+ Ka8 en we hebben de diagramstelling. Kan het nog korter, is de hamvraag, als het u lukt maakt u zich onsterfelijk.
Al in de tijd van chaturanga, de voorloper van ons schaakspel tot het jaar 500, kende men het probleem van het paard dat over het hele bord springt en ieder veld slechts één keer betreedt.
Over paarden gesproken, kent u deze?
Een opgave uit 1890 door Ottó Bláthy, een Hongaarse uitvinder van onder andere de elektrische transformator, de spanningsregulator, de watt-meter en de turbo-generator. Hij componeerde onwaarschijnlijke opdrachten tussen studie en probleemstelling. Als u begint met 1.Pb5+ 2.Pe5+ 3.Pc3+ 4.Pd3+ 5.Pe4+ 6.Pe5+ 7.Pg3+ dan wordt de koning over het bord gejaagd tot 17.Pb5+ en weer tot 31.Txb2+ Pb3 en na nog een rondje volgt uiteindelijk 45.P5c6 mat!
Het romantische verleden van correspondentieschaken uit de dagen van olim is opgeslokt door het digitale monster. Zoekgeraakte ansichtkaarten, partijen die vijftig jaar duurden, de nacht slapend doorbrengen voor de brievenbus om de postbode te overreden de kaart met de verkeerde zet af te geven, de telefoonpartijen, de giro-overschrijvingen, ach, nooit meer. Hoewel, ik speel nog twee partijen met zogenaamde ‘knarren’ die ook geen computer hebben. Dit alles naar aanleiding van het fraaie boek van Thinkers Publishing: Correspondentieschaken in Nederland; 50 jaar Nederlandse Bond van Correspondentieschakers (€ 34,95, 363 blz.). Nederland telt op deze ‘sport’ mee, naast wereldkampioen Langeveld zijn er meer en ze komen allen voorbij in dit interessante boek. De hoofdstukken 5 en 6 houden zich bezig met bovengenoemd probleem; de computer en de macht daarvan in de toekomst: is de WK de man met de beste computers? Ik zie de lol er niet van in, om iets door te geven wat een machientje heeft bedacht, terwijl je ligt te pitten. Maar dat doet niets af aan de waarde van dit aanbevolen document met een prachtige analyse van de partij TulferHamarat. En ik geef toe dat ik ook weleens in een boek zit te loeren van dezelfde uitgever van de veelgeprezen Milos Pavlovic – vanwege zijn boeken en artikelen – met de titel New Weapons in the Kings Indian (€ 27,95). Hiermee kan men op de hoogte komen van de nieuwste ontwikkelingen in deze spectaculaire opening. Het boek is vooral bedoeld voor zwart, een reden te meer voor wit om het aan te schaffen. Aan de hand van Pavlovic verlaat u de gebaande wegen, toegelicht met vele partijen en partijfragmenten. Een openingsboek van hoog niveau. Mijn hart sprong in mij op van vreugde toen ik vernam dat mijn favoriete schaker eindelijk de wereldtitel had gegrepen: Vasyl Ivanchuk, weliswaar met Rapid maar ik had altijd verwacht dat hij het nog wel eens zou worden bij het ‘gewone’ schaak. Door allerlei vooral psychologische factoren is hij nooit aan de top gekomen, maar als hij de schroom van zich afgooit, kan hij schaak spelen van een andere planeet. Goed, hij eindigde gelijk met Carlsen en Grischuk maar had de beste punten, o.a. door een zege op Carlsen, met wit. 1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6
4.De2 e6 5.Pbd2 dxc 6.Pxc4 c5 7.dxc Lxc5 8.a3 0-0 9.b4 Le7 10.Lb2 Dc7 11.Tc1 Pbd7 12.e4 b5 13.Pa5 Dxc2 13.Txc2 Pxe4? beter Ld8 15.Lxb5 Pd6 volgens de computer staat wit veel beter 16.Lc6 Tb8 17.0-0 Pb6 18.Td1 beter Pd4 18..Td8 beter La6 ach, tenslotte is het rapid 19.Pe5 f6 20.Lf3!! dat heeft Carlsen niet verwacht fxe 21.Pc6 Lb7 22.Pxe7† Kf8 23.Lxe5 Pbc4 (23..Kxe7 24.Tc7† Td7 25.Lxd6†) 24.Lxd6 Pxd6 25.Pc6 Lxc6 26.Txc6 Pb5 27.Txd8 Txd8 wit staat straal gewonnen, al zwoegde Carlsen nog door tot een blunder op zet 51: 1-0. en achteraf beslissend. En Blitz kampioen werd Karjakin, ook na tiebreak met Carlsen. Die stond er bij de prijsuitreiking dan ook zeer chagrijnig bij!
Probleem 2613 is een tweezet van Casa:
Analyseer nu eens zonder computer
De denksporten zijn de eerste sporten die hebben geprofiteerd van de komst van de computer en later het internet. Partijen kunnen door computers worden geanalyseerd, wedstrijden kunnen via het internet live worden gevolgd. Op de websites, zoals deze maand van het Tata-toernooi in Wijk aan Zee, zijn de evaluaties van de computers te zien, zodat je het direct ziet als een wereldtopper een fout maakt. Dat leidt er wel eens toe dat amateurs op internetfora laten weten dat zij het beter hebben gezien dan de grootmeester. De werkelijkheid is natuurlijk dat hun computers dat hebben verteld.
De Bussumse schaker Ton van der Heijden (55) analyseert zijn partijen zonder computer, zoals hij dat in zijn jeugd gewend was. Zijn partij uit de vijfde ronde van de KNSB-competitie stuurde hij in voor de schoonheidsprijs. Hij viel af omdat de jury met (!) de computer uitvond dat de tegenstander ergens nog een kunstige verdediging zou hebben kunnen vinden. Van der Heijden zond zijn commentaar ook naar de jury zonder dit door zijn computer te laten checken. Schakers zoals hij, die gewoon een houten bord met stukken op tafel leggen en zelf nadenken, moeten worden gekoesterd. Zijn door de jury afgekeurde partij krijgt op deze plaats daarom de lof die hij verdient. Een glanspartij.
Ypma-Van der Heijden
1.b3 e5 2.Lb2 Pc6 3.e3 d5 4.Lb5 Ld6 5.f4 Dh4+ 6.g3 De7 De extra zet g3 van wit is alleen maar een verzwakking, zonder de loper die daarbij hoort. 7.Pf3 f6 8.fxe5 fxe5 9.Lxc6+ bxc6 10.Pxe5 Wint een pion vanwege de wending Dh5+, maar zwart gaat hier bewust op in. 10…Pf6 11.Pxc6 De4 12.0-0 Lh3 13.Tf2 Pg4 14.Pc3 Dg6 Zwart had een kwaliteit kunnen winnen met 14…Dh1+ 15.Kxh1 Pxf2+ 16.Kg1 Pxd1 17.Txd1. Van der Heijden had dit niet gezien, maar oordeelde achteraf dat hij met een kwaliteit meer maar twee pionnen minder geen grote winstkansen zou hebben. Bovendien was zijn focus helemaal op de aanval gericht. 15.Tf3
Hier is de zwarte aanval op gebaseerd. Bij de analyse vond jurylid Herman Grooten de variant 18.De2 h4 19.Db5+ Kd8 20.Pc6+ Kc8 21.Da6+ Kd7 22.Pe5+ Lxe5 23.Dxg6 hxg3+ 24.Kg1 en wit wint, omdat Lxf3 wordt beantwoord met Df5+. Maar ja, vind dat maar eens tijdens de partij. 18.Pdb5 Veel logischer dan De2. De loper moet eraf. 18…h4 19.Pxd6+ Dxd6 20.Pb5
Een mooie variant is 20.Df1 hxg3+ 21.Kg1 Th1+ 22.Kxh1 Dh6+ 23.Kg2 Dh2 mat.
20…hxg3+ 21.Kg2 Th2+ 22.Kg1
Die toren is onaantastbaar vanwege 23.Kxh1 Dh6+ 24.Kg2 Dh2+ 25.Kf1 g2+ en de g-pion promoveert.
23.Kg2 Th2+ 24.Kg1 Dh6 25.Pxc7+ Kd7 26.Tf7+ Kc6 27.Dxg4
Het is te laat. Wit laat zich nu mat zetten in plaats van op te geven. Als dat slechts een paar zetten duurt, wordt dat als sportief beschouwd.
27…Th1+ 28.Kg2 Dh2+ 29.Kf3 Df2+
Mat.
Voor beginners A7221
Voor gevorderden B7221
In Wijk aan Zee begon vandaag het Tata Steel schaaktoernooi. Om in de sfeer te komen van dit bijzondere evenement een partij van wereldkampioen Carlsen van het toernooi van vorig jaar. Carlsen won in de mastergroep. Gedeeld tweede en derde werden Caruana en Ding. So en Giri eindigden gedeeld vierde en vijfde.
Eljanov – Carlsen
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. g3 Lb4+ 5. Ld2 Le7 6. Lg2 0-0 7. 0-0 Pbd7 (De normale zet is hier 7. …c6. Carlsen heeft een specifieke voorbereiding.) 8. Dc2 Pe4 9. Lf4 c6 10. Pc3 g5!
